Chiếc nón bài thơ - Nét riêng của Huế
Đối với người phụ nữ Huế chiếc nón bài thơ luôn là một người bạn đồng hành. Trong cuộc sống thường nhật, chiếc nón đối với người phụ nữ Huế rất thân thiết. Chiếc nón không chỉ có chức năng che mưa che nắng, mà người phụ nữ Huế còn dùng nó để làm đồ đựng, phương tiện quạt mát và cao hơn ...
Đối với người phụ nữ Huế chiếc nón bài thơ luôn là một người bạn đồng hành. Trong cuộc sống thường nhật, chiếc nón đối với người phụ nữ Huế rất thân thiết. Chiếc nón không chỉ có chức năng che mưa che nắng, mà người phụ nữ Huế còn dùng nó để làm đồ đựng, phương tiện quạt mát và cao hơn hết là chức năng làm đẹp, góp phần làm tăng thêm nét duyên dáng phụ nữ Huế. Đặc trưng của người phụ nữ xứ Huế mộng mơ là chiếc áo dài, đôi guốc và không thể thiếu chiếc nón bài thơ. Có lẽ vì thế mà nghề làm nón từ xưa ở Huế rất phát triển. Ở Huế có các làng sản xuất tập trung và nổi tiếng một thời như Triều Sơn, Đồng Di, Tây Hồ, Phủ Cam... Và cũng chỉ có phụ nữ Huế với đôi tay mềm mại và tinh tế, điêu luyện kết hợp với tài năng của mình mới tạo ra được những chiếc nón nên thơ, mang đậm phong cách Huế.
Trong thư tịch cổ thời Trịnh - Nguyễn (thế kỷ XVII-XVIII), nón Huế đã có những nét riêng được thẩm định là: Nón ở Thuận Hoá kiểu hơi khác với các xứ, xóm Tam Giáp Thượng, xã Triều Sơn, huyện Phú Vang chằm nón rất nhỏ, mỏng. Mặt khác trong khâu kỹ thuật, người thợ Huế chọn lá nón dù khô cũng còn giữ được màu xanh nhẹ, mười sáu vành nức thường mảnh được vót tròn trĩnh, tỷ mỷ và công phu. Người thợ ủi lá nhiều lần và cẩn thận cho thật phẳng và láng. Khung chằm (còn gọi là khuôn nón) phải tự mình đặt làm ở thợ chuyên môn. Có khi phải trực tiếp góp ý và đề nghị với thợ làm khung một số chi tiết cần thiết để dáng của chiếc nón sau này đẹp mắt, vừa ý. Đặc biệt, khi xây và lớp lá đòi hỏi người thợ phải thật khéo nhất là khâu sử dụng lá chêm, tránh việc chồng nhau nhiều lớp để nón thanh và mỏng, đường kim mũi chỉ chằm phải sát để kẽ lá ôm khít lấy nhau. Nón chằm hoàn tất, người ta đính cái soài đã được chuẩn bị bằng chỉ màu rất đẹp vào chóp nón sau đó mới phủ dầu nhiều lần, phơi đủ nắng để thành nón bóng láng và giữ được bền.
Nón bài thơ là một sản phẩm tiêu biểu cho nghề nón Huế. Với kỹ thuật tạo hình và cắt chữ trên giấy màu đậm, xếp chen giữa hai lớp lá nón, người thợ có thể làm tăng thêm phần mỹ thuật và nét duyên dáng cho người sử dụng với hình ảnh: sông Hương, núi Ngự, tháp chùa Thiên Mụ, cầu Trường Tiền... Để rồi dưới ánh sáng mặt trời, thành nón mỏng làm nền để hiện lên sau mái tóc của người phụ nữ Huế cả một tác phẩm thi và họa...
Bằng những chiếc nón đặt, chủ nhân có thể gởi gắm ý tình, sở thích và cả tâm sự của mình trong lớp lá nón, nhưng sự chia xẻ ấy lại không trọn vẹn cho một ai vì tất cả chỉ thấp thoáng kín đáo như chính khuôn mặt của cô thiếu nữ Huế đằng sau chiếc nón vậy.
Ngày nay, phải nói rằng, nón bài thơ đã trở thành món quà lưu niệm cho tất cả mọi người khắp nơi đến Huế. Nhưng, cũng có điều cần phải nói thêm rằng: Mẫu hoa văn và nét thơ ngày trước, thợ thường cắt lấy, nắn nót bằng tài năng của mình cho từng chiếc một. Cho nên lựa nón cũng là một cái thú cho người đi mua. Mẫu hoạ thơ bây giờ được cắt hoặc in hàng loạt khiến cho chiếc nón giảm đi sự ý nhị và phần nào đã đánh đồng tài năng của người thợ nón. Tuy nhiên hình ảnh chiếc nón bài thơ vẫn là một nét riêng rất Huế mà không thể lẫn được với các vùng miền khác
