Đầu tư phát triển công nghiệp vùng kinh tế trọng điểm Bắc Bộ

Vùng KTTĐ có vị trí quan trọng về chính trị, giao lưu kinh tế, văn hoá với các vùng và quốc tế ở phía Bắc đất nước.

Vùng phát triển kinh tế trọng điểm Bắc Bộ (KTTĐ Bắc Bộ) gồm hai thành phố là Hà Nội, Hải Phòng và các tỉnh Quảng Ninh,Hải Dương, Hưng Yên, Bắc Ninh, Hà Tây, Vĩnh Phúc và hai tuyến trục huyết mạch thông từ các nơi trong nội địa của Bắc Bộ ra biển và đi quốc tế là tuyến đường 5 và đường 18, tạo nên xương sống cho toàn Bắc Bộ. Vùng có vị trí chiến lược về phát triển và hợp tác quốc tế ở phía Bắc Việt Nam (có đường hàng hải quốc tế và đường xuyên Á đi qua, có thủ đô Hà Nội, có các cảng biển Hải Phòng và Cái Lân, có hai sân bay quốc tế). Từ Hải Phòng ra đường hàng hải quốc tế dài 150 km; Hà Nội đi bằng máy bay tới Hồng Kông mất 2h 45 phút, tới Singapo mất 4 giờ 55 phút, tới Băng Cốc mất 1 giờ 50 phút. Vùng hội tụ đủ các yếu tố để thu hút vốn đầu tư trong và ngoài nước.

Các trung tâm phát triển của Vân Nam, Quảng Đông, Quảng Tây Trung Quốc có quan hệ nhiều chiều với vùng phát triển kinh tế trọng điểm Bắc Bộ . Theo ý kiến của nhiều chuyên gia, khối lượng hàng hoá quá cảnh khoảng 1 - 2,5 triệu tấn mỗi năm của Vân Nam và các tỉnh phía Tây của Trung Quốc qua các cửa khẩu phía Bắc (ra biển thông qua cảng Hải Phòng và cảng Cái Lân chỉ với khoảng cách 800 - 1200 km, rút ngắn khoảng cách gần 2/3 đường đi so với đi về phía Đông Hưng - Phòng Thành). Chính phủ Trung Quốc đã có chủ trương tiếp tục xây dựng Đông Hưng, Hải Nam thành các khu kinh tế mở và gắn kết các đặc khu kinh tế Thẩm Quyến, Chu Hải, Đông Quân, Trung Sơn, Thuận Đức và Hồng Kông thành chuỗi liên hoàn phát triển năng động và hiện đại hoá. Những điều đó ảnh hưởng lớn tới sự phát triển của vùng phát triển kinh tế trọng điểm Bắc Bộ.

Nhật Bản, Hàn Quốc, Đài Loan, Singapo, Malaysia,Indonexia và Thái Lan là những nước và lãnh thổ nằm trên cánh cung Tây Thái Bình Dương có sự phát triển năng động vào bậc nhất thế giới. Đường hàng hải quốc tế chạy qua các nước nói trên và Việt Nam đã tạo điều kiện cuốn hút sự phát triển của nước ta nói chung và vùng KTTĐ Bắc Bộ nói riêng; đó là những thuận lợi, cơ hội tốt để vùng KTTĐ Bắc Bộ hoà nhập vào sự phát triển của khu vực. Nhưng mặt khác, vùng phát triển KTTĐ Bắc Bộ chịu sức ép về đối trọng, nguy cơ tụt hậu và những tệ nạn xã hội bất lợi cho quá trình phát triển.

Là vùng có lịch sử phát triển công nghiệp và đô thị vào loại sớm nhất ở nước ta

Vùng KTTĐ Bắc Bộ thuộc vùng đồng bằng Sông Hồng là vùng tiếp cận sớm với công nghiệp. Khi sang xâm chiếm nước ta, người Pháp đã phát triển công nghiệp ở vùng này tương đối sớm tại các thành phố, thị xã: Hải Phòng - Hà Nội - Hải Dương. Vùng KTTĐ Bắc Bộ đã có công nghiệp ngay từ cuối thế kỷ 19: Cảng Hải Phòng, nhà điện Hà Nội, cơ khí, đóng tàu ở Hải Phòng... Người dân vùng đồng bằng Sông hồng đã tiếp cận với nền công nghiệp khai thác mỏ: than Quảng Ninh... từ cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20. Ở đồng bằng Sông Hồng đã hình thành giai cấp công nhân vào loại tương đối sớm.

Từ sau khi hoà bình lập lại, vùng đồng bằng Sông Hồng được đặt vào vị trí quan trọng số 1 cho phát triển công nghiệp xã hội chủ nghĩa, phục vụ cho xây dựng chủ nghĩa xã hội ở Miền Bắc và đấu tranh giải phóng Miền Nam. Thời kỳ này đã hình thành một loạt các khu công nghiệp ở thành phố Hà Nội, Hải phòng. Một vài nhà máy chế biến lương thực nằm rải rác ở các tỉnh, một vài nhà máy điện, nhà máy nước phục vụ sản xuất và dân sinh đã xuất hiện. Đó là điều kiện thuận lợi để tiếp cận với dạng hình khu công nghiệp tập trung như quy hoạch hiện nay.

Vùng KTTĐ Bắc Bộ là vùng sớm hình thành các khu đô thị từ hàng ngàn năm trước đây: Cổ Loa, Kinh Bắc, Đông Đô - Thăng Long, Trấn Hải Dương, Trấn Hà Đông... Những năm cuối thế kỷ 19 và trong thế kỷ 20, hàng loạt đô thị từ thành phố trực thuộc trung ương đến thị xã, thị trấn hình thành và phát triển sầm uất, trong đó đáng kể là hai thành phố trực thuộc trung ương là Hà Nội và Hải Phòng.

Trong quá trình hình thành đô thị, khu công nghiệp đã có một bộ phận nông dân chuyển sang công nghiệp và thương mại. Nghĩa là sự phân chia người lao động ra làm 3 ngành rất rõ nét ngay từ những năm cuối thế kỷ 19 và đầu thế kỷ 20, chỉ có khác là ngày nay sự phân chia đó được rõ rệt hơn. Từ lịch sử hình thành đó, chứng tỏ rằng vùng đồng bằng Sông Hồng đã sớm phân chia khái niệm kinh tế ra làm 3 lĩnh vực: Nông nghiệp, công nghiệp và dịch vụ.

Chính vì thế, năm 1997 chính phủ đã ra quyết định thành lập vùng kinh tế trọng điểm. Đây là vùng lãnh thổ có tiềm lực kinh tế lớn thứ 2 sau vùng kinh tế trọng điểm phía Nam.

Là vùng có thế mạnh về nguồn nhân lực và khả năng nghiên cứu triển khai, chăm sóc sức khoẻ so với các vùng khác.

Nguồn nhân lực của vùng KTTĐ Bắc Bộ được xem như một lợi thế phát triển đặc biệt quan trọng. Trình độ học vấn của nguồn nhân lực tương đối cao và đứng vào loại nhất trong cả nước.Tính đến năm 2004, số người có bằng tốt nghiệp từ cấp phổ thông trở nên chiếm 80% nguồn nhân lực. Đội ngũ cán bộ chuyên môn khoa học kỹ thuật chiếm hơn 30% lao động xã hội. Số người có trình độ đại học khoảng 21 vạn người chiếm 31%, còn số người có trình độ trên đại học chiếm 75% so với từng loại tương đương của cả nước. Tuy nhiên lực lượng cán bộ khoa học này phát huy tác dụng của giai đoạn trước mắt nhiều hơn là cho giai đoạn dài. Bên cạnh việc tận dụng tốt lực lượng cán bộ khoa học, lao động kỹ thuật hiện có, cần có kế hoạch đào tạo thế hệ kế cận để đáp ứng nhu cầu phát triển kinh tế nói chung cũng như nhu cầu phát triển công nghiệp nói riêng về lâu dài.

Về khả năng chăm sóc sức khoẻ của vùng, vùng rât chú trọng xây dựng các cơ sở vật chất phục vụ cho việc khám chữa bệnh như các bệnh viện, trung tâm y tế . Trang thiết bị được đầu tư khá hiện đại. Vì vậy, sức khỏe của người dân trong vùng được đảm bảo.

Là vùng có vị trí quan trọng đối với nền kinh tế của cả nước, là động lực phát triển chung

Vùng KTTĐ Bắc Bộ có vị trí, vai trò quan trọng trong sự nghiệp phát triển kinh tế - xã hội của cả nước; là vùng có đủ điều kiện và lợi thế để phát triển công nghiệp, đặc biệt là công nghiệp nặng , công nghiệp sử dụng công nghệ cao, phát triển khoa học và công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực có trình độ cao...

Đây là cái nôi của ngành công nghiệp và đội ngũ công nhân của cả nước. Năm 2003, vùng KTTĐ Bắc Bộ có khoảng 15 vạn doanh nghiệp công nghiệp, chiếm 23% số doanh nghiệp công nghiệp cả nước, riêng số doanh nghiệp công nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài chỉ chiểm khoảng 15,8% cả nước và tạo ra 13,8% giá trị gia tăng công nghiệp và xây dựng của cả nước.

Về tài nguyên khoáng sản của vùng, tuy không nhiều nhưng có một số khoáng sản quan trọng so với cả nước như than đá, trữ lượng chiếm 98%, than nâu, đá vôi làm xi măng trữ lượng hơn 20%, cao lanh là sứ trữ lượng khoảng 40%... Việc khai thác có hiệu quả các nguồn tài nguyên khoáng sản tạo tiền đề cho phát triển nền kinh tế của vùng và của cả nước, kéo theo hàng loạt các ngành công nghiệp phát triển theo.

Bảng 1: Một số tài nguyên chủ yếu của vùng KTTĐ Bắc Bộ.

Nguồn : Quy hoạch tổng thể phát triển kinh tế - xã hội vùng KTTĐ Bắc Bộ đến năm 2010 - Bộ KH-ĐT.