Bài soạn tham khảo số 4 - 5 Bài soạn Nội dung và hình thức của văn bản văn học (Ngữ Văn 10) hay nhất

Nội dung bài học

- Nội dung và hình thức của văn bản văn học là hai mặt không thể chia tách

- Nội dung chỉ tồn tại trong một hình thức nhất định, bất kì hình thức nào cũng mang một nội dung

- Các khái niệm thuộc về mặt nội dung: đề tài, chủ đề, tư tưởng, cảm hứng nghệ thuật

- Các khái niệm thuộc về mặt hình thức : ngôn từ, kết cấu thể loại

- Sự hài hòa giữa nội dung tư tưởng cao đẹp và hình thức nghệ thuật hoàn mĩ là phẩm chất của các văn bản văn học ưu tú

Hướng dẫn soạn bài

Câu 1 (trang 130 sgk Ngữ văn 10 Tập 2):

- Đề tài là phạm vi cuộc sống được nhà văn nhận thức, lựa chọn, khái quát, bình giá và thể hiện trong văn bản.

- Một số ví dụ về đề tài

+ Đề tài của Truyện Kiều (Nguyễn Du) là cuộc đời và số phận bất hạnh của người phụ nữ trong bối cảnh xã hội phong kiến thối nát.

+ Đề tài của truyện ngắn Lão Hạc (Nam Cao) là cuộc sống và số phận bi thảm của người nông dân Việt Nam trước Cách mạng tháng Tám

+ Đề tài của Sang thu của Hữu Thỉnh lấy đề tài về mùa thu, cụ thể là thời khắc giao mùa.

+ Đề tài của truyện Tấm Cám là xung đột giữa người tốt và người xấu, giữa thiện và ác.

Câu 2 (trang 130 sgk Ngữ văn 10 Tập 2):

- Chủ đề là vấn đề cơ bản được nêu ra trong văn bản, thể hiện điều quan tâm cũng như chiều sâu nhận thức của nhà văn đối với cuộc sống.

- Ví dụ :

+ Chủ đề của tác phẩm Nam quốc sơn hà là niềm tự hào và khẳng định chủ quyền lãnh thổ.

+ Chủ đề của tác phẩm Chữ người tử tù : tài năng và dũng khí, thiên lương cao cả kết tinh thành vẻ đẹp của Huấn Cao, đồng thời khẳng định tài và tâm, cái đẹp và cái thiện không thể tách rời, có khả năng cảm hóa cái xấu

+ Chủ đề của truyện ngắn Lão Hạc là nhân cách, lòng tự trọng của người nông dân trước cái đói, sự nghèo khổ.

Câu 3 (trang 130 sgk Ngữ văn 10 Tập 2):

- Cảm hứng nghệ thuật và tư tưởng của văn bản có mối quan hệ mật thiết, khó tách bạch

- Cách nêu nhận thức, lí giải chủ đề của tác giả bao giờ cũng chứa đựng trong đó những trạng thái tâm hồn, những cảm xúc cá nhân.

Câu 4 (trang 130 sgk Ngữ văn 10 Tập 2):

- Một văn bản văn học tốt về nội dung, đẹp về hình thức sẽ đáp ứng được những chức năng chủ yếu của văn học: nhận thức, giáo dục, thẩm mĩ, giao tiếp... .

- Sự hoà hợp giữa nội dung tư tưởng cao đẹp và hình thức nghệ thuật hoàn mĩ là phẩm chất của các tác phẩm văn học ưu tú

LUYỆN TẬP

1. So sánh

- Giống :

+ Đều viết về cuộc sống nông thôn, số phận người nông dân trước Cách mạng tháng Tám

+ Mang ý nghĩa tố cáo và thức tỉnh người ý thức đấu tranh của người nông dân.

- Khác :

+ Tắt đèn : miêu tả cuộc sống người nông dân dưới chế độ sưu thuế nặng nề

+ Bước đường cùng : miêu tả cuộc sống cơ cực của người nông dân bị bóc lột, bị địa chủ dùng thủ đoạn vay nặng lãi để lừa cướp đất.

2. Tư tưởng của bài thơ Mẹ và quả

- Công lao to lớn, vất vả của người mẹ trong việc nuôi dạy con cái nên người giống như việc mẹ trồng và chăm sóc những mùa quả.

- Ý thức trách nhiệm đền đáp công ơn nuôi nấng, chữ “mẹ” ở đây có thể hiểu rộng ra là Tổ quốc