Soạn bài Câu nghi vấn (tiếp theo) SBT Ngữ Văn 8 tập 2

- Về việc xác định câu nghi vân, tham khảo bài tập 1.

- Để trả lời câu hỏi thứ hai (Những câu nghi vấn đó được dùng để làm gì ?), hãy tham khảo những gợi ý sau : hỏi ; khẳng định ; phủ định ; bộc lộ tình cảm, cảm xúc (cần nói rõ đó là tình cảm, cảm xúc gì).

- Để biết một câu nghi vấn có thể được thay thế bằng câu không phải là câu nghi vấn mà có ý nghĩa tương đương hay không, cần xem câu nghi vấn đó dùng để làm gì. Chẳng hạn câu "Ai dám bảo thảo mộc tự nhiên không có tình mẫu tử ? " không nhằm để hỏi mà để khẳng định rằng thảo mộc tự nhiên, cũng như nhiều sinh vật khác, có tình mẫu tử. Trên cơ sở đó, có thể tìm một câu không phải câu nghi vấn mà có ý nghĩa tương đương, chẳng hạn : Thảo mộc tự nhiên cũng có tình mẫu tử.

Những trường hợp còn lại, làm theo cách tương tự.

Đặt hai câu nghi vấn không dùng để hỏi.

Ví dụ :

- Bạn có thể kể cho mình nghe nội dung của bộ phim "Cánh dồng hoang" được không ?

- (Lão Hạc ơi !) Sao đời lão khốn cùng đến thế?

Chú ý trong những trường hợp như vậy, người nghe không nhất thiết phải trả lời, mà có thể đáp lại bằng một câu chào (có thể cũng là một câu nghi vấn).

Những tình huống giao tiếp như vậy có thể diễn ra giữa hai người không có quan hệ gần gũi, thân mật hay không ?

Cả hai câu trong đoạn trích (a) và câu thứ nhất trong đoạn trích (b) đều là câu nghi vấn và dùng để thể hiện ý nghĩa khẳng định hoặc phủ định.

Câu : " Từ xưa các bậc trung thần nghĩa sĩ bỏ mình vì nước, đời nào không có ?"

Có thể diễn đạt lại là : " Từ xưa các bậc trung thần nghĩa sĩ, bỏ mình vì nước, đời nào cũng có

Câu : "Giả sử các bậc đó cứ khư khư theo thói nữ nhi thường tình, thì cũng chết giả ở xó cửa,, sao có thể lưu danh sử sách, cùng trời đất muôn đời bất hả được ỉ".

Có thể diễn đạt lại là : " Giả sử các bậc đó cứ khư khư theo thói nữ nhi thường tình, thì cũng chết già ở xó cửa, không thể lưu danh sử sách, cùng trời đất muôn đời bất hủ được ! ".

Lưu ý : Nguyên bản Hịch tướng sĩ'viết bằng chữ Hán, không có dấu câu. Trong bản dịch tiếng Việt, câu nghi vấn này không dùng để hỏi, mà dùng để thể hiện ý nghĩa phủ định, nên không nhất thiết phải dùng dấu chấm hỏi ở cuối câu.

Câu : " Tôi chỉ còn biết khóc chứ còn biết lầm sao được nữa ?"

Có thể diễn đạt lại là : " Tôi chỉ còn biết khóc chứ không biết làm gì hơn." 

Trên lí thuyết, một tổ hợp có 5 từ thì có 120 cách sắp xếp. Tuy nhiên trên thực tê không phải cách sắp xếp nào cũng tạo ra câu có nghĩa. Chẳng hạn, trong tiếng Việt : Bảo sao đến không nó không phải là một câu. Bài tập này không yêu cầu em tìm hết tất cả các khả năng có thể có, vì ở lớp không có thời gian (việc đó có thể làm ở nhà). Nhưng có thể chia nhóm và thi xem nhóm nào tìm ra được nhiều câu nhất trong khoảng thời gian do thầy (cô) giáo quy định.

Trong đời sống, có những câu mà về hình thức là câu nghi vấn nhưng hầu như không bao giờ dung để hỏi mà là để chào hoặc yêu cầu một điều gì đó.

Ví dụ, khi muốn yêu cầu ai đó cho mượn bật lửa, ta có thể nói :

- Anh có bật lửa không ?

Hay khi muốn chào một người bạn, ta có thể nói :

- Cậu vừa đi học về đấy à ?