Bài soạn "Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minh" số 4 - 6 Bài soạn "Tìm hiểu chung về văn bản thuyết minh" hay nhất

I - Vai trò và đặc điểm chung của văn bản thuyết minh

Câu 1 trang 116 - SGK Ngữ văn 8 tập 1: Văn bản thuyết minh trong đời sống con người

Đọc các văn bản sau và trả lời câu hỏi

(3 văn bản trang 114, 115, 116 - SGK Ngữ văn 8 tập 1)

- Văn bản Cây dừa Bình Định trình bày lợi ích của cây dừa. Lợi ích này gắn với đặc điểm của cây dừa mà cây khác không có. Tất nhiên cây dừa Bến Tre hay nơi khác cũng có lợi ích như thế. Nhưng đây giới thiệu riêng về cây dừa Bình Định, gắn bó với dân Bình Định.

- Văn bản Tại sao lá cây có màu xanh lục ? giải thích về tác dụng của chất diệp lục làm cho người ta thấy lá cây có màu xanh.

- Văn bản Huế giới thiệu Huế như là một trung tâm văn hóa nghệ thuật lớn của Việt Nam với những đặc điểm tiêu biểu riêng của Huế.

- Có thể bắt gặp những văn bản này trong sách khoa học, báo chí, các trang mạng…

- Một số văn bản cùng loại :

+ Một thức quà của lúa non - Cốm

+ Nhã nhạc cung đình Huế...

Câu 2 trang 116 - SGK Ngữ văn 8 tập 1: Đặc điểm chung của văn bản thuyết minh

a) - Văn bản tự sự trình bày sự việc, diễn biến, nhân vật. Ở đây có các nội dung đó không ?

- Văn bản miêu tả trình bày chi tiết cụ thể cho ta cảm nhận được sự vật, con người, ở đây có như thế không ?

- Văn bản nghị luận trình bày ý kiến, luận điểm. Ở đây có luận điểm không ? Ở đây chỉ có kiến thức.

Do đó đây là kiểu văn bản khác.

b) Ví dụ, cây dừa, từ thân cây, lá đến nước dừa, cùi dừa, sọ dừa đều có ích cho con người, cho nên nó gắn bó với cuộc sống của người dân.

Lá cây có chất diệp lục cho nên có màu xanh lục, Huế là một thành phố có cảnh sắc, sông núi hài hòa, có nhiều công trình văn hóa, nghệ thuật nổi tiếng, có nhiều vườn hoa cây cảnh, món ăn đặc sản, đã trở thành trung tâm văn hóa lớn của nước ta. Ba văn bản, văn bản nào cũng trình bày đặc điểm tiêu biểu của đối tượng thuyết minh của nó.

Từ đặc điểm này có thể rút ra kết luận là văn bản thuyết minh có nhiệm vụ cung cấp tri thức khách quan về sự vật, giúp con người có được hiểu biết về sự vật một cách đúng đắn, đầy đủ. Đây là đặc điểm quan trọng nhất của kiểu văn bản này phân biệt với các kiểu văn bản khác. Đã là tri thức thì người làm không thể hư cấu, bịa đặt, tưởng tượng.

Văn thuyết minh có tính chất thực dụng, cung cấp tri thức là chính, không đòi hỏi bắt buộc phải làm cho người đọc thưởng thức cái hay cái đẹp như tác phẩm văn học.

Ghi nhớ :

- Văn bản thuyết minh là kiểu văn bản thông dụng trong mọi lĩnh vực đời sống nhằm cung cấp tri thức (kiến thức) về đặc điểm, tính chất, nguyên nhân, ... của các hiện towngj và sự vật trong tự nhiên, xã hội bằng phương thức trình bày, giới thiệu, giải thích.

- Tri thức trong văn bản thuyết minh đòi hỏi khách quan, xác thực, hữu ích cho con người.

- Văn bản thuyết minh cần được trình bày chính xác, rõ ràng, chặt chữ và hấp dẫn.

II - Luyện tập

Câu 1 trang 117 - SGK Ngữ văn 8 tập 1: Các văn bản sau có phải là văn bản thuyết minh không ? Vì sao ?

(3 văn bản trang 117, 118 - SGK Ngữ văn 8 tập 1)

- Văn bản Khởi nghĩa Nông Văn Vân là văn bản thuyết minh vì đó là một văn bản cung cấp kiến thức lịch sử.

- Văn bản Con giun đất là một văn bản thuyết minh vì nó cung cấp kiến thức khoa học sinh vật.

Câu 2 trang 118 - SGK Ngữ văn 8 tập 1: Hãy đọc lại và cho biết Thông tin về Ngày Trái Đất năm 2000 thuộc loại văn bản nào. Phần nội dung thuyết minh trong văn bản này có tác dụng gì ?

Văn bản Thông tin về Ngày Trái đất năm 2000 thuộc văn bản nghị luận, đề xuất một hành động tích cực bảo vệ môi trường, nhưng đã sử dụng yếu tố thuyết minh để nói rõ tác hại của bao ni lông, làm cho đề nghị có sức thuyết phục hơn.

Câu 3 trang 118 - SGK Ngữ văn 8 tập 1: Các văn bản khác như tự sự, nghị luận, biểu cảm, miêu tả có cần yếu tố thuyết minh không ? Vì sao ?

Các văn bản tự sự, nghị luận, biểu cảm cần tới yếu tố thuyết minh. Vì nhờ thuyết minh văn bản trở nên sáng tỏ, nội dung văn bản mang tính chính xác, khoa học.