20 - 7 - 1946: Thành lập Tổng liên đoàn lao động Việt Nam nay là Tổng công đoàn Việt Nam

"Công đoàn là trường học của chủ nghĩa cộng sản" (Lênin). ở các nước Tây Âu, công đoàn thường xuất hiện rất sớm trước khi Đảng Cộng sản ra đời.

Ở nước ta thì ngược lại.

Sau đại chiến thế giới lần thứ nhất, thực dân Pháp tiến hành ồ ạt đợt khai thác thuộc địa lần thứ hai (1919-1929). ở nước ta, đây là lúc giai cấp công nhân Việt Nam tăng nhanh về số lượng và chuyển biến mau lẹ về chất lượng. Đến cuối năm 1929, số công nhân chuyên nghiệp đã lên tới 22 vạn người, với cơ cấu thuần nhất, sống tập trung và phân bố đều trên các địa bàn kinh tế cả nước.

Dưới ánh sáng của cách mạng tháng Mười Nga và sau đó đặc biệt với sự truyền bá chủ nghĩa Mác Lê-nincủa lãnh tụ Nguyễn ái Quốc, phong trào công nhân Việt Nam đã có bước phát triển mạnh mẽ, hoàn thành bước chuyển biến từ tự phát sang tự giác.

Từ đó, sự hình thành và phát triển của các tổ chức công đoàn Việt Nam gắn chặt với cuộc vận động thành lập Đảng. Có thể nói từ khi Việt Nam Thanh niên cách mạng Đồng chí Hội thành lập (6-1925) đến khi Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời (3-2-1930) cũng là lúc xuất hiện các tổ chức công đoàn đầu tiên trong lịch sử phong trào công nhân nước ta. Các cuộc bãi công từ 1925 đã thể hiện rõ nét ý thức giai cấp, mục đích chính trị của cuộc tranh đấu. Từ những tổ chức tương tế buổi đầu đã dần dần xuất hiện các Công hội đỏ bí mật. Năm 1919, sau khi tham gia vụ binh biến Hắc Hải, bị trục xuất về nước, đồng chí Tôn Đức Thắng đã lập ra Công hội đỏ Sài Gòn với nhiều cơ sở ở nhà máy đèn Chợ quán, Xưởng Ba Son, F.A.C.I.. Trong cuộc bãi công lịch sử ở Ba Son (8-1925), số hội viên Công hội đỏ ở Sài Gòn lên tới 300 người, ghi một dấu son trong lịch sử phong trào công nhân Việt Nam.

Cùng lúc ấy, một số công nhân và thủy thủ Việt Nam làm việc ở Pháp và Trung Quốc được kết nạp vào Tổng liên đoàn lao động thống nhất Pháp (C.G.T.U), và Hải viên Công hội (công nhân tàu biển).

Từ mùa thu 1928, khi kỳ bộ Bắc Kỳ của Việt Nam Thanh niên cách mạng đồng chí Hội phát động phong trào Vô sản hóa thì Công hội đỏ càng lớn mạnh, nhất là ở Bắc Kỳ-Trung tâm của phong trào công nhân nước ta.

Sau cuộc bãi công A-vi-a (tháng 6-1929) thắng lợi, đồng chí Nguyễn Đức Cảnh, xứ ủy viên đã triệu tập hội nghị Công hội đỏ Bắc Kỳ lần thứ nhất vào ngày 28/7/1929 tại số nhà 15 phố Hàng Nón (Hà Nội). Hội nghị quyết định ra báo Lao động, tạp chí Công hội đỏ để đẩy mạnh công tác công vận.

Công hội đỏ trong cao trào 1930-1931 đã có cơ sở mạnh mẽ khắp trong nước và đi đầu trong các cuộc bãi công lưu huyết mở đường cho việc thành lập Xô Viết Nghệ Tĩnh.

Tháng 8-1930, thay mặt Đông phương bộ của Quốc tế Cộng sản, đồng chí Nguyễn ái Quốc đã chỉ định Công hội đỏ Việt Nam cử đại biểu đi dự đại hội Công hội đỏ quốc tế lần thứ 6 ở Mátxcơva. Khi ấy, thông qua Công hội đỏ, đồng chí Trần Phú đã đi khảo sát phong trào phong công nhân Nam Định, Hải Phòng, Hòn Gai... để viết bản Luận cương chính trị lịch sử.

Được cử làm trưởng ban Công vận trung ương, ngày 20-1-1931, tại Sài Gòn, đồng chí Trần Phú, Tổng bí thư đầu tiên của Đảng đã triệu tập Hội nghị công nhân Đông Dương lần thứ nhất, vạch ra phương hướng tổ chức và đấu tranh cho phong trào công nhân và công đoàn.

Trong thời kỳ Mặt trận Dân chủ Đông Dương (1936-1939), hưởng ứng phong trào Đông Dương đại hội và đòi tự do cơm áo hòa bình dưới sự lãnh đạo của Đảng Cộng sản Đông Dương, hàng nghìn cuộc bãi công gồm nửa triệu công nhân tham gia nổ ra liên tiếp ở các thành phố lớn trong nước.

Đầu năm 1937, công nhân đấu tranh sôi sục đòi quyền tự do lập nghiệp đoàn. ở Hà Nội, Sài Gòn, Vinh... mặc dù bọn phản động thuộc địa ngăn cản, nhiều nghiệp đoàn vẫn được thành lập và tự do hoạt động, báo chí vẫn tự do xuất bản và công khai tuyên truyền chủ nghĩa Mác-Lênin. Chưa giành được toàn bộ quyền tự do nghiệp đoàn, công nhân Việt Nam không bỏ lỡ cơ hội lập các hội ái hữu ở khắp nơi.

Tháng 9-1939, đại chiến thế giới lần thứ hai bùng nổ. Các tổ chức của công nhân và cán bộ công đoàn phải rút vào bí mật.

Trong thời kỳ vận động cách mạng tháng Tám (1939-1945), Hội Công nhân cứu quốc, một lực lượng quan trọng của Mặt trận Việt Minh được thành lập nhất là ở Bắc và Trung Bộ. Hội Công nhân cứu quốc vừa bí mật đấu tranh đòi quyền lợi hàng ngày vừa tổ chức các đội võ trang làm nòng cốt cho cuộc nổi dậy ở đô thị. Sau cách mạng tháng Tám, công nhân cứu quốc lại đi đầu trong cuộc bảo vệ chính quyền mới: 40 cán bộ Công đoàn và công nhân Sài Gòn đã hy sinh trong cuộc tổng tuyển cử Quốc hội 1-1946

Tháng 3-1949, Hội Công nhân cứu quốc đã thống nhất toàn quốc với lực lượng trên 20 vạn đoàn viên.

Để thực sự thống nhất về tổ chức công đoàn, hội nghị cán bộ Công nhân cứu quốc họp ngày 20-5-1946, quyết định đổi Hội Công nhân cứu quốc thành Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam.

Ngày 20-7-1946, tại thủ đô Hà Nội, Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam chính thức tuyên bố thành lập, đánh dấu bước ngoặc của phong trào công đoàn Việt Nam với một tổ chức thống nhất và ổn định thực sự trong cả nước.

Tháng 1-1949, Tổng Liên đàon Việt Nam lần thứ nhất họp ở Thái Nguyên đã bầu ra Ban Chấp hành trung ương do đồng chí Tôn Đức Thắng làm chủ tịch danh dự và đồng chí Hoàng Quốc Việt làm Chủ tịch.

Trong sự nghiệp cách mạng xã hội chủ nghĩa ở miền Bắc và sự nghiệp giải phóng miền Nam vừa qua (1954-1975) công đoàn Việt Nam lớn mạnh vượt bực. 14-9-1957, Quốc hội đã nhất trí thông qua luật công đoàn, qui định vai trò, trách nhiệm, quyền hạn của Công đoàn Việt Nam. Sau đại hội Đảng toàn quốc lần thứ 3 (9-1960), Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam đổi tên là Tổng Công đoàn Việt Nam cho phù hợp với tình hình mới.

Tổng Công đoàn Việt Nam thu hút tuyệt đại đa số công nhân viên chức, thực sự là người giáo dục và tổ chức đoàn viên trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội ở miền Bắc. ở miền Nam, Liên hiệp Công đoàn giải phóng miền Nam Việt Nam đã phát huy truyền thống Hội công nhân cứu quốc, đưa công nhân, và lao động ở các đô thị, lên đường tranh đấu, góp phần giải phóng miền Nam.

Lịch sử phong trào công đoàn Việt Nam gắn chặt với lịch sử giai cấp công nhân và lịch sử Đảng ta. Đảng ta thực sự là người ngay từ đầu và duy nhất nắm quyền lãnh đạo cách mạng Việt Nam và đưa phong trào công nhân lên đúng vị trí lịch sử của nó kể từ mùa xuân 1930. Tất cả các tổ chức công đoàn ở Việt Nam đều do Đảng ta tổ chức và lãnh đạo kể từ thời kỳ vận động thành lập Đảng (1925-1930) cũng như sau này.

Đó là một nhân tố không thể thiếu được khiến phong trào công nhân nước ta phát triển mạnh mẽ, vững chắc và mau lẹ

Đồng chí Lê Duẩn có nói: "...ở nước ta, ngay từ khi giai cấp công nhân vừa lớn lên đã có Đảng tiên phong của mình. Đảng tiên phong đã lập ra công đoàn để tổ chức và giáo dục, vận động công nhân, vì vậy giai cấp công nhân nước ta không bị chia rẽ về chính trị và tổ chức..."

Đó là nét độc đáo của lịch sử phong trào công nhân và đông đoàn ở nước ta. Trước kia cũng như hiện nay, Công đoàn Việt Nam luôn xứng đáng là trường học của chủ nghĩa cộng sản của giai cấp công nhân và viên chức Việt Nam, xứng đáng với truyền thống của dân tộc anh hùng, giai cấp tiên phong.