Phân tích đoạn trích Thúy Kiều báo ân báo oán – Văn mẫu lớp 9

Nội dung bài viết1 Phân tích đoạn trích Thúy Kiều báo ân báo oán – Bài số 1 2 Phân tích đoạn trích Thúy Kiều báo ân báo oán – Bài số 2 3 Phân tích đoạn trích Thúy Kiều báo ân báo oán – Bài số 3 4 Phân tích đoạn trích Thúy Kiều báo ân báo oán – Bài số 3 5 Phân tích đoạn trích Thúy Kiều báo ân báo oán – Bài số 4 6 Phân tích đoạn trích Thúy Kiều báo ân báo oán – Bài số 5 Phân tích đoạn trích Thúy Kiều báo ân báo oán – Bài số 1 Trải qua biết bao đau đớn, bất hạnh những tưởng cuộc đời Thúy Kiều mãi chìm trong “màn đêm tăm tối” của số phận, không có ngày thoát ra được. Nhưng từ khi gặp được Từ Hải,Thúy Kiều không chỉ được sống cuộc sống của một người bình thường, có danh phận mà còn được Từ Hải giúp đỡ để báo đền mọi ân oán. Đoạn trích “ Thúy Kiều báo ân báo oán” thể hiện rõ nét của phiên tòa xử phạt ấy. Cuộc sống nổi trôi thăng trầm,bao nỗi bất hạnh đi qua cuộc đời nhưng những ai đã từng cơ ơn, những ai gieo rắc đau khổ cho mình thì Thúy Kiều đều ghi tạc rất rõ trong lòng. Nay được Từ Hải cho cơ hội báo ân, báo oán, Thúy Kiều không chỉ cho gọi đến những người có ân để tiện bề đền đáp, mà còn đưa những người đã từng chà đạp, coi thường nàng đến để định tội, trừng phạt. Đoạn trích “Kiều báo ân báo án” như một phiên tòa xét xử, trong đó, người “thẩm phán” chính là Thúy Kiều. Trước hết, Thúy Kiều tiến hành báo đáp những người có ơn với mình trước: “Nàng rằng: Nghĩa trọng nghìn non Lâm Tri người cũ chàng còn nhớ không? Sâm Thương chẳng vẹn chữ tòng Tại ai, ai há phụ lòng cố nhân” Người đầu tiên mà Thúy Kiều muốn báo đáp là Thúc Sinh. Với Thúc Sinh, tình nghĩa “nặng trọng như núi”. Người đã cứu Kiều ra khỏi thanh lâu, người đã rất mực yêu thương, đối xử với Thúy Kiều như một người vợ đích thực. “Lâm Tri chàng còn nhớ không?” Lời Thúy Kiều dành cho Thúc Sinh mới chân thành, tha thiết làm sao. Dùng điển tích “Sâm Thương” để nói về sự biết ơn đối với Thúc Sinh đã thể hiện được tấm lòng chân thành ấy đối với “cố nhân”. Tuy là đối tượng được báo đáp nhưng Thúc Sinh lại tỏ ra rất sợ hãi, lo lắng: “Mặt như chàm đổ, mình giường giẽ run” Các từ ngữ như “chàm đỏ”, “run” vừa thể hiện được được cái xám ngắt của sắc mặt, vừa thể hiện được cái run rẩy của đôi chân Thúc Sinh.Khi nghe Thúy Kiều kết tội Hoạn Thư thì trên mặt Thúc Sinh đã “ướt đầm mồ hôi”. Dù chỉ được phác họa bằng vài nét tả xong Nguyễn Du cũng đã khác họa thành công tính cách, con người của Thúc Sinh: hèn nhát, nhu nhược, thiếu bản lĩnh. Với người có ơn với mình Thúy Kiều hết lòng báo đáp, còn đối với những người mắc oán với mình thì Thúy Kiều cũng phân tính rạch ròi. Điển hình của màn báo oán này là đối với nhân vật Hoạn Thư. Đối với Hoạn Thư, ngay từ lúc nhìn thấy, Thúy Kiều đã lớn tiếng kết tội: “Chính danh thủ phạm tên là Hoạn Thư” Tiếng kết tội này không chỉ rõ ràng,đanh thép mà còn thể hiện được sự phẫn nộ của Thúy Kiều đối với Hoạn Thư. Không chỉ vậy, khi đối thoại với Hoạn Thư, Thúy Kiều cũng nói bằng giọng điệu đầy châm chọc: “Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây Đàn bà dễ có mấy tây Đời xưa mấy mặt, đời này mấy gan Dễ dàng là thói hồng nhan Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều” “Tiểu thư” là cách nói đầy trào phúng của Thúy Kiều dành cho Hoạn Thư nhằm chế giễu con người sang trọng, quyền quý như Hoạn Thư mà cũng có ngày hôm nay. Với Thúc Sinh lời nói chân thành da diết bao nhiêu thì với Hoạn Thư giọng nói đanh thép, phẫn nộ bấy nhiêu. Cuối cùng là sự kết án rõ ràng “Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều” như định sẵn một bản án dành cho Hoạn Thư. Tuy nhiên, Hoạn Thư cũng là con người đầy khôn ngoan, lọc lõi sự đời. Khi bị áp giải đến “phiên tòa” thì cũng sợ hãi đến “hồn bay phách lạc” nhưng sự từng trải cùng bản lĩnh hơn người đã khiến nàng ta bình tâm và đưa ra những lí lẽ đầy sức thuyết phục: “Rằng: Tôi chút phận đàn bà Ghen tuông thì cũng người ta thường tình Nghĩ cho khi gác viết kinh Với khi khỏi cửa dứt tình chẳng theo Lòng riêng riêng những kính yêu Chồng chung chưa dễ ai chiều cho ai” Trước hết, lí lẽ là Hoạn Thư đưa ra đó là mình “chút phận đàn bà” nên ghen tuông, cay nghiệt với vợ bé của chồng cũng là “người ta thường tình”. Nếu sự biện minh này bước đầu chạm vào tấm lòng vị tha của Thúy Kiều thì câu thơ sau lại khiến Kiều có cảm giác mình mang ơn Hoạn Thư: “Nghĩ cho khi gác viết kinh Với khi khỏi cửa dứt tình chẳng theo” Hoạn Thư đã kể nể sự “nhân ái” của mình đã từng dành cho Thúy Kiều, đó là lần cho Thúy Kiều ra Quan Âm Các viết kinh và khi Thúy Kiều bỏ trốn cũng không sai người truy cứu “dứt tình chẳng theo”. Hoạn Thư kể ra nỗi khổ khi sống cảnh chung chồng “Chồng chung ai dễ ai chiều cho ai”. Điều này đã “quy đồng” cảnh ngộ của cả mình và Thúy Kiều, đó là cảnh chung chồng, từ đó gợi ra được sự cảm thông của Kiều.Có thể nói Hoạn Thư là con người thông minh, lí lẽ sắc bén, biết cách đánh vào tâm lí người đối diện. Chẳng thế mà Thúy Kiều cũng có lời khen: “Khôn ngoan đến mực nói năng phải lời” Như vậy, thông qua đoạn trích này,người đọc không chỉ được chứng kiến cảnh phân xử đầy li kì, hấp dẫn của Thúy Kiều mà thông qua ngòi bút đầy tinh tế, tài năng của Nguyễn Du ta còn có thể hình dung về nhân vật một cách sắc nét, chân thực. Đây quả là một bức kí họa chân dung xuất sắc của một bậc kì tài Phân tích đoạn trích Thúy Kiều báo ân báo oán – Bài số 2 Từ Hải chuộc Kiều ra khỏi chốn thanh lâu, Kiều trở thành một mệnh phụ phu nhân. Chẳng bao lâu sau, Từ Hải đã có binh cường tướng mạnh: Trong tay mười vạn tinh binh, Kéo về đóng chật một thành Lâm Tri Kiều đã dựa vào uy thế Từ Hải để báo ân báo oán. Trong Truyện Kiều, cảnh báo ân báo oán là một tình huống giàu kịch tính, thể hiện ưóc mơ công lí ở đời. Cảnh báo ân báo oán được kể trong một đoạn thơ dài 162 câu thơ (từ câu 2289 đến câu 2450), Thúc Sinh, mụ quản gia, vãi Giác Duyên được báo ân. Hoạn Thư cùng 7 tên khác bị báo oán: Trước là Bạc Hạnh, Bạc Bà, Bên là Ưng, Khuyển, bên là Sở Khanh. Tú Bà với Mã Giám Sinh, Các tên tội ấy đáng tình còn sao? Ở đây, chúng ta chỉ nói đến hai tình tiết: Kiều báo ân Thúc Sinh và báo oán Hoạn Thư. Tâm lí và cách ứng xử của Thúy Kiều, tính sáng tạo của Nguyễn Du là những điều mà ta có thể tìm hiểu và cảm nhận trong đoạn thơ này. 1. Báo ân Thúc Sinh Sau khi mắc lừa Sở Khanh, Thúy Kiều bị Tú Bà bắt ép làm gái lầu xanh. Và Kiều đã gặp Thúc Sinh "cũng nòi thư hương", là con rể của quan thượng thư, một con người phong tình "quen thói bốc rời". Lúc đầu chỉ là "trăng gió", nhưng về sau, Thúc Sinh và Thúy Kiều trở thành "đá vàng". Thúc Sinh đã chuộc Kiều, lấy làm vợ lẽ: "Gót tiên phút đã thoát vòng trần ai". Mặc dù sau này có chuyện đánh ghen, bị làm nhục, nhưng Thúc Sinh trong điều kiện có thể, nói với Hoạn Thư đưa Kiều ra Quan Âm các "giữ chùa, chép kinh", thoát khỏi kiếp tôi đòi. Tuy "thấp cơ thua trí đàn bà" nhưng tình cảm của Thúc Sinh đối với Thúy Kiều, trong bi kịch vẫn "nặng lòng”. Bây giờ kẻ ngược người xuôi, Biết bao giờ lại nối lời nước non? Có thể chê trách Thúc Sinh này nọ, nhưng Thúc Sinh là ân nhân của Kiều, đã giúp Kiều hoàn lương. Kiều là một người phúc hậu, nên nàng không bao giờ có thể quên ơn chàng. Trong cuộc tầm nã của ba quân, gia đình Thúc Sinh đã được Kiều quan tâm "giữ giàng” Lại sai lệnh tiễn truyền qua, Giữ giàng họ Thúc một nhà cho yên. Cảnh báo ân diễn ra, Kiều đã dùng một chữ "mời" rất trọng vọng "cho gươm mời đến Thúc Lang". Kiều nói về "nghĩa", về chữ "tòng", đề cao đạo lí thủy chung. Thúc Sinh là "người cũ", là "cố nhân " mà Kiều "há dám phụ". Nàng khẳng định cái tình nghĩa của Thúc Sinh đối với mình ngày xưa là vô cùng to lớn, sâu nặng: "nghĩa nặng nghìn non… Kiều đã dùng một số từ như: "nghĩa, nghìn non, Sâm Thương, chữ tòng, người cũ, cố nhân… "cùng với giọng điệu ôn tồn, biểu lộ một tấm lòng trân trọng, biết ơn một người đàn ông đã từng yêu thương mình, cứu vớt mình. Trái tim của Kiều rất nhân tình, nhân hậu; cách ứng xử của nàng đối với Thúc Sinh là giàu ân nghĩa thủy chung: Nàng rằng: "Nghĩa nặng nghìn non. Lâm Tri người cũ chàng còn nhớ không? Sâm Thương chẳng vẹn chữ tòng, Tại ai há dám phụ lòng cố nhân? Cái lễ vật chất mà Kiều báo ân Thúc Sinh cũng thật "hậu", khẳng định cái nghĩa đối với "cố nhân" trong những năm tháng ở Lâm Tri là vô cùng sâu nặng: Gấm trăm cuốn bạc nghìn cân. Tạ lòng để xứng báo ân gọi là. Sau đó, Kiều dùng lời lẽ dân dã, sắc sảo để nói về "vợ chàng". Bao năm tháng đã trôi qua, lòng Kiều vẫn chưa nguôi. "Miếng ngon nhớ mãi, đòn đau nhớ đời" có phải như thế không? Vị thế đã đổi thay: kẻ là phạm tội, người là quan tòa đang ngồi trong trướng hùm giữa cành "gươm lớn giáo dài": Vợ chàng quỷ quái tinh ma, Phen này kẻ cắp bà già gặp nhau. Kiến bò miệng chén chưa lâu, Mưu sâu cũng trả nghĩa sâu cho vừa. Kiều đã có hai cách nói khác nhau: nói về ân nghĩa thì trang trọng, ôn tồn; nói về oán thì nôm na, chì chiết. Nguyễn Du đã tạo nên hai giọng điệu, hai thứ ngôn ngữ trong một lượt lời của Thúy Kiều, điều đó cho thấy thi hào rất tinh tế, sâu sắc khi thể hiện tâm lí nhân vật. Dù là được báo ân, nhưng đứng trước cảnh "Vác đòng chật đất, tinh kì rợp sân", Thúc Sinh cực kì khủng khiếp: "Mặt như chàm đổ, mình dường dẽ run", mồ hôi toát ra "ướt đẫm ", không nói được một lời nào, sống trong tâm trạng vừa "mừng", vừa "sợ": Lòng riêng mừng sợ khôn cầm, Sợ thay mà lại mừng thầm cho ai. 2. Báo oán Hoạn Thư Từ lần bị đánh ghen đêm ấy, đến nay đã bao năm tháng? Gặp lại Hoạn Thư lần này, trong tư thế của người "chiến thắng" ra tay báo oán, Kiều đã "chào thưa "bằng những lời "mát mẻ” Thoắt trông nàng đã chào thưa: Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây! Giọng nói trở nên chì chiết, đay nghiến. Các chữ "mấy tay", "mấy mặt", "mấy gan” như những mũi dao sắc lạnh: Đàn bà dễ có mấy tay, Đời xưa mấy mặt, đời này mấy gan! Kiều nghiêm giọng cảnh cáo Hoạn Thư đã từng hành hạ mình, làm cho mình đau khổ: Càng cay nghiệt lắm, càng oan trái nhiều. Là "thủ phạm" đang đứng giữa pháp trường, xung quanh là bọn đao phủ đã "gươm tuốt nắp ra", Hoạn Thư "hồn lạc phách xiêu". Người đàn bà này tự biết tội trạng mình, cảnh ngộ mình, khó lòng thoát khỏi lưỡi gươm trừng phạt? Vốn khôn ngoan, sắc sảo, đứa con của "họ Hoạn danh gia” đã trấn tĩnh lại, tìm cách gỡ tội. Một cái "khấu đầu" giữ lễ, khi chân tay đang bị trói. Trước hết nhận tội "ghen tuông" và lí giải đó là chuyện "thường tình "của đàn bà. Tiếp theo Hoạn Thư gợi lại chút "ân tình " ngày xưa: một là, đã cho Kiều xuống Quan Âm các "giữ chùa chép kinh", không bắt làm thị tì nữa; hai là, khi Kiều bỏ trốn mang theo chuông vàng khánh bạc, đã bỏ qua. Cách nói rất khéo, chỉ gợi sự thật và chuyện cũ ra, chỉ người trong cuộc mới biết. "Nghĩ cho" là nhớ lại cho, suy nghĩ lại cho: Nghĩ cho khi gác viết kinh, Với khi khỏi cửu dứt tình chẳng theo. Đối với Kiều, Hoạn Thư đã từng nói với Thúc Sinh: "Rằng: tài nên trọng mà tình nên thương". Tuy "Chồng chung chưa dễ ai chiều cho ai", nhưng trong thâm tâm, Hoạn Thư "kính yêu'' Thúy Kiều. Hoạn Thư tự nhận tội và xin Thúy Kiều rộng lượng: Trót lòng gây việc chông gai, Còn nhờ lượng bể thương bài nào chăng. Lời gỡ tội của Hoạn Thư vừa có lí, vừa có tình. Lời cầu xin đúng mực, chân thành. Vì thế, Kiều phải "khen cho”. "Khôn ngoan đến mức nói năng phải lời". Không thể là "người nhỏ nhen", Kiều đã tha tội cho Hoạn Thư: Đã lòng tri quá thì nên Truyền quân lệnh xuống trướng tiền tha ngay. Sự việc diễn ra quá bất ngờ, ngoài sức tưởng tượng của nhiều người. Vốn là một phụ nữ trung hậu, đã từng nếm trải bao cay đắng và ngang trái trong cuộc đời, vả lại Kiều cũng tự biết rằng mình đã xâm phạm đến hạnh phúc của người khác, tha tội Hoạn Thư, Thúy Kiều càng tỏ ra vô cùng cao thượng. Ai đã từng đọc bản dịch Kim Vân Kiều truyện, đem đối chiếu với Truyện Kiều, ta mới thấy hết tài sáng tạo của ngòi bút thiên tài Nguyễn Du, nhất là trong cảnh báo ân báo oán. Cảnh pháp trường thời trung cổ được miêu tả ước lệ mà không kém phần uy nghiêm! Lời thoại rất gọn mà sắc đã làm nổi bật tâm lí, tính cách nhân vật Thúc Sinh lành mà nhát sợ, Hoạn Thư thì khôn ngoan, sắc sảo, Kiều rất trung hậu, cao thượng, bao dung. Nguyễn Du đã sáng tạo nên những lời thoại biến hóa để nói lên chuyện ân oán, cái lẽ đời xưa nay, ca ngợi sự thủy chung tình nghĩa, lên án bọn bạc ác tinh ma. Cảnh báo ân báo oán là một tình tiết rất đậm làm nổi bật tinh thần nhân đạo của Truyện Kiều. Phân tích đoạn trích Thúy Kiều báo ân báo oán – Bài số 3 Mười hai câu đầu đoạn trích tả cảnh Thúy Kiều báo ân. Từ lời của Kiều nói với Thúc Sinh có thể thấy nàng rất trọng tấm lòng và sự giúp đỡ mà Thúc Sinh đã dành cho nàng trong cơn hoạn nạn. Thúc Sinh đưa Kiều ra khỏi lầu xanh, cứu nàng thoát cảnh đời ô nhục, có những tháng ngày êm ấm trong cuộc sống gia đình. Nàng đã gọi đó là “nghĩa nặng nghìn non”. Nàng gọi Thúc Sinh là “người cũ” mang sắc thái thân mật, gần gũi, rồi lại gọi là “cố nhân” mang sắc thái trang trọng. Với nàng dù có “Gấm trăm cuốn, bạc nghìn cân” cũng chưa dễ xứng với ơn nghĩa nặng của Thúc Sinh. Trong khi nói với Thúc Sinh, Kiều cũng nhắc về Hoạn Thư. Điều đó chứng tỏ vết thương lòng mà Hoạn Thư gây ra cho Kiều đang còn quá xót xa. Có sự khác nhau trong ngôn ngữ của Kiều khi nói với Thúc Sinh, Kiều dùng nhiều từ điển cố “Sâm Thương” cách nói trang trọng này phù hợp với chàng thư sinh họ Thúc đồng thời diễn tả được tấm lòng biết ơn trân trọng của Kiều. Còn lúc nói về Hoạn Thư, ngôn ngữ của Kiều lại hết sức bình dị. Nàng dùng những thành ngữ quen thuộc “Kẻ cắp bà già gặp nhau”, “Kiến bò miệng chén” với những từ Việt dễ hiểu; hành động trừng phạt kẻ ác theo quan điểm của nhân dân phải được diễn đạt bằng lời ăn tiếng nói của nhân dân. Đoạn thơ còn lại miêu tả Thúy Kiều báo oán. Những lời đầu tiên của Kiều nói với Hoạn Thư có giọng điệu mỉa mai, đay nghiến. Giọng điệu ấy của Kiều cho thấy nàng quyết trừng trị Hoạn Thư trong quan niệm dân gian “mưu sâu cũng trả nghĩa sâu cho vừa”. Trước thái độ của Kiều, lúc đầu Hoạn Thư có sợ hải “hồn lạc, phách xiêu”, nhưng vẫn kịp ứng phó thông minh “liệu điều kêu ca”. Trước hết Hoạn Thư dựa vào tâm lý thường tình của phụ nữ để gỡ tội. Rằng tôi chút phận đàn bà Ghen tuông thì cũng người ta thường tình. Tiếp đến Hoạn Thư kể công không hành hạ Kiều và đã cho Kiều ra viết kinh ở gác Quan Âm rồi cũng không đuổi theo bắt giữ nàng khi nàng bỏ trốn. Cuốì cùng, Hoạn Thư nhận tội, xin Kiều mở lòng khoan dung độ lượng. Cách lí sự của Hoạn Thư khiến Kiều phải thừa nhận đây là con người khôn ngoan, giảo hoạt. Người bị đưa tới chỗ khó xử, nàng có răn đe Hoạn Thư nhưng cuốì cùng thì đã khoan dung độ lượng tha cho. Việc Kiều tha bổng Hoạn Thư là hợp lí là đúng. Vì cách gỡ tội khôn khéo của Hoạn Thư song chủ yếu là vì tấm lòng Kiều vốn vị tha nhân hậu. Phân tích đoạn trích Thúy Kiều báo ân báo oán – Bài số 3 Về bố cục của đoạn thơ, có hai phần rõ rệt. Mười hai câu đầu: Thuý Kiều báo ân, còn hai mươi hai câu tiếp theo: Thuý Kiều báo oán. Ân, oán là hai khái niệm đối lập nhau nhưng con người hành động vẫn chỉ là một. Nguyễn Du vừa phải xây dựng một nhân vật đại diện cho công lí, cho lẽ công bàng, vừa phải cá tính hoá đến mức tối đa. Nói khác đi, phải nhìn nhân vật bằng "con mắt tinh đời" (như lời Từ Hải khen Kiều ngay lần đầu gặp mặt), ta mới thấy thành công và dụng ý của Nguyễn Du trong một tình huống. 1. Cảnh báo ân: Cảnh báo ân tuy chỉ là cảnh phụ, nhưng ngoài ý nghĩa dọn đường cho cảnh chính tiếp theo, ngoài ý nghĩa độc lập tương đối, nó vẫn làm ta hiểu được một người, người ấy không phải là Thúc Sinh mà lại là Thuý Kiều. Thúc Sinh là người như thế nào, chúng ta đã biết, Thuý Kiều càng biết rõ hơn khi bản thân trả giá "Giấm chua lại tội bằng ba lửa nồng". Cảnh ghen tuông trong nhà Hoạn Thư mà Kiều là nạn nhân, tuy Thúc Sinh không phải là thủ phạm nhưng chàng cũng là một nguyên nhân gián tiếp. Điều này, chính chàng thú nhận "Vì ta cho luỵ đến người". Vậy nên, trước phiên toà, khi "cho gươm mời đến", Thúc Sinh đinh ninh là người có tội, mà tội không nhỏ với Kiều. Đã đành là người yếu bóng vía "Mặt như chàm đổ, mình dường dẽ run" chàng khiếp sợ. Đó là một thái độ tự nhiên vốn có của người biết lẽ phải đã hối hận, ăn năn. Chàng vốn là người như thế chứ không có chủ định làm ra như thế để nghĩ rằng : "Hình ảnh tội nghiệp của Thúc Sinh có thể làm Kiều động lòng trắc ẩn không nỡ đánh người yếu thế" như có người đã hiểu. Hiểu như thế không phải là cách để cao mà là hạ thấp nhân vật Thuý Kiều, biến một tầm suy nghĩ rộng sâu thành con người hời hợt. Gọi Thúc Sinh lên trước để đền ơn, và việc đền ơn rất hậu cho chàng là dụng ý, là chủ trương của người xử án. Tuy đối thoại với chàng chỉ có sáu câu nhứng là sáu câu đáng nói. Nó hàm súc lại bao nhiêu nghĩa nặng tình sâu mà kẻ chịu ơn chưa một dịp đáp đền: Nàng rằng: "Nghĩa nặng nghìn non, Lâm Tri người cũ chàng còn nhớ không? Sâm Thương chẳng vẹn chữ tòng, Tại ai há dám phụ lòng cố nhân Cần chú ý đến lời nói và giọng nói ở đây về lời nói, một tổ hợp từ gốc Hán phù hợp với sự trang trọng của kẻ đền ơn là một khía cạnh (khác hẳn với hệ thống từ ngữ sau đó nàng đối thoại với Hoạn Thư). Song, còn một khía cạnh thứ hai (mà ít người chú ý), ấy là ngôn ngữ gợi đến tình yêu, một tình yêu dang dở với chàng. Trong tiếng Việt tình vốn đi liền với nghĩa (tình nghĩa – tình chồng vợ nghĩa tao khang). Tinh (đồng nghĩa với duyên) với chàng Thúc tuy không còn, nhưng cái nghĩa dù chỉ một ngày thì làm sao mất được. Nghĩa ấy tương đương với nghĩa sinh thành, vì vậy mới có câu "Nghĩa nặng nghìn non" nghĩa mà rộng như biển Đông, cao như núi Thái Sơn, cách nói ấy tuy có ước lệ, hoa mĩ về hình thức diễn đạt nhưng tình cảm của nàng đâu phải là hời hợt. Đó là cách duy nhất mà nàng cho là phù hợp. Những từ Hán Việt nhằm cố định hoá, vĩnh viễn hoá tình yêu ấy : "Sâm Thương", "chữ tòng", "cố nhân" nhằm vào dụng ý ấy. Còn về giọng nói, Kiều vốn có một chất giọng "mặn mà", "sắc sảo" ("Kiều càng sắc sảo mặn mà"). Mặn mà với mối tình mà nàng đã một thời tự nguyện gắn bó, dù sự gắn bó ấy chỉ là một thứ bến đợi mong manh đối với con thuyền giữa mênh mông trôi dạt. Câu nói của Kiều có sự gợi khơi hơn là kể, tả. "Lâm Tri người cũ…" là một giọng nói vừa như một kí ức hiện về, vừa như một nỗi nhó xa xôi xao xuyến, bâng khuâng khó tả. Bao nhiêu là vương vấn đến nao lòng trong một câu nói đơn sơ của một người từng trải, từng trải mà vẫn hồn nhiên. Còn cái sắc sảo của Kiều chính là sự giải thoát cho Thúc Sinh ra khỏi mặc cảm của tội lỗi đã và đang hành hạ, giày vò: "Tại ai, há dám phụ lòng cố nhân?". Kiều đã hiểu cho Thúc Sinh, cho tấm lòng "cố nhân" vì dó là một cách nhìn đã "gạn đục khơi trong" của người tri kỉ. Tóm lại qua việc ứng xử với Thúc Sinh, ta có thể thấy Kiều là con người hiểu đời và hiểu người với tấm lòng vị tha chứ không bao giờ vị kỉ. 2. Cánh báo oán: Về hình thức phân đoạn thì khá rạch ròi hai cảnh. Nhưng bốn câu cuối nói với Thúc Sinh trong cảnh báo ân nên dành cho phần báo oán. Bởi lẽ minh oan cho Thúc Sinh khi đề cập đến vợ chàng là không chỉ trò chuyện với chàng mà để dọn đường cho cảnh tiếp theo: báo oán (có người đưa nó lên phần báo án là khiên cưỡng). Như ở trên đã phân tích, nếu việc trả nghĩa Thúc Sinh là nằm trong ý định của nàng Kiều, thì việc trừng phạt đối với Hoạn Thư còn hơn một ý định. Vì hơn một ý định, không chỉ "ăn miếng trả miếng" với Hoạn Thư, tâm sự với Thúc Sinh phải chăng nàng còn tạo sự đồng cảm sẻ chia giữa hai người "trong cuộc". Nói thì nói với chàng Thúc, mà thực chất là đối thoại với kẻ vô hình, với nhân vật thứ ba còn chưa xuất hiện. Trong đối thoại ngắn này, ý định của Thuý Kiều dường như không gì lay chuyển được. Bởi ý định ấy, cơn dông bão ấy đâu chí hình thành từ ngày một ngày hai. Nó đã nung nấu trong sự sắc nhọn ngôn từ, một phong cách lời thơ khác hẳn: "…Vợ chàng quỷ quái tinh ma, Phen này kẻ cắp, bà già gặp nhau. Kiến hò miệng chén chưa lâu, Mưu sâu cũng trả nghĩa sâu cho vừa". Chỉ nội bốn câu thơ mà đã có đến hai thành ngữ dân gian : "kẻ cắp bà già", "kiến bò miệng chén", một lặp ý "quỷ quái, tinh ma", một đối lập giữa "mưu sâu" với "nghĩa sâu"… nghĩa là toàn ngôn ngữ đời thường mang tính chất văn xuôi (phá vỡ mọi ước lệ, công thức của văn chương bác học) nhằm bóc trần ý định, rạch ròi, dứt khoát, không do dự, quanh co giấu giếm cùng với cách dùng từ, giọng nói của nhân vật vừa nói với người (Thúc Sinh) vừa như tự nói với mình về cơn sấm sét do nắng hạn lâu ngày, nó phải bùng lên đầy phẫn nộ. Việc làm ấy không chỉ thế, không chí trong ý định, nó còn ở trong tầm tay với "gươm lớn giáo dài", giữa thanh thiên bạch nhật. Và việc làm ấy nếu diễn ra, nó chỉ như trong một nháy mắt, hơn nữa được sự đồng tình của bất kì ai nếu hiểu nàng và đứng về công lí. Lúc cho gọi Hoạn Thư lên, ý định ấy vẫn là ý định. Nó còn được củng cố, bổ sung trong cái tình cảm hận thù khi phải đối mặt với kẻ đã đày đoạ nàng, một con người vô tội. Đối thoại với Hoạn Thư lúc này, nàng lại dùng một phong cách ngôn ngữ khác thường chứ không thể bình thường như với bất kì ai trong truyện. Mạch thơ được đẩy lên đến cao trào nhưng tạm thời nó đi vào một lối khác theo kiểu "vờn mồi". Hoàn cảnh găp nhau giữa hai người tuy hoàn toàn đã khác, đã thay bậc đổi ngôi, nhưng Kiều cố tinh làm như nó không hề khác, Kiều vẫn như còn ở trong nhà "Họ Hoạn danh gia" với tư cách con ở, con đòi : Thoắt trông nàng đã chào thưa: "Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây!". Giả vờ đon đả, cung kính, thân tình nhưng đằng sau cái ngọt ngào hình thức là hàm chứa tích tụ bao nhiêu cay đắng bên trong. Cho mời gọi chủ động mà Kiều cứ làm như một kẻ vô tình bất ngờ gặp mặt. Tuy trước mặt Kiều, Hoạn Thư là một tên tội phạm sẽ bị trừng trị đáng dời nhưng miệng lưỡi nàng vẫn chào thưa, vẫn "trân trọng" gọi đúng cái danh xưng ngày trước vẫn gọi (tiểu thư). Cách tạo lại bối cảnh, không gian, ngôn từ "thưa gửi" ấy hoàn toàn không phải ngẫu nhiên. Hoạn Thư hẳn cũng biết thân phận của mình, kẻ "gieo gió" thì "gặt bão" ấy là một lẽ đương nhiên. Có trong đó chút mỉa mai, châm chọc cũng là sự nén lại bao uất ức, xót xa mà lúc này đây Kiều mới tự giải toả được cho mình. Nhưng dù sao, đấy cũng mới chỉ là phút giáo đầu "văn vẻ". Đây mới là giọng nói thực (chứ không phải "nói nhại" như trên) của nàng: "…Đàn bà dễ có mấy tay, Đời xưa mấy mặt, đời này mấy gan! Dễ dàng là thói hồng nhan, Cũng cay nghiệt lắm, càng oan trái nhiều". Bốn câu thơ nói bằng chất giọng răn đe, ít mang tính chất cá thể, cá nhân như mấy câu trước đó. Bởi lẽ Kiều tuy là nạn nhân nhưng đang ở vào vị trí cao hơn vị thế nạn nhân, nàng là một quan toà, đại diện cho công lí. Tuy là tiếng nói của công lí, nhưng từ một người bị oan ức, bị đè nén nói ra, nó vẫn có một giọng điệu riêng, ở đó có sự pha trộn công tư không dễ dàng tách bạch. Tính cụ thể của nghệ thuật, ở đây là nghệ thuật xây dựng nhân vật của Nguyễn Du cần hiểu trong văn cảnh ấy, trong quan hộ ấy mà nó không thể trừu tượng, chung chung. Gây hận thì sẽ chuốc thù. Nhưng "gây hận" theo kiểu Hoạn Thư thì xưa nay chưa có ("Đời xưa mấy mặt, đời này mấy gan!"). Phải tối tăm tâm địa đến mức nào, phải tàn ác đến mức nào, người ta mới có thể đoạ đày con người đến thế. Kẻ "ra tay" ấy vẻ giới tính lại là đàn bà. Ý nghĩa điển hình cho tội ác của Hoạn Thư là ở cả trên hai phương diện ấy. Sự trừng phạt của Thuý Kiều theo quy luật "Càng cay nghiệt lắm, càng oan trái nhiều" là hợp lô gích, được nhân tâm và lẽ phải dồng tình. Nhưng ta biết sau đó, Kiều không làm theo ý định ban đầu, Hoạn Thư được tha, thì đấy lại là một thứ lô gích khác, đối lập mà thống nhất trong một nhân vật nàng Kiều. Kết cục này gây một bất ngờ lớn, một sự xôn xao trong dư luận người đọc từ đó đến nay, và biết đâu, nó cũng nằm ngoài ý định của chính Nguyễn Du vì ông trong một chừng mực nào đó đã hoá thân vào nhân vật nàng Kiều, phải giải quyết vấn đề theo quy luật khách quan vói tư cách là một người ngoài cuộc? Theo dõi diễn biến phiên toà, ta thấy gì? Trước hết là sự tham sống sợ chết của kẻ tội phạm ở vào bước cùng đường, không có cách gì tránh được cái chết. Điều này không lạ, vì dù ở vào hoàn cảnh nào, Hoạn Thư cũng tham sống như ai. Sau đó là van nài, năn nỉ. Đến lúc này đây, sau phút hoảng sợ ban đầu, Hoạn Thư mới chính là Hoạn Thư. Lấy lại sự tĩnh tâm (trong hoàn cảnh khó mà tĩnh tâm), từ thế bị động, y đã chuyên sang chủ động. Chủ động nhưng phải biết điều, Hoạn Thư biết người biết mình là trong cái chừng mực tinh vi ấy "Khấu đầu dưới trướng, liệu điều kêu ca". Hoạn Thư "kêu ca" những gì mà sau đó đã đảo ngược tình thế, mà Kiều phải tấm tắc : "Khen cho : thật đã nên rằng – Khôn ngoan đến mực nói năng phải lời"? Trong tám câu gỡ tội và thanh minh của Hoạn Thư – theo cách nói hiện đại bây giờ – là lập luận theo kiểu tư biện, nhưng ở vào văn cảnh ấy, nó lại rất thấu lí đạt tình. Tình, lí ở đây xen kẽ nhau khi thắt khi cởi, khi nắm khi buông rất khó rạch ròi. Cái lí ghen tuông tuy không là luật lệ nhưng lại là một thực tế vì cảnh "chồng chung" xưa nay vẫn thế ("Chém cha cái kiếp lấy chồng chung" – Hồ Xuân Hương). Nhưng ngay khi ở vào hoàn cảnh "chồng chung", Hoạn Thư cũng dã có thiện chí mở đường: Nghĩ cho khi gác viết kinh, Với khi khỏi cửa dứt tình chẳng theo. "Tình" như thế là rõ. Rõ rồi mà Hoạn Thư vẫn khiêm nhường nhũn nhặn xin được "nghĩ cho" thì làm sao Thuý Kiều không "nghĩ"? Rồi cái lí được lặp lại lần thứ hai, vẫn cái lí "chồng chung" ("Chồng chung chưa dễ ai chiểu cho ai"). Rồi kèm với cái tình nhằm kêu gọi sự bao dung, che chở cho một kẻ đáng thương: Trót lòng gây việc chông gai, Còn nhờ lượng bể thương bài nào chăng. Theo cách nói của Hoạn Thư thì việc xưa đã lỡ, đã "trót", nay chỉ còn hi vọng ở tình thương mà người y nhờ lại là "lượng bể". Ấy là chưa nói cái "khôn ngoan đến mực" của Hoạn Thư trên hai khía cạnh : một là mụ không nói gì đến tội ác nói chung, chỉ tự khoanh vùng trong một phạm vi hẹp: tội ghen tuông mà "Ghen tuông thì cũng người ta thường tình". Ghen tuông do đàn bà mà ra, nhưng thương người çùng cảnh thì cũng chỉ đàn bà mới có. Gửi gắm kín đáo hai khía cạnh trên vào lời cầu xin, phải chăng Hoạn Thư đã là người dàn bà trong muôn một "Đàn bà dễ có mấy tay". Đánh vào tình thương của một người vị tha, tình thương trong hoàn cảnh có thể còn thương một kẻ ăn năn hối lỗi, Hoạn Thư dã khơi đậy ở Kiều sự bao dung, che chở, cả sự mang tiếng vị kỉ, "nhỏ nhen". Tâm thế của Kiều trước lúc tha cho Hoạn Thư tuy có cân nhắc, lưỡng lự vài giây giữa sự trừng phạt hay không trừng phạt kẻ có tội cũng dáng "thương tình". Sức mạnh của lòng tự ái và tự trọng đã dẫn nàng đi đến kết cục cuối cùng như ta đã biết. Trừng phạt Hoạn Thư là một khả năng rất dễ xảy ra vì điều kiện khách quan và chủ quan đã đủ. Đó là nguyện vọng của mọi người chứ không chỉ của một nạn nhân. Tiếng nói của công lí phải minh bạch, rõ ràng. Nhưng không trừng phạt Hoạn Thư, tuy công lí không được thực hiện ở cái mức thoả đáng, song kẻ phạm tội đã biết cúi đầu, lẽ phải ít nhất một lần cũng đã dõng dạc vang lên. Điều chủ yếu, cách xử lí của nàng Kiều giữ lại nơi chúng ta: một nhân vật, một con người như hiện ra bằng xương bằng thịt. Một nhân vật như Thuý Kiều không có một cách giải quyết nào cho khác hon trong hoàn cảnh đó. Phân tích đoạn trích Thúy Kiều báo ân báo oán – Bài số 4 Đã bước sang thế kỉ XXI nhưng Nguyễn Du và Truyện Kiều vẫn có sức hấp dẫn lớn đối với hàng triệu độc giả Việt Nam và thế giới. Cho đến nay Nguyễn Du vẫn là đại thi hào duy nhất của dân tộc, Thúy Kiều vẫn là kiệt tác số một của văn học Việt Nam. Trong tác phẩm của mình, Nguyễn Du viết: “Chữ tâm kia mới bằng ba chữ tài”, câu thơ ấy đã bộc lộ rất rõ quan điểm đề cao chữ tâm cũng như trái tim giàu lòng yêu thương của tác giả. Tấm lòng ấy phần nào được bộc lộ qua cách xử sự hết sức nhân văn trong đoạn trích “Thúy Kiều báo ân báo oán”. Dân gian ta có câu “Ơn đền oán trả”, quan điểm ấy đã thể hiện một thái độ rạch ròi, dứt khoát trong cách sống của người Việt. Có lẽ cách sống ấy đã có từ ngàn đời nay, được thử thách qua thời gian . Cho đến nay nó vẫn còn nguyên vẹn giá trị, chỉ có điều ơn trả thế nào, oán báo ra sao cho có văn hóa thì thật khó. Trong đoạn trích này thông qua việc báo ân oán của Thúy Kiều, đã gián tiếp bộc lộ văn hóa ứng xử của mình, chính ở đây tấm lòng nhân đạo của Nguyễn Du bộc lộ rõ hơn bao giờ hết. Trước hết là báo ân: Cho gươm mời đến Thúc Lang, Mặt như chàm đổ minh dường dẽ run. Nàng rằng: Nghĩa nặng nghìn non, Lâm Tri người cũ chàng còn nhớ không? Sâm Thương chẳng vẹn chữ tong, Tại ai há dám phụ lòng cố nhân? Gấm trăm cuốn bạc nghìn cân, Tạ lòng dễ xứng báo ân gọi là. Vợ chàng quỷ quái tinh ma, Phen này kẻ cắp, bà già gặp nhau. Kiến bò miệng chén chưa lâu, Mưa sâu cũng trả nghĩa sâu cho vừa. Thực ra đoạn không chỉ gồm báo ân Thúc Sinh và báo oán Hoạn Thư mà còn báo ân với Giác Duyên; báo oán với: Trước là Bạc Hạnh, Bạc Bà. Bên là Ưng Khuyển, bên là Sở Khanh. Tú Bà với Mã Giám Sinh… Tuy vậy đoạn trích đã lược bớt để làm nổi bật cuộc đối thoại giữa Kiều với Thúc Sinh và Hoạn Thư mà vẫn đảm bảo nội dung ơn đền, oán trả. Trước tiên là báo ân, âu đó cũng là việc làm hợp lẽ đời. Thúc Sinh được mời đến trong cảnh oai nghiêm nơi Kiều xử án “Cho gươm mời đến Thúc Lang”. Hình ảnh “gươm” nói rõ quyền uy mà Kiều đang có trong tay nhờ gặp được Từ Hải – người anh hùng “đội trời đạp đất”. Kiều giờ đây thật vững vàng, từng trải để nhận ra người ơn, kẻ oán, hoàn toàn khác xa với cô Kiều với thân phận “con ong, cái kiến” trước kia. Chứng kiến sự uy nghiêm đó Thúc Sinh tỏ ra sợ hãi đến mức mất cả thần sắc “mặt như chàm đỏ” và người run như con chim dẽ. Hình ảnh tội nghiệp ấy hoàn toàn phù hợp với tính cách có phần nhu nhược của Thúc Sinh. Và đó cũng là chi tiết có ảnh hưởng đến cách báo oán Hoạn Thư ở đoạn sau. Sau hai câu đầu nói về Thúc Sinh, mười câu thơ còn lại là đoạn đối thoại của Kiều với Thúc Sinh. Qua lời nói của Kiều có thể thấy nàng rất trọng tấm lòng và sự giúp đỡ của Thúc Sinh dành cho nàng trong cơn hoạn nạn, nàng gọi đó là “nghĩa nặng nghìn non”. Đó là một cách so sánh rất cao, nghĩa nặng như hàng ngàn trái núi. Để xưng hô với Thúc Sinh có lúc Kiều gọi chàng là “người cũ” mang sắc thái thân mật, gần gũi; lúc lại dùng “cố nhân” mang sắc thái trang trọng, kính trọng. Có lẽ đó cũng là hai sắc thái tình cảm Thúy Kiều dành cho Thúc SInh. Với Kiều việc Thúc Sinh đưa Kiều ra khỏi lầu xanh, cứu nàng thoát khỏi cảnh đời ô nhục, cho nàng những ngày tháng êm ấm trong cuộc sống gia đình là cái ơn vô cùng lớn mà cô không thể nào trả hết “Gấm trăm cuốn, bạc nghìn cân” cũng chưa dễ xứng với ơn nghĩa đó. Cao hơn cả vật chất chính là tấm lòng “nghĩa nặng nghìn non” mà cô dành cho chàng Thúc. Khi nói với Thúc Sinh, Kiều dùng những từ Hán Việt: nghĩa, chữ tòng (theo), cố nhân, tạ lòng…điển cố Sâm Thương. Cách nói trạng trọng này phù hợp với chàng thư sinh họ Thúc, đồng thời diễn tả được tấm lòng biết ơn trân trọng của Thúy Kiều đối với Thúc Sinh. Trong khi nói với Thúc Sinh, Kiều đã nói về Hoạn Thư. Bởi vì nàng hiểu nỗi đau khổ của nàng khi gắn bó với Thúc Sinh không phải do chàng gây ra mà thủ phạm chính là Hoạn Thư “Tại ai há dám phụ lòng cố nhân”. Vẫn đang nói với Thúc Sinh nhưng khi nói về Hoạn Thư ngôn ngữ của Kiều lại hết sức nôm na, bình dị. Nàng dùng những thành ngữ quen thuộc “kẻ cắp bà già gặp nhau” hay “kiến bò miệng chén”. Cách nói ấy vừa tạo ngữ điệu đanh hơn vừa theo quan điểm “ác giả ác báo” của nhân dân nên mươn luôn lời ăn tiếng nói của nhân dân để diễn đạt. Từ cách nói này để cô chuyển sang Hoạn Thư – báo oán. Đoạn này gồm những lời đối thoại trực tiếp giữa Thúy Kiều và Hoạn Thư. Trong hai đoạn lời nói của Kiều lộ rõ thái độ mỉa mai với Hoạn Thư. Nàng vẫn cố tình giữ thái độ và cách xưng hô như hồi còn làm hoa nô trong nhà họ Hoạn: Thoắt trông nàng đã chào thưa: Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây. Thái độ “chào thưa” hay gọi Hoạn Thư là “tiểu thư” khi giữa hai người đã có sự thay đổi ngôi thứ, nhất là vào lúc này Kiều đang ngồi ở ghế xử án và Hoạn Thư là kẻ có tội thì điều đó quả là một đòn mỉa mai quất mạnh vào danh gia họ Hoạn. Nhưng không dừng lại ở đó sang những câu nói sau giọng của Kiều đã dần thay đổi, giọng đay nghiến, phẫn uất càng ngày càng tăng tiến. Người ta như cảm nhận được giọng nói rành rọt từng tiếng đang dằn ra, nhấn mạnh: Đàn bà dễ có mấy tay, Đời xưa mấy mặt, đời này mấy gan! Dễ dàng là thói hồng nhan, Càng cay nghiệt lắm, càng oan trái nhiều. Cách nói này quả là xứng với lối đối đáp “vỏ quýt dày có móng tay nhọn” nếu không cái mụ nham hiểm giết người không dao ấy lại lấn lướt như trước kia Kiều đã từng chịu trận. Đến đây ta thấy thái độ quyết trừng trị Hoạn Thư của Kiều cho bõ những ngày tháng Kiều bị mụ ta hành hạ. Vậy liệu Hoạn Thư đối phó thế nào trước thái độ ấy. Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu, Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca. Quả thật là khôn ngoan đến giảo hoạt. Nhận thấy điều bất lợi đang đến gần mụ ta đã cố gắng trấn tĩnh để “liệu điều kêu ca”. Rằng: Tôi chút phận đàn bà, Ghen tuông thì cũng người ta thường tình. Một câu nói thật khôn khéo đến mức tinh vi. Thứ nhất mụ nói về tâm lý chung của phụ nữ: ghen tuông là chuyện thường tình, cách nói này vừa để kêu gọi lòng trắc ẩn của người đàn bà trong Kiều vừa có tính phổ quát. Thứ hai ngôn ngữ sắc như dao “chút phận” – hạ thấp mình thành nhỏ bé, “thường tình” – đó là chuyện bình thường chứ không đáng tội: “chồng chung chưa dễ ai chiều cho ai”. Qua miệng lưỡi biện bạch của mụ, tội nhân đã trở thành nạn nhân của chế độ đa thê. Mà đã là nạn nhân ai lại nỡ trừng trị. Hoạn Thư quả là một luật sư tự bào chữa cực giỏi. sau đó như lẽ tất yếu để “lấy lòng” Thúy Kiều, Hoạn Thư đã “kể công” với Kiều: cho nàng ra gác Quan Âm viết kinh, không bắt giữ khi nàng bỏ trốn khỏi nhà họ Hoạn. Cuối cùng Hoạn Thư nhận tội và trông chờ tấm lòng bao dung, độ lượng của Kiều: Trót lòng gây việc chông gai, Còn nhờ lượng bể thương bài nào chăng. Quả thực đó là một bài đối thoại được sắp xếp chặt chẽ, logic, hợp lý. Qua lời đối thoại ấy Kiều phải thừa nhận đó là con người: “Khôn ngoan đến mực nói năng phải lời”. Chính những lời nói đó khiến cho Kiều bị thuyết phục và phải phân vân: Tha ra thì cũng mang đời, Làm ra thì cũng ra người nhỏ nhen. Hoạn Thư đã biện bạch đến thế nếu Kiều quyết trả thù thì lại trở thành người nhỏ nhen, ích kỷ. Và thái độ của Kiều đã thay đổi so với đoạn trước. Hoạn Thư đã biết lỗi “Đánh người chạy đi chứ không ai đánh người chạy lại”. Như vậy qua đoạn trích này ta thấy Hoạn Thư quả là một người “quỷ quái, tinh ma”. Tất nhiên việc Hoạn Thư được tha bổng không chỉ vì có khả năng “tự bào chữa” mà chủ yếu là do tấm lòng vị tha độ lượng của Kiều. Qua đó tấm lòng nhân ái bao dung của người con gái ấy một lần nữa lại sáng lên. Đoạn thơ là sự phản ánh ước mơ, khát vọng công lý chính nghĩa của thời đại Nguyễn Du: người bị áp bức, đau khổ được ngồi ghế quan tòa cầm cán cân công lý để thực hiện triết lý sống của dân gian “ơn đền oán trả”. Phân tích đoạn trích Thúy Kiều báo ân báo oán – Bài số 5 Đền ơn trả oán là một mô típ rất quen thuộc trong văn học dân gian, đặc biệt là trong các câu chuyện cổ tích. Người có công lao khó nhọc, ăn ở hiền lành, hay làm điều tốt thì sẽ được đền bù, kẻ ác sẽ bị trừng trị đích đáng. Đó là mơ ước của nhân dân ta. Trong Truyện Kiều, Nguyễn Du cũng dựng lên một cảnh báo ân báo oán. Thế nhưng, khác rất nhiều so với các câu chuyện cổ tích, cảnh báo ân báo oán trong Truyện Kiều không đơn giản là sự thể hiện khát vọng công lí của nhân dân. Sức hấp dẫn của đoạn trích thể hiện chủ yếu ở khả năng khắc hoạ tâm lí nhân vật của nhà thơ. Cả đoạn trích gồm 34 câu với ba nhân vật, rất ít lời miêu tả, hầu như chỉ có lời Thuý Kiều nói với Thúc Sinh, lời qua tiếng lại giữa Thuý Kiều và Hoạn Thư, vậy mà không chỉ chân dung, từ giọng điệu, tính tình của từng nhân vật đều được bộc lộ hết sức sinh động. Có thể dễ dàng nhận thấy trong đoạn trích có hai cảnh: báo ân và báo oán. Cảnh báo ân. Chàng Thúc Sinh khi được "gươm mời đến" thì "Mặt như chàm đổ, mình dường dễ run. Thúc Sinh run vì nhiều lẽ: trước cảnh ba quân gươm giáo sáng loà; được chứng kiến Thuý Kiều đã trừng trị những kẻ đã gây bao đau khổ cho đời nàng như thế nào lại càng dễ run hơn nữa. Thúc Sinh không thể nghĩ rằng mình lại được trả ân bằng "gấm trăm cuốn, bạc nghìn cân" bởi trong thực tế, chàng ta chẳng có công lao gì nhiều với Thuý Kiều. Ngay cả khi chứng kiến vợ mình hành hạ Thuý Kiều, Thúc Sinh cũng chỉ biết ngậm đắng nuốt cay, không biết bênh vực thế nào. Vậy tại sao Thúc Sinh lại được Thuý Kiều "báo ân" hậu hĩnh như thế? Lí giải được điều này, chúng ta sẽ hiểu thêm về Thuý Kiều, từ đó càng hiểu thêm nghệ thuật xây dựng nhân vật của Nguyễn Du. Nhân vật Thuý Kiều đã được xây dựng rất nhất quán từ đầu đến cuối tác phẩm. Dù khi phải dằn lòng trao duyên cho Thuý Vân, khi một mình đối cảnh ở lầu Ngưng Bích hay khi có đủ vị thế để báo ân báo oán sòng phẳng thì Thuý Kiều vẫn luôn là người nặng tình nặng nghĩa: Nàng rằng: "Nghĩa nặng tình non, Lâm Tri người cũ chàng còn nhớ không? Sâm Thương chẳng vẹn chữ tòng Tại ai há dám phụ lòng cố nhân? Gấm trăm cuốn, bạc nghìn cân, Tạ lòng dễ xứng báo ân gọi là…". Lí lẽ của Thuý Kiều rất rõ ràng: đây không phải là sự báo ân mà là sự trả nghĩa, đúng hơn là trả cái tình mà Thúc Sinh đã dành cho nàng trước đây. Như vậy, đối với Thúc Sinh, Thuý Kiều đã không xử bằng lí mà bằng cái tình của nàng. Điều này có vẻ như không hợp với cách nghĩ thông thường, không thoả mãn được một số bạn đọc khó tính nhưng chính ở đây lại làm bật lên giá trị nghệ thuật của tác phẩm: Nguyễn Du đã không xây dựng nhân vật Thuý Kiều theo một công thức định sẵn. Ngược lại, ông đã tạo nên một nhân vật rất sinh động, rất đời thường. Kiều đã suy nghĩ, nói năng và hành động hoàn toàn hợp với phẩm chất và tính cách của nàng. Điều này càng được chứng minh rõ ràng hơn qua cảnh tiếp theo. Cảnh báo oán Đối tượng báo oán ở đây là Hoạn Thư vợ Thúc Sinh. Mặc dù không trực tiếp đẩy Thuý Kiều vào lầu xanh nhưng Hoạn Thư cũng là kẻ đã gây không ít đau khổ cho cuộc đời Kiều. Con người đã trở thành hình tượng điển hình cho sự ghen tuông ấy đã lặng lẽ cho người đến bắt nàng về, đã dựng cảnh trớ trêu: bắt nàng hầu rượu Thúc Sinh để mà hả hê sung sướng khi tận mắt chứng kiến nỗi cực nhục của cả hai người. Thuý Kiều hẳn không thể quên nỗi nhục hôm ấy, theo đó thì tội của Hoạn Thư đáng chết một trăm lần. Thế nhưng Nguyễn Du đã không để cho lí trí của mình dẫn dắt sự việc một cách giản đơn. Ông âm thầm chứng kiến cuộc đối đầu giữa hai người đàn bà (mà theo Thuý Kiều là "kẻ cắp, bà già gặp nhau"), thuật lại cuộc đấu khẩu của họ. Biệt tài của Nguyễn Du là khi chứng kiến và miêu tả cuộc đụng độ "nảy lửa" ấy, ông đã không thiên vị một ai, không đứng về phía nào. Ông để cho sự việc tự nó phát triển, từ đó đã tạo nên một trong những chi tiết nghệ thuật giàu chất sống, chất "tiểu thuyết" nhất của tác phẩm. Vị thế giữa hai người phụ nữ đã hoàn toàn đảo ngược. Trước đây, khi Hoạn Thư làm chủ tình thế, Thuý Kiều không những bị đánh đập mà còn bị làm nhục theo một cách thức rất riêng của Hoạn Thư. Nỗi đau tinh thần của Kiều lúc ấy còn lớn gấp hàng chục lần nỗi đau thể xác. Thế nhưng giờ đây, người làm chủ tình thế lại là Thuý Kiều. Chỉ cần nàng phẩy tay một cái, hẳn Hoạn Thư sẽ "thịt nát xương tan". Thuý Kiều đã khởi sự "báo oán" như thế nào? Thoắt trông nàng đã chào thưa: "Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây! Đàn bà dễ có mấy tay Đời xưa mấy mặt, đời này mấy gan! Dễ dàng là thói hồng nhan, Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều". Ngòi bút miêu tả của Nguyễn Du thật đáng nể phục. Nàng Kiều duyên dáng, thuỳ mị, "e lệ nép vào dưới hoa" ngày nào, giờ đối diện với kẻ thù, dường như đã hoá ra một con người khác. Nếu như Kiều ra lệnh trừng phạt Hoạn Thư ngay thì không có gì nhiều để bàn luận. Nhưng Kiều đang sung sướng hưởng thụ cảm giác của kẻ bề trên, đang tìm cách dùng lời nói để "rứt da rứt thịt" Hoạn Thư theo đúng cách mà trước đây mụ ta đã đối xử với nàng. Bằng giọng điệu đầy vẻ châm biếm, Kiều gọi Hoạn Thư là "tiểu thư", cẩn thận báo cho mụ ta biết về "luật nhân quả" ở đời ("Càng cay nghiệt lắm, càng oan trái nhiều"). Kiều tin chắc vào chiến thắng đến mức sẵn sàng chấp nhận đấu khẩu! Thế nhưng Hoạn Thư thật xứng với danh tiếng "Bề ngoài thơn thớt nói cười Mà trong nham hiểm giết người không dao": Hoạn Thư hồn lạc phách xiêu, Khấu đầu dưới trướng liệu điều kêu ca. Rằng: "Tôi chút phận đàn bà, Ghen tuông thì cũng người ta thường tình…". Giữa dáng điệu bề ngoài với lời nói bên trong của Hoạn Thư có cái gì đó rất mâu thuẫn. Nếu quả thật đã "hồn lạc phách xiêu", Hoạn Thư khó có thể biện hộ cho mình một cách khéo léo như vậy. Không những khẳng định "ghen tuông chỉ là thói thường của đàn bà", Hoạn Thư còn kể đến những việc mà tưởng như mụ đã "làm ơn" cho Thuý Kiều: cho ra nhà gác để viết kinh, khi Thuý Kiều trốn đã không đuổi bắt,… Đó là những lí lẽ rất khôn ngoan mà Kiều khó lòng bác bỏ được. Thì ra, vẻ "hồn lạc phách xiêu" chỉ là bộ điệu mà mụ ta tạo ra để đánh vào chỗ yếu của Thuý Kiều. Đứng trước cơ hội duy nhất để có thể thoát tội, mụ đã vận dụng tất cả sự khôn ngoan, lọc lõi của mình. Rốt cuộc, trong cuộc đấu trí, đấu khẩu đó người thua lại chính là Thuý Kiều. Bằng chứng là khi nghe xong những lời "bào chữa" của Hoạn Thư, Thuý Kiều đã xuôi lòng mà tha bổng cho mụ, không những thế lại còn khen: "Khôn ngoan đến mực, nói năng phải lời" và tự nói với mình rằng: "Làm ra mang tiếng con người nhỏ nhen". Kết cục đó có thể bất ngờ với người đọc nhưng lại rất hợp lí với lô gích của tác phẩm. Đoạn "báo ân" với Thúc Sinh đã cho thấy: dù thế nào đi nữa, Kiều vẫn là người phụ nữ đa sầu đa cảm, nặng tình nặng nghĩa. Đây là một đoạn trích rất hấp dẫn, một sáng tạo đặc sắc của Nguyễn Du. Bằng cách để cho các sự việc tự vận động, nhân vật tự bộc lộ mình qua những lời đối thoại, Nguyễn Du đã đưa nghệ thuật miêu tả nhân vật của văn học trung đại tiến một bước rất dài. Miêu tả chân thực và sinh động đời sống như nó đang xảy ra, đó là một yếu tố quan trọng tạo nên "Chủ nghĩa hiện thực của Nguyễn Du". Nguyễn Tuyến tổng hợp Phân tích đoạn trích Thúy Kiều báo ân báo oán – Văn mẫu lớp 9Đánh giá bài viết Có thể bạn quan tâm?Phân tích đoạn trích Kiều ở lầu Ngưng Bích – Văn mẫu lớp 9Phân tích bài thơ Ánh trăng – Văn mẫu lớp 9Kể lại tâm trạng của em sau khi để xảy ra một chuyện có lỗi với bạn – Văn mẫu lớp 9Thuyết minh về quê em – Văn mẫu lớp 9Kể lại một câu chuyện đáng nhớ của bản thân – Văn mẫu lớp 9Thuyết minh về một danh lam thắng cảnh – Văn mẫu lớp 9Thuyết minh về di tích lịch sử Đền Hùng – Văn mẫu lớp 9Thuyết minh về một vùng quê đẹp – Văn mẫu lớp 9

Phân tích đoạn trích Thúy Kiều báo ân báo oán – Bài số 1

Trải qua biết bao đau đớn, bất hạnh những tưởng cuộc đời Thúy Kiều mãi chìm trong “màn đêm tăm tối” của số phận, không có ngày thoát ra được. Nhưng từ khi gặp được Từ Hải,Thúy Kiều không chỉ được sống cuộc sống của một người bình thường, có danh phận mà còn được Từ Hải giúp đỡ để báo đền mọi ân oán. Đoạn trích “ Thúy Kiều báo ân báo oán” thể hiện rõ nét của phiên tòa xử phạt ấy.

Cuộc sống nổi trôi thăng trầm,bao nỗi bất hạnh đi qua cuộc đời nhưng những ai đã từng cơ ơn, những ai gieo rắc đau khổ cho mình thì Thúy Kiều đều ghi tạc rất rõ trong lòng.

Nay được Từ Hải cho cơ hội báo ân, báo oán, Thúy Kiều không chỉ cho gọi đến những người có ân để tiện bề đền đáp, mà còn đưa những người đã từng chà đạp, coi thường nàng đến để định tội, trừng phạt. Đoạn trích “Kiều báo ân báo án” như một phiên tòa xét xử, trong đó, người “thẩm phán” chính là Thúy Kiều.

Trước hết, Thúy Kiều tiến hành báo đáp những người có ơn với mình trước:

“Nàng rằng: Nghĩa trọng nghìn non
Lâm Tri người cũ chàng còn nhớ không?
Sâm Thương chẳng vẹn chữ tòng
Tại ai, ai há phụ lòng cố nhân”

Người đầu tiên mà Thúy Kiều muốn báo đáp là Thúc Sinh. Với Thúc Sinh, tình nghĩa “nặng trọng như núi”. Người đã cứu Kiều ra khỏi thanh lâu, người đã rất mực yêu thương, đối xử với Thúy Kiều như một người vợ đích thực. “Lâm Tri chàng còn nhớ không?” Lời Thúy Kiều dành cho Thúc Sinh mới chân thành, tha thiết làm sao. Dùng điển tích “Sâm Thương” để nói về sự biết ơn  đối với Thúc Sinh đã thể hiện được tấm lòng chân thành ấy đối với “cố nhân”.

Tuy là đối tượng được báo đáp nhưng Thúc Sinh lại tỏ ra rất sợ hãi, lo lắng:

“Mặt như chàm đổ, mình giường giẽ run”

Các từ ngữ như “chàm đỏ”, “run” vừa thể hiện được được cái xám ngắt của sắc mặt, vừa thể hiện được cái run rẩy của đôi chân Thúc Sinh.Khi nghe Thúy Kiều kết tội Hoạn Thư thì trên mặt Thúc Sinh đã “ướt đầm mồ hôi”. Dù chỉ được phác họa bằng vài nét tả xong Nguyễn Du cũng đã khác họa thành công tính cách, con người của Thúc Sinh: hèn nhát, nhu nhược, thiếu bản lĩnh.

Với người có ơn với mình Thúy Kiều hết lòng báo đáp, còn đối với những người mắc oán với mình thì Thúy Kiều cũng phân tính rạch ròi. Điển hình của màn báo oán này là đối  với nhân vật Hoạn Thư. Đối với Hoạn Thư, ngay từ lúc nhìn thấy, Thúy Kiều đã lớn tiếng kết tội:

“Chính danh thủ phạm tên là Hoạn Thư”

Tiếng kết tội này không chỉ rõ ràng,đanh thép mà còn thể hiện được sự phẫn nộ của Thúy Kiều đối với Hoạn Thư. Không chỉ vậy, khi đối thoại với Hoạn Thư, Thúy Kiều cũng nói bằng giọng điệu đầy châm chọc:

“Tiểu thư cũng có bây giờ đến đây
Đàn bà dễ có mấy tây
Đời xưa mấy mặt, đời này mấy gan
Dễ dàng là thói hồng nhan
Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều”  

“Tiểu thư” là cách nói đầy trào phúng của Thúy Kiều dành cho Hoạn Thư nhằm chế giễu con người sang trọng, quyền quý như Hoạn Thư mà cũng có ngày hôm nay. Với Thúc Sinh lời nói chân thành da diết bao nhiêu thì với Hoạn Thư giọng nói đanh thép, phẫn nộ bấy nhiêu. Cuối cùng là sự kết án rõ ràng “Càng cay nghiệt lắm càng oan trái nhiều” như định sẵn một bản án dành cho Hoạn Thư.

Tuy nhiên, Hoạn Thư cũng là con người đầy khôn ngoan, lọc lõi sự đời. Khi bị áp giải đến “phiên tòa” thì cũng sợ hãi đến “hồn bay phách lạc” nhưng sự từng trải cùng bản lĩnh hơn người đã khiến nàng ta bình tâm và đưa ra những lí lẽ đầy sức thuyết phục:

“Rằng: Tôi chút phận đàn bà
Ghen tuông thì cũng người ta thường tình
Nghĩ cho khi gác viết kinh
Với khi khỏi cửa dứt tình chẳng theo
Lòng riêng riêng những kính yêu
Chồng chung chưa dễ ai chiều cho ai”

Trước hết, lí lẽ là Hoạn Thư đưa ra đó là mình “chút phận đàn bà” nên ghen tuông, cay nghiệt với vợ bé của chồng cũng là “người ta thường tình”.

Nếu sự biện minh này bước đầu chạm vào tấm lòng vị tha của Thúy Kiều thì câu thơ sau lại khiến Kiều có cảm giác mình mang ơn Hoạn Thư:

“Nghĩ cho khi gác viết kinh
Với khi khỏi cửa dứt tình chẳng theo”

Hoạn Thư đã kể nể sự “nhân ái” của mình đã từng dành cho Thúy Kiều, đó là lần cho Thúy Kiều ra Quan Âm Các viết kinh và khi Thúy Kiều bỏ trốn cũng không sai người truy cứu “dứt tình chẳng theo”. Hoạn Thư kể ra nỗi khổ khi sống cảnh chung chồng “Chồng chung ai dễ ai chiều cho ai”. Điều này đã “quy đồng” cảnh ngộ của cả mình và Thúy Kiều, đó là cảnh chung chồng, từ đó gợi ra được sự cảm thông của Kiều.Có thể nói Hoạn Thư là con người thông minh, lí lẽ sắc bén, biết cách đánh vào tâm lí người đối diện. Chẳng thế mà Thúy Kiều cũng có lời khen:

“Khôn ngoan đến mực nói năng phải lời”

Như vậy, thông qua đoạn trích này,người đọc không chỉ được chứng kiến cảnh phân xử đầy li kì, hấp dẫn của Thúy Kiều mà thông qua ngòi bút đầy tinh tế, tài năng của Nguyễn Du ta còn có thể hình dung về nhân vật một cách sắc nét, chân thực. Đây quả là một bức kí họa chân dung xuất sắc của một bậc kì tài