Sự cần thiết của công tác huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu Chính phủ

Tín dụng Nhà nước là hình thức tín dụng do cơ quan Tài chính thực hiện Trong hình thức này, Nhà nước là người trực tiếp vay vốn ở trong nước, ngoài nước để giải quyết các nhu cầu chi của NSNN đồng thời Nhà nước cũng là người cho vay.

Đặc trưng cơ bản của tín dụng Nhà nước là việc huy động vốn và sử dụng vốn đã huy động được thường có sự kết hợp giữa các nguyên tắc tín dụng và chính sách về tài chính. Do vậy tín dụng Nhà nước khác với tín dụng thương mại và tín dụng Ngân hàng. Cụ thể: Tín dụng Nhà nước là quan hệ vay mượn giữa một bên là Nhà nước, một bên là các tầng lớp dân cư, các tầng lớp kinh tế – xã hội trong và ngoài nước..., còn tín dụng Thương mại là quan hệ vay mượn, sử dụng vốn giữa các doanh nghiệp với nhau và tín dụng Ngân hàng là quan hệ tín dụng giữa Ngân hàng với các doanh nghiệp, các tầng lớp dân cư.

• Do Nhà nước là một chủ thể mạnh về chính trị, kinh tế... nên phạm vi huy động vốn của tín dụng Nhà nước rất rộng, vừa huy động vốn ngoài nước, vừa huy động vốn trong nước như: phát hành trái phiếu Chính phủ, huy động tiền nhàn rỗi của các tầng lớp dân cư và vay nước ngoài hay các tổ chức quốc tế.
• Đối tượng huy động vốn của tín dụng Nhà nước cũng phong phú đa dạng hơn các quan hệ tín dụng khác. Nếu như trong tín dụng Thương mại, đối tượng vay vốn chủ yếu là hàng hoá còn tín dụng Ngân hàng chủ yếu là tiền thì tín dụng Nhà nước đối tượng huy động vốn bao gồm cả hàng hoá và tiền tệ.
• Nhà nước là chủ thể mạnh về mọi mặt nên khác với tín dụng Thương mại và tín dụng Ngân hàng, việc huy động vốn dựa trên nguyên tắc tự nguyện, nhưng nhiều khi còn mang tính cưỡng chế, bắt buộc, nhằm đảm bảo cho Nhà nước tập trung nhanh, đầy đủ nguồn vốn để đảm bảo cho các nhu cầu chi trả của Nhà nước được kịp thời.
• Thời hạn huy động vốn và sử dụng vốn trong tín dụng Nhà nước cũng đa dạng và phong phú hơn gồm: ngắn hạn, trung hạn và dài hạn.

ở bất kỳ một quốc gia nào trên thế giới, các nguồn thu của NSNN nhiều khi không đảm bảo thoả mãn nhu cầu chi tiêu để phát triển kinh tế, văn hoá, y tế, giáo dục, quản lý Nhà nước, giữ vững an ninh, củng cố quốc phòng,... vì vậy, Nhà nước phải thực hiện vay vốn từ các thành phần kinh tế, các tầng lớp dân cư trong nước và vay nươc ngoài để bù đắp sự thiếu hụt đó. Đa số các nước trên thế giới, các nguồn thu mà Tài chính huy động được dưới hình thức thu NSNN như: thuế, lệ phí không đủ để đầu tư phát triển kinh tế nên đòi hỏi phải có nguồn Tài chính bổ sung. Một trong những nguồn đó là khoản Nhà nước vay dân, đây chính là nguồn tiền nhàn rỗi trong các tầng lớp dân cư thông qua phát hành trái phiếu Chính phủ. Nhà nước sử dụng nguồn vốn này để đầu tư cho nền kinh tế, tạo ra khả năng nguồn thu cho NSNN.

ở Việt Nam, do tình hình Tài chính – Ngân sách luôn ở trong tình trạng mất cân đối và không ổn định, đây là nguyên nhân và hậu quả của nền kinh tế chưa phát triển. Trong khi Nhà nước không đủ vốn cung ứng cho nền kinh tế, thì trong xã hội vẫn còn đọng vốn và sử dụng vốn lãng phí, kém hiệu quả. Vốn NSNN cấp ra với tính chất không hoàn lại đã bị trải rộng quá nhiều, nhu cầu của nền kinh tế luôn thiếu so với nhu cầu ngày càng tăng mang tính bao cấp, kém hiệu quả kinh tế. Sang nền kinh tế thị trường, nền kinh tế đòi hỏi một lượng vốn lớn mà nguồn thu của NSNN ta chủ yếu là từ thuế, chiếm 23% GDP nhưng vẫn chưa đáp ứng được nhu cầu chi tiêu của ngân sách. Trong khi đó nguồn vốn nhàn rỗi trong dân cư rất lớn. Do vậy, để khai thác được tối đa nguồn vốn nhàn rỗi trong dân cư nhất thiết phải tăng cường phát hành trái phiếu Chính phủ qua hệ thống KBNN. Việc huy động vốn nhàn rỗi trong nước có ý nghĩa vô cùng quan trọng đối với đất nước ta trong giai đoạn hiện nay. Cụ thể:

• Thứ nhất: huy động vốn trong nước góp phần bù đắp thiếu hụt NSNN.

Đất nước ta bước sang một thời kỳ mới, nền kinh tế chuyển sang cơ chế thị trường có sự quản lý của Nhà nước, nhu cầu chi của NSNN ngày càng cao, trong khi đó nguồn thu của chúng ta còn hạn chế, chủ yếu là từ thuế, thiếu hụt ngân sách là tình trạng luôn xảy ra. Trong thời gian qua, nền Tài chính quốc gia đã có phần cải thiện và bắt đầu đi vào ổn định, tỷ lệ lạm phát hạ thấp, giá cả ổn định. Song trong điều kiện bội chi ngân sách vẫn còn, lạm phát luôn là căn bệnh có thể bùng nổ bất kỳ lúc nào, vì vậy việc huy động vốn nhàn rỗi trong nước có ý nghĩa sống còn đối với nên Tài chính quốc gia. Khai thác nguồn vốn nhàn rỗi trong nước trước hết nhằm mục đích chi trả cho NSNN một cách kịp thời, đảm bảo sự ổn định trước mắt của nền Tài chính quốc gia, hơn nữa còn góp phần hạn chế việc phát hành tiền chi tiêu cho NSNN vì việc này là một trong những nguyên nhân gây ra sự rối loạn lưu thông tiền tệ, kích thích tốc độ lạm phát tăng nhanh. Vì vậy, huy động vốn nhàn rỗi trong nước vừa có tác dụng bù đắp sự thiếu hụt NSNN, vừa góp phần điều hoà lưu thông tiền tệ, kiềm chế và đẩy lùi lạm phát. Huy động vốn nhàn rỗi trong nước giúp ngân sách giảm dần sự thiếu hụt bằng chính sách tăng trưởng kinh tế là một xu hướng đang được áp dụng rộng rãi trên toàn thế giới.

• Thứ hai: huy động vốn nhàn rỗi trong nước góp phần cho đầu tư phát triển kinh tế.

Trong điều kiện nước ta cơ sở vật chất kỹ thuật còn nghèo nàn, lạc hậu, cơ sở hạ tầng thấp kém, chưa đáp ứng nhu cầu đầu tư phát triển kinh tế nhất là việc thu hút vốn đầu tư nước ngoài còn chưa đạt được hiệu quả cao. Vì vậy cần tăng cường huy động nguồn vốn nhàn rỗi trong nước để đầu tư cho các côngtrình trọng điểm – then chốt, các công trình cơ sở hạ tầng huyết mạch của nền kinh tế. Nhờ các khoản đầu tư này của Nhà nước mà bộ mặt nền kinh tế đất nước sẽ thay đổi nhanh chóng, tạo điều kiện tiền đề cho các doanh nghiệp, cá nhân có vốn đầu tư mở rộng sản xuất, kinh doanh, tăng năng suất lao động, cải tiến kỹ thuật.

• Thứ ba: thông qua huy động vốn nhàn rỗi trong nước, góp phần thúc đẩy sự phát triển của thị trường vốn, thị trường chứng khoán.

Việc phát triển thị trường vốn có ý nghĩa rất quan trọng, trước hết nó là cơ chế giúp cho việc chuyển các nguồn vốn của các tác nhân kinh tế từ nơi thừa sang nơi thiếu một cách dễ dàng, thuận tiện, thúc đẩy thực hiện chính sách huy động vốn trong và ngoài nước. Ngược lại, huy động vốn cho phát triển kinh tế là điều kiện để thúc đẩy nhanh sự phát triển của thị trường chứng khoán.

Huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu, cổ phiếu, tín phiếu tạo vốn hàng hoá cho thị trường vốn, thị trường tài chính. Theo nguyên lý thì hàng hoá chủ yếu trên thị trường chứng khoán phải là cổ phiếu nhưng đối với chúng ta, trái phiếu Chính phủ đặc biệt là trái phiếu kho bạc lại có tầm quan trọng với vị trí ngày càng nổi bật. Từ chỗ chưa cho phép chuyển nhượng, đến nay, trái phiếu Kho bạc đã được đấu thầu ở Ngân hàng Nhà nước và không chỉ trở thành công cụ vay vốn của Nhà nước mà còn là công cụ của chính sách Tài chính – Tiền tệ trong nền kinh tế thị trường, đồng thời là công cụ đầu tiên của nghiệp vụ kinh doanh thị trường mở của Ngân hàng. Đây chính là “hàng hoá” chủ yếu khi thị trường vốn, thị trường chứng khoán hoạt động công khai và mở rộng ở Việt Nam.

Bộ Tài chính cùng với Ngân hàng Nhà nước, các bộ, ngành có liên quan nghiên cứu chuẩn bị điều kiện, các yếu tố cần thiết cho sự phát triển của thị trường chứng khoán.

Trong điều kiện nền kinh tế nước ta còn chưa phát triển, trái phiếu, cổ phiếu doanh nghiệp chưa phong phú, vì vậy trước mắt trái phiếu Chính phủ phải đóng vai trò là “hàng hoá” chủ yếu trên thị trường, là những hàng hoá đầu tiên cho thị trường chứng khoán hoạt động ở Việt Nam. Việc đẩy mạnh côngtác huy động vốn thông qua phát hành trái phiếu Chính phủ là hết sức cần thiết. Chúng ta cần tăng cường đa dạng hoá các loại trái phiếu Chính phủ để bù đắp thiếu hụt NSNN, đầu tư phát triển kinh tế, kiềm chế lạm phát, điều hoà vốn lưu thông tiền tệ và làm cơ sở cho việc phát triển thị trường vốn, thị trường chứng khoán ở nước ta.