Cây sài đất là gì

Cây sài đất có nhiều tác dụng hay như chữa sốt cao, rôm sảy trẻ em, viêm cơ, viêm tuyến vú, mụn, lở, chàm, viêm bàng quang, ung thư môn vị, viêm chân răng, ho gà, huyết áp cao, ban độc, ho ra máu, phòng bạch hầu, phòng sởi,… Có thể nói loại thảo dược này rất đa tác dụng và đóng vai trò quan trọng trong đời sống. Vậy cụ thể những tác dụng đó như thế nào, và đặc điểm của sài đất gồm những gì chúng ta cùng tìm hiểu trong bài viết này.

Nội dung bài viết gồm:

Còn được gọi với các tên khác như ngổ núi, húng trám, hoa múc, cúc giáp, cúc nháp. Với tên khoa học là Wedelia calendulacea (L.) Less, thuộc họ nhà Cúc Asteraceae.

Về đặc điểm

Sở dĩ sài đất được gọi với tên húng trám là vì khi vò nát lá hoặc cây tỏ ra mùi trám và còn được dùng để ăn sống giống như rau húng. Cái tên ngổ núi xuất phát từ hình dạng giống cây rau ngổ và mọc hoang ở núi. Còn tên cúc giáp hay cúc nháp là do thân nham nháp cộng thêm có hoa giống hoa cúc.

Sài đất thuộc nhóm cây cỏ sống dai, thân mọc lan bò đến đâu rễ mọc đến đó, có thể cao hơn 0,5m nếu gặp đất tốt. Thân có màu xanh, có lông trắng nhỏ cứng. Lá hình bầu dục thon dài, 2 đầu nhọn, mọc đối, có lông cứng nhỏ ở cả 2 bên mặt, gần như không có cuống, dài từ 15-50mm, rộng từ 8-25mm, mép lá có từ 1-3 răng cưa nông, có 2 gân phụ ở 2 bên gân chính xuất phát gần như từ 1 điểm từ phía cuống lá, cả gân chính lẫn phụ đều nổi ở mặt dưới lá.

Cụm hoa hình đầu, cuống hoa thìa lia có màu vàng tươi. Quả bế, đầu thu hẹp lại, không có lông, tận cùng mang 1 vòng có răng.

Về phân bố, thu hái và chế biến

Sài đất mọc hoang ở hầu hết các tỉnh miền Bắc Việt Nam. Loại cây này ưa những nơi ẩm mát. Những năm gần đây, người ta bắt đầu trồng để làm thuốc do nhu cầu tăng cao.

Cách trồng sài đất rất đơn giản: Chọn nơi có đất ẩm ướt, màu mỡ, thân cắt thành từng khúc từ 20-30cm, ưu tiên những đoạn có rễ sẵn, vùi 2/3 xuống dưới đất. Cây phát triển rất nhanh, độ từ ngày thứ 15 là đã mọc tốt, tới ngày thứ 30 trở đi là thu hoạch được rồi. Khi thu hoạch, cắt phần thân, để lại 1 phần trên mặt đất, tiếp tục bón phân tưới nước thì nửa tháng sau lại thu hoạch tiếp. Có thể thu hoạch quanh năm, nhưng vụ hè là tốt nhất (tháng 4, 5 và 8) vì lúc này cây đang ra hoa.

Cây sài đất dùng tươi tốt hơn dùng khô, nếu bắt buộc phải dùng khô thì cho đồ vào nước sôi 5 phút hãy mang đi sấy hoặc phơi khô.

Về thành phần hóa học

Vào năm 1956, T. R. Govindachari, K. Nagarajan đã nghiên cứu và lấy ra được một chất lacton còn gọi là wedelolacton C16H1O7 có tỷ lệ 0,05%, theo đó cấu trúc của wedelolacton vừa là một cumarin lại vừa là một flavonoit.

Bộ môn dược liệu của trường ĐH dược Hà Nội đã nghiên cứu thấy trong sài đất chứa tinh dầu và rất nhiều muối vô cơ. Còn các hoạt chất vẫn chưa tìm ra.

Về tác dụng dược lý

Về tác dụng kháng sinh trong ống nghiệm là rất thấp: Theo báo cáo của bệnh viện Bắc Giang vào năm 1961 thì: Không có phản ứng với Flexneri, vòng vô khuẩn đối với liên cầu trùng Streptooccus 0,1cm, với Typhi 0,1cm, với bạch cầu trùng 0,2cm, với cầu trùng Staphyllococcus 0,3cm.

Còn trên lâm sàng, sài đất lại thể hiện 2 tác dụng rõ ràng: Giảm sốt, giảm đau và kháng sinh rõ rệt, không có độc tính.

Vào năm 1966, qua theo dõi 21 người bị viêm nhiễm trùng phần mềm (viêm quầng, viêm tấy tỏa lan hay cứ trú, áp xe đầu đinh, hầu hết có sốt) tại bệnh xá Ngô Quyền Hải Phòng, người ta giã nát sài đất đắp lên vùng bị viêm, không uống, không dùng bất kì loại thuốc khác. Kết quả cho thấy khả năng chống viêm rất tốt, biểu hiện sưng nóng đỏ biết mất dần dần, tuy nhiên đối với người bị viêm đã chuyển mưng mủ, áp xe hóa lại không có tác dụng.

Tác dụng chữa bệnh của cây sài đất

1. Chữa sốt cao: Lấy từ 20-50g sài đất mang giã nát, pha với nước sôi để nguội uống, phần bã dùng đắp vào gan bàn chân.

2. Chữa rôm sảy ở trẻ nhỏ: Lấy ngổ núi giã hoặc vò nát, pha nước tắm cho trẻ.

3. Chữa viêm cơ (phần bắp chuối): Lấy 50g sài đất tươi, 20g kim ngân hoa, 20g bồ công anh và 16g cam thảo đất. Tất cả mang sắc thuốc uống trong ngày, mỗi ngày 1 thang. Có thể kết hợp đắp sài đất tươi giã nát vào chỗ bị sưng đau.

4. Chữa sốt xuất huyết: Lấy 30g húng trám tươi, 20g lá trắc địa (sao đen), 20g kim ngân hoa, 16g hoa hòe (sao cháy), 20g củ sắn dây (hoặc lá) và 16g cam thảo đất. Tất cả sắc thuốc uống trong ngày. Nếu khát nhiều, sốt cao thì bổ sung thêm 20g củ tóc tiên (mạch môn).

5. Điều trị viêm bàng quang: Lấy 30g sài đất tươi, 20g mã đề, 20g bồ công anh và 16g cam thảo đất. Tất cả mang sắc thuốc uống trong ngày, uống làm 3 lần.

6. Chữa viêm tuyến vú: Lấy 50g húng trám, 20g kim ngân hoa, 20g thông thảo, 20g bồ công anh và 16g cam thảo đất. Tất cả mang sắc thuốc uống trong ngày, chia thành 3 lần uống.

7. Hỗ trợ điều trị ung thư môn vị: Lấy 30g sài đất, 30g bạch hoa xà thiệt và 30g bán chi liên. Tất cả mang sắc thuốc uống trong ngày, chia thành 3 lần uống.

8. Trị mụn, chàm, lở: Lấy 30g ngổ núi, 10g khúc khắc, 15g kim ngân hoa (hoặc lá), 12g ké đầu ngựa và 16g cam thảo đất. Tất cả mang sắc thuốc uống trong ngày. Có thể kết hợp giã nát sài đất để đắp lên chỗ mụn lở.

9. Chữa viêm chân răng: Lấy 30g sài đất, 15g bán liên biên và 10g huyền sâm. Tất cả mang sắc thuốc uống trong ngày.

10. Trị ban độc, ban trái ở trẻ em: Chú ý các dấu hiệu bệnh như sốt về đêm, về chiều, sốt xuất huyết, nhức đầu. Lấy 6g húng trám, 4g cỏ mực, 3 con trùn hổ (chế), 4g bạc hà, 2g thạch cao và 4g nhãn lồng. Cho tất cả vào 600ml nước sắc còn 1/3. Chia ra uống 3 lần trong ngày.

11. Trị ho ra máu, ho gà, áp huyết cao: Lấy từ 15-30g ngổ núi dạng cây khô sắc thuốc uống trong này, uống liên tục 3 ngày.

12. Phòng sởi, bạch hầu: Lấy từ 15-30g ngổ núi dạng cây khô sắc thuốc uống trong này, uống liên tục 3 ngày.

13. Điều trị viêm amidan, viêm phổi: Lấy từ 20-25g cây húng trám khô, cho vào 3 bát nước đun còn 1/3 uống trong ngày.

14. Điều trị bệnh viêm gan, vàng da: Lấy 10g sài đất khô, 10g nhân trần và 5g kim ngân hoa đun nước uống trong ngày.