Sơn nguyên Iran

Trong địa chất, vùng sơn nguyên của Iran chủ yếu được hình thành do các địa thể Gondwana bồi tụ giữa nền Turan ở phía bắc và phay nghịch chờm Zagros Chính, một đới ráp nối giữa mảng kiến tạo Ả Rập chuyển động về phía bắc và mảng Á-Âu, và được gọi là sơn nguyên Iran. Nó là khu vực được nghiên cứu khá kỹ về mặt địa chất do có sự quan tâm chung trong các vùng va chạm lục địa và do lịch sử lâu dài của Iran trong nghiên cứu địa chất, cụ thể là trong địa chất học kinh tế (mặc dù các bể dầu mỏ lớn của Iran không nằm trên sơn nguyên này).

Persian Plateau.png

Bắc Zagros

Nam Zagros

Alborz

Urmia

Kopet Dag

Kavir

Zayandeh

Zard Kuh

Lut

Hamun

Helmand

Hazaran

Barez

Hamun

Sistan

Koh-i-Baba

Sông Hari

Mesopotamia

Sông Ấn

Amu Darya

Caspi

Sơn nguyên Ba Tư trong địa chất nói tới khu vực địa lý ở phía bắc của các dải núi gập nếp lớn tạo ra từ va chạm của mảng Ả Rập với mảng Á-Âu. Theo định nghĩa này, sơn nguyên Iran không che phủ vùng tây nam Iran. Nó trải dài từ tỉnh Đông Azerbaijan ở tây bắc Iran (Ba Tư) tới miền nam Afghanistan và Pakistan. Nó cũng bao gồm các phần nhỏ hơn của Azerbaijan và Turkmenistan. Các dãy núi của nó có thể được phân chia thành 5 tiểu khu vực chính:

Dãy Tây bắc Iran

Sabalan 4.811 m (15.784 ft)

Elburz

Damavand 5.610 m (18.406 ft)

Sơn nguyên Trung Iran

Kūh-e Hazār 4.500 m (14.764 ft)

Kuh-e Jebal Barez

Dãy Đông Iran

Kopet Dag

Kuh-e Siah Khvani 3.314 m (10.873 ft) 36°17′B 59°3′Đ

Dãy Eshdeger

2.920 m (9.580 ft) 33°32′B 57°14′Đ

Balochistan

Sikaram 4.755 m (15.600 ft) 34°2′B 69°54′Đ

Kuh-e Taftan 3.941 m (12.930 ft) 28°36′B 61°8′Đ

Zargun 3.578 m (11.739 ft) 30°16′B 67°18′Đ

Các sông và bình nguyên:

Sa mạc Kavir

Sa mạc Lut

Hồ Hamun

Sông Halil

Gavkhouni

Sông Zayandeh

Hồ Sistan

Helmand

Bài chi tiết: Đại Iran và Lịch sử Iran

Xem thêm thông tin: Airyanem Vaejah

Trong thời đại đồ đồng, Elam trải dài xuyên qua dãy núi Zagros, nối Mesopotamia (Lưỡng Hà) với sơn nguyên Iran. Các vương quốc Aratta được biết đến từ các nguồn văn tự hình nêm có thể đã nằm trên sơn nguyên Trung Iran.

Trong thời cổ đại, khu vực được biết đến như là Ba Tư (Persia) do nhà Achaemenid của Ba Tư đã khởi đầu tại khu vực Persia (tỉnh Fars ngày nay).

Từ Erān (do đó mà có Irān trong tiếng Ba Tư hiện đại) trong tiếng Trung Ba Tư bắt đầu được sử dụng để nói tới nhà nước (chứ không hẳn để chỉ tới sắc tộc) có từ thời kỳ nhà Sassanid (xem thêm Từ nguyên học của Iran).

Các di chỉ khảo cổ và các nền văn hóa tại sơn nguyên Iran bao gồm:

Sơn nguyên Trung Iran ("văn hóa Jiroft")

Shahr-i Sokhta

Konar Sandal

Tepe Yahya

Văn minh sông Zayandeh

Tappeh Sialk