Andehit
Anđehyt hay andehit là hợp chất trong hóa hữu cơ có nhóm chức cacbonyl: R-CHO. Tên andehit (aldehyde) gốc từ tiếng La Tinh alcohol dehydrogenatus có nghĩa: rượu đã được khử hyđrô. Mô hình nhóm andehit Các chất ...
Anđehyt hay andehit là hợp chất trong hóa hữu cơ có nhóm chức cacbonyl: R-CHO. Tên andehit (aldehyde) gốc từ tiếng La Tinh alcohol dehydrogenatus có nghĩa: rượu đã được khử hyđrô.
Mô hình nhóm andehit
Các chất trong nhóm andehit gọi theo IUPAC: tên ankan cùng bậc cacbon cộng thêm đuôi -al, ví dụ metan CH4 sang H-CHO metanal..
Các andehit thông dụng
Một số andehit có tên thông thường đọc theo quy tắc:
"" + Tên axit tương ứng hoặc Tên axit tương ứng bỏ "ic" + "andehit"
HCHO: formandehit hay andehit formic; CH3CHO: axetandehit hay andehit axetic;
C2H5CHO: propionandehit hay andehit propionic;
CH3CH2CH2CHO: andehit butiric;
(CH3)2CH-CHO: andehit isobutiric;
CH2=CH-CHO: andehit acrylic hay acrylandehit;
OHC-CHO: andehit oxalic hay oxalandehit.
Phản ứng cộng với hidro
+ hidro → rượu bậc nhất RCHO+H2→ RCH2OH
Phản ứng với các amin
+ Amin → Imine + nước
Phản ứng aldol
CH3-CHO+CH3-CHO → CH3-CH(OH)-CH2-CHO
Phản ứng hỗn hợp
Phản ứng cộng hạt nhân
Phản ứng khử
cộng hidro (xúc tác Niken) đun nóng tạo ra ancol bậc I.
R-CHO + H2 → R-CH2OH
Phản ứng oxi hóa
Phản ứng đặc trưng của andehit là phản ứng tráng gương:
R-CHO + 2[Ag(NH3)2]OH → R-COONH4 + 2Ag + 3NH3 + H2O.
Riêng HCHO có thể phản ứng tráng gương với tỉ lệ 1:4
HCHO + 4[Ag(NH3)2]OH → (NH4)2CO3 + 4Ag + 6NH3 + 2H2O.
Các andehit đa chức phản ứng theo tỉ lệ 1:2n ( n là số chức -CHO).
Ngoài ra andehit còn có phản ứng với dung dịch brom :
R-CHO + Br2 + H2O → R-COOH + 2HBr.
cũng có thể làm mất màu dung dich thuốc tím KMnO4.
có phản ứng oxi hóa bởi O2 tạo ra axit cacboxylic tương ứng với xúc tác Mn2+ và ở nhiệt độ cao
Phản ứng oxi hóa.
Các phản ứng: tráng gương, làm mất màu dung dịch brom, làm mất màu dung dịch thuốc tím dùng để nhận biết andehit.
được điều chế qua quá trình oxy hóa nhẹ hay khử hyđrô rượu bậc I có xúc tác
R-OH + ½O2 → R'-CHO + H2OR-OH → R'-CHO + H2
Các andehit được dùng trong quá trình sản xuất plastik, phẩm màu, nước hoa và dược phẩm. Với andehit thông dụng nhất là metanal H-CHO (fomanđêhít, foocmôn) có tính khử trùng, diệt vi khuẩn, nên thường dùng trong các chất diệt côn trùng, chất tẩy uế.
