Phương pháp xác định thời điểm phối giống cho bò

Xác định thời điểm phối giống thích hợp để có tỷ lệ thụ thai cao

Tỷ lệ thụ thai của bò cái được quyết định bởi:

Bò cái (khoẻ mạnh và không mắc bệnh đường sinh dục)

+ Số lượng và chất lượng tinh trùng

+ Kỹ thuật giải đông tinh

+ Kỹ thuật phối

+ Thời điểm phối…

Trong đó thời điểm phối tinh là quan trọng nhất. Thời điểm phối giống thích hợp thường nằm trong khoảng thời gian chịu đực. Ở bò thời gian chịu đực khoảng 18 – 19 giờ.

Như chúng ta đã biết: thụ tinh là quá trình đồng hoá của 2 tế bào sinh dục đực và cái ở 1/3 phía trên của ống dẫn trứng.

Qua nghiên cứu người ta biết được thời gian trứng di chuyển từ buồng trứng tới điểm thụ tinh hết 30 – 50 phút. Trứng chỉ duy trì khả năng thụ thai trong vòng 6 giờ kể từ khi trứng rụng.

Thời điểm trứng rụng từ 10 – 14 giờ (dao động 6 – 19 giờ) sau khi ngừng động dục. Hoặc sau 28 giờ kể từ khi bắt đầu động dục.

Trong khi đó, thời gian tinh trùng di chuyển từ cổ tử cung lên vòi trứng cần 10 – 12 giờ và phải mất 8 giờ để kiện toàn năng lực thụ tinh. Khả năng thụ tinh trong đường sinh dục cái tốt nhất khoảng 12 giờ.

Do đó, để đạt được tỷ lệ thụ thai cao, khi trứng rụng đi về phía ống dẫn trứng cẩn gặp ngay tinh trùng phải đủ về số lượng và mạnh về chất lượng. Cho nên cần phải đưa tinh trùng vào tử cung trước khi trứng rụng 10 – 12 giờ, nghĩa là nên dẫn tinh vào nửa sau thời gian động dục của bò cái.

Một số phương pháp xác định giữa thời điểm dẫn tinh thích hợp

Phương pháp lâm sàng

Phương pháp này dựa vào các triệu trứng biểu hiện lâm sàng để xác định thời điểm dẫn tinh thích hợp. Người ta nhận thấy rằng các biểu hiện lâm sàng phản ánh sự phát dục và thành thục của trứng trên buồng trứng.

Có thể chia thời gian động dục làm 3 giai đoạn:

+ Giai đoạn 1: Hưng phấn (8 – 12 giờ).

– Nang trứng đã phát triển khá lớn.

– Lượng Oestrogen khá cao gây ra hưng phấn sinh dục cho con vật.

– Bò bỏ ăn hoặc kém ăn, hay chạy nhảy, kêu rống.

– Âm hộ tăng sinh, sung huyết.

– Niêm dịch trong, lỏng.

– Niêm mạc âm đạo sung huyết.

– Cổ tử cung đóng: Chưa chịu đực.

+ Giai đoạn 2: Chịu đực (6 – 8 giờ)

– Nang trứng phát triển lớn hơn. Thành nang mỏng hơn.

– Lượng Oestrogen cao hơn gây tác dụng ngược lên Hypothalamus và Hypothalamus gây tăng tiết LH, thúc trứng chín.

– Con vật yên tĩnh hơn.

– Âm hộ giảm tăng sinh và sung huyết.

– Niêm dịch trong hoặc vàng ngà dính; có thể kéo dài thành sợi 12 – 15 cm mà không đứt.

– Niêm mạc âm đạo hồng, bóng loáng.

– Cổ tử cung mở.

– Chịu đực.

Đây là lúc dẫn tinh thích hợp nhất.

+ Giai đoạn 3: Suy giảm (4 – 6 giờ)

– Các triệu chứng giảm dần, con vật trở lại ăn uống bình thường.

– Âm hộ giảm sung huyết.

– Niêm mạc âm đạo vàng bệch.

– Niêm dịch ít, đặc, vàng ngà.

– Không chịu đực.

– Trứng chín và rụng sau đó 6 – 14 giờ dưói tác dụng của LH.

Như vậy, thời điểm dẫn tinh thích hợp trên lâm sàng là:

– Âm hộ giảm sung huyết.

– Niêm dịch dính, kéo dài 15 – 20 cm không dứt.

– Chịu đực.

Nếu xác định đúng chỉ cần dẫn tinh 1 lần. Nếu cảm thấy sớm, nhắc lại sau 8 giờ.

Phương pháp sinh vật

Là phương pháp dùng đực thí tình

Dùng đực thí tình trẻ, hăng, không bệnh tật và đã được:

– Cắt ống dẫn tinh hoặc

– Bắt chéo dương vật hoặc

– Khâu cố định co duỗi dương vật, cho thử với con cái động dục. Nếu con cái chịu cho đực thí tình nhảy là thời điểm dẫn tinh thích hợp. Nên kiểm tra vào buổi sáng sớm và chiều mát.

Đây là phương pháp tốt, đáng tin cậy, hiệu quả cao. Chỉ cần dẫn tinh một lần.

Phương pháp thời gian

Theo kinh nghiệm nhân dân, dẫn tinh tốt ở cuối ngày 1 và đầu ngày thứ 2 sau khi con vật bắt đầu động dục.

Trong công nghệ điều khiển động dục cho bò cái, dẫn tinh lần 1 sau khi tiêm Prostaglandin (PGF₂α 48 giờ và 24 – 30 giờ sau khi tiêm LH; 72 – 96 giờ sau khi tháo vòng progestatif và tiêm PMSG. Sau đó 8 – 10 giờ nhắc lại lần 2.

Từ kết quả nghiên cứu định lượng LH tiền rụng trứng ở bò lai hướng sữa (HF X Lai Sind). Chúng tôi nhận thấy nên dẫn tinh sau 14 – 16 giờ kể từ khi phát hiện động dục.

Phương pháp xác định nhờ Oestrogemetre

Bình thường, túi cùng âm đạo bò cái ít niêm dịch, độ dẫn điện kém nghĩa là điện trở âm đạo cao (định luật Jun – Lenxơ).

Động dục giai đoạn đầu: niêm dịch lỏng, nồng độ ion thấp cho nên đã có độ dẫa điện nhưng không cao có nghĩa là điện trở âm đạo còn cao.

Động dục giai đoạn 2: niêm dịch ít, dính, nồng độ K⁺, Na+ cao nên độ dẫn điện cao nhất; điện trở âm đạo thấp nhất. Là lúc dẫn tinh thích hợp nhất.

Động dục giai đoạn 3: niêm dịch ít đi, độ dẫn điện giảm, điện trở âm đạo lại tăng lên.

Phương pháp khám cơ quan sinh dục quạ trực tràng, lỗ cổ tử cung, trương lực tử cung và buồng trứng

Phương pháp này đòi hỏi phải rất nhẹ nhàng và có tay nghề giỏi – thường dùng chủ yếu với ngựa cái.

Xác định qua độ to của nang trứng, độ mỏng của thành nang, độ linh động của dịch nang.

Rất nhẹ nhàng kẻo dễ gây tai biến: trứng vỡ non gây chảy máu, sung huyết buồng trứng.

Do vậy phương pháp này chỉ dùng trong trường hợp đặc biệt.

Ngoài ra còn một vài phương pháp khác như xét sinh thiết niêm mạc âm đạo, dịch nhầy cổ tử cung, nhưng cách này cồng kềnh, phiền phức, ít có điều kiện khả thi.

Tốt nhất là kết hợp phương pháp (A) + (B), hoặc (A) + (C) hoặc (A)+(B) +(C).