Bình giảng đoạn thơ sau trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng: “Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi….Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”

Binh giang bai tho Tay Tien – Đề bài: Bình giảng đoạn thơ sau trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng: “Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi….Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”. Mỗi người nghệ sĩ đều gắn với một vùng văn hóa thẩm định nhất định. Nếu Tô Hoài lên Tây Bắc viết truyện Vợ chồng A Phủ từ đau thương đã vùng lên đi theo cách mạng, Tố Hữu nặng tình nặng nghĩa với những người dân nơi Việt Bắc thân yêu thì Quang Dũng lại chọn cho mình mảnh đất vùng ...

– Đề bài: Bình giảng đoạn thơ sau trong bài thơ Tây Tiến của Quang Dũng: “Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi….Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”.

Mỗi người nghệ sĩ đều gắn với một vùng văn hóa thẩm định nhất định. Nếu Tô Hoài lên Tây Bắc viết truyện Vợ chồng A Phủ từ đau thương đã vùng lên đi theo cách mạng, Tố Hữu nặng tình nặng nghĩa với những người dân nơi Việt Bắc thân yêu thì Quang Dũng lại chọn cho mình mảnh đất vùng biên giới Việt – Lào. Bởi vì đây chính là nơi mà đoàn quân Tây Tiến của nhà thơ hoạt động. Những năm tháng gian khổ, vất vả, nguy hiểm đã qua đi, Tây Tiến cũng theo đó mà xa rồi giờ đây để lại trong lòng nhà thơ những kỉ niệm và nỗi nhớ. Đặc biệt nỗi nhớ ấy, những vất vả khó khăn ấy được thể hiện rõ qua đoạn thơ:

Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi!
Nhớ về rừng núi nhớ chơi vơi
……….
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi”

Bốn câu thơ đầu mở ra một nỗi nhớ của nhà thơ lớn gắn liền với những hình ảnh cụ thể nhưng giờ đây đã xa rồi:

Sông Mã xa rồi Tây Tiến ơi
Nhớ về rừng núi, nhớ chơi vơi
Sài Khao sương lấp đoàn quân mỏi
Mường Lát hoa về trong đêm hơi

Nếu nhà thơ Tố Hữu yêu Việt Bắc với bốn mùa trên nương cao thì Quang Dũng nhớ Tây Tiến với hình ảnh con sông Mã. Con sông ấy gắn liền với những đợt hành quân của người lính Tây Tiến, Nó vẫn nằm ở đây âm thầm đồng hành cùng những người chiến sĩ Hà Thành. Nó giống như một chứng nhân lịch sử ghi lại những khó khăn, những gian nan và những thắng lợi của người lính. Tiếng gọi “Tây Tiến ơi” cất lên điệp vần với “chơi vơi” ở câu thơ sau tạo ra một âm mở khiến cho tiếng gọi ấy như vang vọng cả núi rừng, nỗi nhớ ấy như khỏa lấp cả không gian bao la rừng núi và thời gian quá khứ đã xa đi. “Sài Khao”, “Mường Lát” là những địa danh mà đoàn quân Tây Tiến hành quân. Người lính Tây Tiến phải hành quân đi từ sáng sớm khi mà những màn sương dày đặc khắp cành cây hốc núi và trở về khi đêm tối cũng bắt đầu yên lặng như hơi. Qua đó ta có thấy được những vất vả của người lính Tây Tiến.

Tuy nhiên, sự vất vả gian nan, nguy hiểm mà đoàn quân Tây Tiến phải trải qua còn được thể hiện rõ hơn ở bức tranh thiên nhiên về núi rừng Tây Bắc:

Dốc lên khúc khuỷu dốc thăm thẳm
Heo hút cồn mây, súng ngửi trời
Ngàn thước lên cao, ngàn thước xuống
Nhà ai Pha Luông mưa xa khơi

Bốn câu thơ thôi nhưng bức tranh núi rừng Tây Bắc hiện lên vừa mang nét thi vị lại vừa mang nét hùng vĩ. Các từ ngữ “khúc khuỷu”, “thăm thẳm”, “Heo hút”, “súng ngửi trời”, “ngàn thước” thể hiện sự nguy hiểm trên con đường mà người lính phải đi qua. Hai câu thơ đầu những vần trắc nhiều hơn vần bằng càng thể hiện sự khúc khuỷu nguy hiểm của đường đi. Đặc biệt hình ảnh “súng ngửi trời” mang một nét lãng mạn giống như “đầu súng trăng treo” của tình đồng chí trong bài thơ của Chính Hữu. Kết thúc bức tranh thiên nhiên đẹp hùng vĩ nhưng nguy hiểm ấy là một câu thơ toàn âm bằng, vần bằng. Sau những giờ hành quân gian nan, nguy hiểm người lính Tây Tiến trở về bên những mái nhà luông trong yên bình.

Bằng bút pháp lãng mạn, Quang Dũng miêu tả cái chết của người lính Tây Tiến không hề bi lụy, nhà thơ dùng cách nói giảm nói tránh để thấy cái chết của người lính nhẹ tựa lông hồng:

Anh bạn dãi dầu không bước nữa
Gục lên súng mũ bỏ quên đời !
Chiều chiều oai linh thác gầm thét
Đêm đêm Mường Hịch cọp trêu người

Tác giả không nói là người lính mất, hi sinh mà nói “dãi dầu không bước nữa”, gục lên súng mũ quên đi cuộc đời đầy những đau thương. Chỉ là người lính Tây Tiến mệt là gục lên súng mũ để quên đi cuộc đời. Thiên nhiên Tây Bắc hiện lên với những điều vô cùng nguy hiểm, người dân và người lính chiều chiều phải đối mặt với thú dữ còn đêm đến thì cọp “trêu” người. Ở đây ta thấy nét vui tươi hóm hỉnh trong hồn thơ của Quang Dũng.

Bấy nhiêu cuộc hành quân, bấy nhiêu kỉ niệm, nhà thơ một lần nữa lại nghẹn ngào cất lên nỗi nhớ tha thiết với những đồng đội của mình:

Nhớ ôi Tây tiến cơm lên khói
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi

Nhưng ở đây không phải nỗi nhớ về những cuộc hành quân nữa mà là nỗi nhớ về những giờ nghỉ ngơi, những mái nhà thân thương của người dân chiều chiều về lên khói cơm đón tiếp người lính Tây Tiến.

Có thể nói đoạn thơ hội tụ tất cả những tâm tình, cảnh đẹp, nỗi nhớ, niềm thương của nhà thơ đối với người lính Tây Tiến và cảnh rừng Tây Bắc. Đoạn thơ không chỉ vẽ lên bức tranh thiên nhiên núi rừng đầy trữ tình mà cũng đầy nguy hiểm, một bức tranh sinh hoạt đầm ấm tình người mà còn chất chưa một nỗi nhớ da diết về đồng đội cũ. Bên cạnh đó ta thấy được sự lãng mạn và hóm hỉnh trong hồn thơ Quang Dũng.