Vì sao thế giới say mê nụ cười của Mona Lisa?

Có thể nói, “Mona Lisa” của Leonardo da Vinci (1450 - 1519) là bức chân dung nổi tiếng nhất mọi thời đại, hiện được trưng bày tại Viện bảo tàng Louvre ở Paris. Chưa có một bức tranh nào gây nhiều tranh cãi như tác phẩm này. Nhiều công trình nghiên cứu nghiêm túc về bức tranh đã chỉ ra điều tuyệt vời của nụ cười Mona Lisa nhưng lại không thể phân tích được tại sao nó say đắm lòng người đến thế.

Người ta đặt ra hàng ngàn câu hỏi và cũng đưa ra từng ấy câu trả lời. Tuy nhiên, thế giới dường như vẫn chưa thỏa mãn với bất cứ giả thuyết nào. Người xem tranh luôn muốn hiểu Mona Lisa đã nghĩ gì trong đôi mắt? nụ cười kia là nụ cuời vui hay buồn? hóm hỉnh hay khinh miệt? Có một khoảnh khắc nào đó thoáng qua trong tâm hồn nàng đã được Da Vinci nắm bắt. Đôi bàn tay gác lên nhau như nói lên một điều gì đó đang lắng đọng trong tâm hồn Lisa, những ngón tay thon thon nuột nà, lửng lở, hờ hững không nắm, không mở như buông theo dòng suy tư vô định … Để hoàn thành tác phẩm này, Da Vinci đã phải bỏ ra 4 năm làm việc không mệt mỏi.

Giáo sư Donald Sassoon, tại Đại học London nhận định: “Một trong những điều quan trọng nhất về bức họa là Leonardo đã sử dụng kỹ thuật sfumato - nghĩa là mờ sương khói”. Bằng một chương trình phần mềm được thiết kế để nhận diện cảm xúc khuôn mặt, GS Nicu Sebe (Đại học Amsterdam, Hà Lan) cùng với GS Tom Huang (Đại học Illinois, Mỹ) đã tuyên bố trong nụ cười Mona Lisa có 83% hạnh phúc, 9% khinh bỉ, 6% sợ hãi và 2% giận dữ.

Nhà sinh học - thần kinh học (Đại học Harvard, Mỹ) Margaret Livingstone, sau một thời gian nghiên cứu họa phẩm nổi tiếng này đã nhận xét: “Điều khiến chúng ta yêu thích Mona Lisa chính là bộ mặt cô ấy luôn thay đổi mỗi khi chúng ta nhìn, làm cho cô ấy dường như sống động dù rằng thực tế bộ mặt Mona Lisa không đổi. Sự thay đổi trong mắt người xem chứ không phải ở màu sơn”

Mới đây, ngành Y tế Mỹ đã đưa ra kết luận thú vị rằng: Mona Lisa thực ra là một ”mỹ nữ không răng”. Trước đây, nhiều nhà phê bình đã có những kiến giải khác nhau về nụ cười bí ẩn của Mona Lisa. Họ cho rằng nụ cười vừa thể hiện sự yêu thương, chờ đợi, vừa thể hiện sự khổ đau, khát vọng, lo sợ, kinh ngạc và vui mừng…

Chuyên gia pháp y nước Anh Menick cũng đồng tình: “Thực ra Mona Lisa vì không có răng nên không thể ngậm miệng cười như những người bình thường. Nàng không ra cười, cũng không ra khóc mà chỉ là không biết nên ngậm mồm như thế nào. Tuy nhiên, khiếm khuyết của Monalisa hoàn toàn không ảnh hưởng tới tác phẩm của Vinci, ông vẫn là một trong những họa sĩ vĩ đại của lịch sử”.

Không chịu thua kém thế giới, các chuyên gia âm học hàng đầu Nhật Bản cũng vào cuộc. Từ công trình phục chế giọng nói Mona Lisa và danh họa Leonardo Da Vinci của họ, chúng ta đã có thể nghe được âm thanh từ nụ cười ấy chính xác đến 90%, với nội dung:

“Tôi là Mona Lisa.

Tên thật của tôi giấu trong sự bí ẩn.

Vài người nói tôi là Isabella D’Este - mẹ của Da Vinci.

Thậm chí số khác nói tôi chính là hiện thân của Da Vinci.

Điều duy nhất tôi có thể nói:

Tôi là người đàn bà được yêu quí nhất thế giới.

Và là người có nụ cười bí ẩn nhất.”

Đây là giọng nói của nàng Mona Lisa, qua khả năng phục chế của Matsumi Suzuki -chuyên gia âm học, đồng thời cũng là một nhà điều tra hình sự. Ông đã đo kích cỡ khuôn mặt và cánh tay của nàng Mona Lisa, từ đó, ước lượng được chiều cao 1,68 và tạo ra mẫu hộp sọ của nàng.

Cũng có rất nhiều giả thuyết về danh tính của người đàn bà đẹp và nụ cười của nàng. Có người cho rằng Mona Lisa đang mang thai vào thời điểm đó, hay thực ra đó là hình ảnh người tình đồng tính của hoạ sĩ, hay bức chân dung tự họa biến tấu, một số khác nói rằng đó là mẹ của hoạ sĩ…

Gần đây nhất, GS Timoti Van (Đại học Maryland, Mỹ) đã đưa ra kết luận gây sửng sốt, sau khi so sánh những nét tương đồng giữa chân dung của Mona Lisa và Leonardo da Vinci rằng: nàng Mona Lisa là…đàn ông. Cụ thể, vị danh họa này đã vẽ chính chân dung của mình.

Khuôn mặt nàng, người xem tướng Trung Quốc gọi đó là gương mặt “gỗ”, gương mặt chữ nhật vốn có của đàn ông. Vầng trán cao. Đường chân tóc chạy dài ra sau gáy. Nét mặt phúc hậu và đầy tự tin. Kiểu gương mặt này thể hiện tính cương nghị và quyết đoán với tư chất của một người lãnh đạo. Đường chân tóc tròn thể hiện tính cách bất thường, trí tưởng tượng cực kỳ phong phú, một trực giác phát triển và dễ dàng cởi mở tình cảm. Đôi gò má phẳng phân bố cao hài hòa với những đường nét khác trên gương mặt - đó là dấu hiệu của con người quyền lực và có ảnh hưởng. Màu mắt nâu của người có tinh thần hướng ngoại nhưng cũng dễ kích động, là người bảo thủ và rất thận trọng.

Chẳng lẽ tính cách này thuộc về bá tước phu nhân Katerina Sphores mà người ta vẫn coi là nguyên mẫu của nàng Mona Liza? Đặc biệt, nụ cười càng giống đàn ông hơn phụ nữ. Theo những người xem tướng mặt, bản thân Leonardo da Vinci là một người đồng tính luyến ái, vậy nên ông mới thể hiện mình trong hình ảnh của một người phụ nữ…Và cho dù có nhiều công trình nghiên cứu, nhiều giả thuyết đến đâu đi chăng nữa, thì với Mona Lisa, Da Vinci đã để lại cho nhân loại một nụ cười không có tuổi, bí ẩn, say đắm, ám ảnh và đặc biệt không bao giờ thoả mãn trí tò mò của người xem.