Benjamin Franklin – “Người Mỹ đầu tiên”

Nguồn: Historic figures, BBC (truy cập ngày 7/5/2015)

Biên dịch & Hiệu đính: Phạm Hồng Anh                                        

Franklin (1706-1790) là một chính khách, nhà ngoại giao, nhà văn, nhà khoa học và sáng chế, một trong những người uyên bác và tài năng nhất nước Mỹ thuộc địa, và là một nhân vật quan trọng trong cuộc chiến đấu giành độc lập của người Mỹ.

Benjamin Franklin sinh ngày 17 tháng 1 năm 1706 tại Boston. Ông chỉ đến trường một thời gian ngắn, và sau đó ở nhà để giúp đỡ cha, một người thợ làm nến và xà phòng. Ông học nghề in từ anh trai, sau đó bắt đầu giấu tên viết bài cho tờ báo của anh mình. Một cuộc tranh cãi lớn nổ ra giữa hai anh em, và năm 1723 Franklin bỏ tới Philadelphia. Sau 18 tháng ở London, Franklin định cư tại Philadelphia và thành lập một nhà in riêng của mình. Ông mua lại tờ “Pennsylvania Gazette” và làm biên tập. Nó trở thành một trong những tờ báo lớn nhất tại nước Mỹ thuộc địa. Ông cũng viết và xuất bản cuốn “Niên giám của Richard tội nghiệp” (Poor Richard’s Almanack) – một cuốn tạp chí về thiên văn học.

Đến năm 1748, Franklin đã kiếm đủ tiền để từ giã công việc kinh doanh và tập trung vào khoa học và sáng chế. Trong số những phát minh của ông có bếp lò Franklin và cột thu lôi. Ông chứng minh rằng sét là điện với thí nghiệm con diều nổi tiếng của mình. Franklin cũng tham gia tích cực hơn vào chính trị. Ông là thư ký cho Quốc hội Pennsylvania (1736-1751), thành viên Quốc hội (1750-1764), và trở thành phó giám đốc bưu điện các thuộc địa (1753-1774), góp phần điều chỉnh lại tính hiệu quả và sinh lời của dịch vụ bưu chính.

Franklin cũng tham gia nhiều dự án công, bao gồm việc thành lập Hiệp hội Triết học Hoa Kỳ, một thư viện tư, và một học viện sau này trở thành Đại học Pennsylvania (thành lập năm 1751).

Từ năm 1757 đến 1774, Franklin chủ yếu sống tại London và là đại diện cho các thuộc địa Pennsylvania, Georgia, New Jersey và Massachusetts. Ông cố gắng hòa giải chính phủ Anh với các thuộc địa nhưng không thành. Khi ông quay lại Hoa Kỳ, cuộc đấu tranh giành độc lập đã nổ ra và ông lao mình vào cuộc chiến. Năm 1776, ông góp phần soạn thảo, và sau đó là một trong những người ký bản Tuyên ngôn Độc lập[1]. William, người con ngoài giá thú của Franklin, là thống đốc mang tư tưởng bảo hoàng của bang New Jersey từ 1762 đến 1776 và thề trung thành với nước Anh. Điều này dẫn đến bất đồng và rạn nứt giữa hai cha con trong suốt phần đời còn lại của Franklin.

Cuối năm 1776, Franklin và hai người nữa được chỉ định làm đại diện cho nước Mỹ tại Pháp. Franklin đã đàm phán thành công Hiệp ước đồng minh Pháp-Mỹ nhằm tăng cường hợp tác quân sự giữa hai nước để chống lại Anh và đảm bảo nguồn viện trợ to lớn của Pháp tới Mỹ. Năm 1783, với tư cách là đại sứ Hoa Kỳ tại Pháp, Franklin ký Hiệp định Paris, chấm dứt cuộc Chiến tranh giành độc lập của người Mỹ. Ông rất nổi tiếng và được nhiều người biết đến ở Pháp, và đến năm 1785 ông trở lại Mỹ. Ông tiếp tục tham gia sâu vào chính trị, góp phần soạn thảo bản Hiến pháp Hoa Kỳ.[2]

Franklin qua đời tại Philadelphia vào ngày 17 tháng 4 năm 1790.

————————————————- 

[1] Bản Tuyên ngôn Độc lập của Hoa Kỳ được tuyên bố ngày 4/7/1776, là văn bản chính trị của 13 thuộc địa Bắc Mỹ tuyên bố ly khai khỏi Anh.

[2] Benjamin Franklin là người duy nhất đã ký tên vào 4 văn kiện quan trọng trong lịch sử nước Mỹ, đó là Bản Tuyên ngôn Độc lập, Hiệp ước đồng minh với Pháp, Hiệp ước Paris và Bản Hiến pháp Hoa Kỳ.