Phân tích chứng minh sức mạnh đại nghĩa và chí nhân của Đại Việt qua Bình ngô đại cáo của Nguyễn Trãi

Phân tích đoạn thơ sau trong Bình ngô đại cáo của Nguyễn Trãi: Thuận đà ta đưa mũi dao tung phá Bí nước giặc quay mũi giáo đánh nhau Lại thêm quân bốn mặt vây thành Hẹn đến giữa tháng mười diệt giặc, Sĩ tốt kén người hùng hổ, Bề tồi chọn kẻ vuốt nanh, Gươm mài đá, đá núi cũng mòn, Voi uống nước, nước sông phải cạn, Đánh một trận, sạch không kình ngạc. Đánh hai trận, tan tác chim muông Cơn gió to trút sạch lá khô Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ…. Hãy chứng minh sức mạnh ...

Phân tích đoạn thơ sau trong Bình ngô đại cáo của Nguyễn Trãi:

Thuận đà ta đưa mũi dao tung phá
Bí nước giặc quay mũi giáo đánh nhau
Lại thêm quân bốn mặt vây thành
Hẹn đến giữa tháng mười diệt giặc,
Sĩ tốt kén người hùng hổ,
Bề tồi chọn kẻ vuốt nanh,
Gươm mài đá, đá núi cũng mòn,
Voi uống nước, nước sông phải cạn,
Đánh một trận, sạch không kình ngạc.
Đánh hai trận, tan tác chim muông
Cơn gió to trút sạch lá khô
Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ….

Hãy chứng minh sức mạnh đại nghĩa và chí nhân của Đại Việt đã được thể hiện một cách hào hùng qua Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi. 

Sau 10 năm bền bỉ và anh dũng kháng chiến, cuối năm 1427, giặc Minh xâm lược đã bị quân và dân Đại Việt quét sạch ra khỏi bờ cõi. Đầu xuân 1428, thay lời Lê Lợi, Nguyễn Trãi đã viết Bình Ngô đại cáo tổng kết chiến công oanh liệt ngàn năm của cuộc khởi nghĩa Lam Sơn, tuyên bố nước Đại Việt có nền văn hiến lâu đời bước vào một kỉ nguyên mới độc lập, thái bình bền vững.

Đây là đoạn văn tiêu biểu của áng thiên cổ hùng văn ấy:
Thuận đà ta đưa mũi dao tung phá
Bí nước giặc quay mũi giáq đánh nhau
Lại thêm quân bốn mặt vây thành
Hẹn đến giữa tháng mười diệt giặc,
Sĩ tốt kén người hùng hổ,
Bề tôi chọn kẻ vuốt nanh,
Gươm mài đá, đá núi cũng mòn,
Voi uống nước, nước sông phải cạn
Đánh một trận, sạch không kình ngạc
Đánh hai trận, tan tác chim muông
Cơn gió to trút sạch lá khô
Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ…

Đoạn văn ca ngợi sức tiến công như vũ bão của quân ta trong đợt phản công thứ hai, khẳng định sức mạnh đại nghĩa và chí nhân của Đại Việt đã giáng cho giặc Minh những đòn chí mạng.

Viện binh giặc kéo sang đã bị quân ta chặt mũi tiên phong, chủ tướng và hàng vạn giặc bị tiêu diệt. Quân ta càng đánh càng thắng. Trên đà chiến thắng, thế đánh của ta ngày một thêm dữ dội và quyết liệt: Thuận đà ta đưa mũi dao tung phá. Giặc cùng đường khôn quẫn quay mũi giáo đánh nhau. Quân ta hoàn toàn làm chủ tình thế, làm chủ chiến trường, vừa vây thành vừa diệt viện binh. Thế và lực giữa ta và địch đã được Nguyễn Trãi thể hiện bằng những hình ảnh tương phản đặc sắc:

Thuận đà ta đưa mủi dao tung phá
Bí nước giặc quay mũi giáo đánh nhau   
Lại thèm quân bốn mặt vây thành
Hẹn đến giữa thảng mười diệt giặc.

Ta thì thuận đà chiến thắng, giặc thì bí nước thế cùng lực kiệt. Thành trì của giặc đã bị quân ta khép chặt vòng vây bốn mặt. Giữa tháng mười năm 1427 là thời điểm quyết định số phận thảm bại tất yếu của quân cuồng Minh.

Đây là hình ảnh các dũng sĩ Lam Sơn trong đoản quân xung trận:

Sĩ tốt kén người hùng hổ,
Bề tôi chọn kẻ vuốt nanh

Người hùng hổ, kè vuốt nanh là hai hình ảnh ẩn dụ nói về binh hùng như hổ báo, tướng mạnh như có vuốt có nanh. Cả dân tộc ào ào ra trận với khí thế ngút trời. Bút pháp nghệ thuật thậm xưng đã sáng tạo nên những hình tượng kì vĩ, tráng lệ ca ngợi sức mạnh đại nghĩa vô địch của quân ta.

Gươm mài đá, đá núi cũng mòn
Voi uống nước, nước sông phải cạn.

Trong đợt phản công lần thứ nhất, thế đánh của quân ta như sấm vang chớp giật, như trúc chẻ, tro bay. Trong đợt phản công lần thứ hai này, quân ta tấn công dữ dội, dồn dập. Kình ngạc, chim muông, lá khô, đê vỡ, là bốn hình ảnh ẩn dụ tượng trưng cho lũ giặc Minh trong cơn nguy khốn, giãy chết:

Đánh một trận, sạch không kình ngạc,
Đánh hai trận, tan tác chim muông,
Cơn gió to trút sạch lá khô
Tổ kiến hổng sụt toang đê vỡ.

Các hình ảnh – chi tiết nghệ thuật như: sạch không kình ngạc, tan tác chim muông, trút sạch lá khô, sụt toang đê vờ đã khái quát nêu bật sự thất bại nhục nhã của giặc Minh xâm lược trước những đòn phản công dồn dập của quân ta.

Đoạn văn trên đây là sự kết tinh về giá trị tư tưởng và nghệ thuật của Bình Ngô đại cáo. Giọng văn hùng hồn mang âm điệu anh hùng ca. Ngôn ngữ và hình tượng kì vĩ tráng lệ. Các biện pháp nghệ thuật như thậm xưng, ẩn dụ và tương phản được thể hiện một cách sắc nét, độc đáo. Tinh thần quyết chiến quyết thắng, sức mạnh nhân nghĩa Đại Việt được Nguyễn Trãi tái hiện một cách chân thực lịch sử với tất cả niềm tự hào của một dân tộc anh hùng chiến thắng.

Dưới ách thống trị tàn bạo của quân cuồng Minh, cả dân tộc ta quằn quại trong lửa, nước mắt và máu:

Nướng dân đen trên ngọn lửa hung tàn,
Vùi con đỏ xuống hầm tai vạ.

Nhân dân ta cháy bỏng căm thù quyết không đội trời chung với giặc:

Ngẫm thù lớn hạ đội trời chung
Căm giặc nước thề không cùng sống.

Truyền thống nhân nghĩa của dân tộc bắt nguồn từ khối đại đoàn kết toàn dân và tướng sĩ:

Nhân dân bốn cõi một nhà,
Dựng cần trúc, ngọn cờ phấp phới;
Tướng sĩ một lòng phụ tử,
Hòa nước sông chén rượu ngọt ngào.

Đại nghĩa và chí nhân làm nên sức mạnh Đại Việt. Cái nghĩa lớn vì độc lập của nước, tự do và hạnh phúc cho nhân dân và lòng thương người vô hạn (chí nhân) là sức mạnh vô địch:

Đem đại nghĩa để thắng hung tàn,
Lấy chí nhân để thay cường bạo.

Sức mạnh đại nghĩa của quân ta đã giáng sấm sét xuống đầu quân xâm lược. Chiến công giòn giã, chấn động:

Trận Bồ Đằng sấm vang chớp giật,
Miền Trà Lân trúc chẻ tro bay.

Tướng tá Thiên triều, kẻ thì mất vía, kẻ nín thở cầu thoát thăn, kẻ phải bêu đầu tên thì đành bỏ mạng. Những vùng chiến lược dất đai rộng lớn dược giải phóng: Tây Kinh quân ta chiếm lại, Đông Đô đất cũ thu về. Cảnh tượng chiến trường vô cùng rùng rợn:

Ninh Kiều máu chảy thành sông, tanh trôi vạn dặm;
Tụy Động thây chất đầy nội, nhơ để ngàn năm.

Viện binh của giặc dã bị sức mạnh đại nghĩa của ta bẻ gãy, đập nát. Liễu Thăng cụt đầu, Bá tước Lương Minh đại bại tử vong, Thượng thư Lý Khánh cùng kế tự vẫn, Thôi Tụ lè gối dăng tờ tạ tội, Hoàng Phúc trói tay để tự xin hàng. Khắp các chiến trường, máu giặc chảy thành sông, xác giặc chất cao thành núi:

Lạng Giang, Lạng Sơn, thây chất đầy đường,
Xương Giang, Bình Than, máu trôi đỏ nước.

Quân Vân Nam vỡ mật; quân Mộc Thạnh xéo lên nhau để chạy thoát thân. Quân xâm lược hàng ngàn, hàng vạn tên phải đền tội ác:

Suối Lãnh Câu, máu chảy trôi chày, nước sông nghẹn ngào tiếng khóc !
Thành Đan Xá, thây chất thành núi, cỏ nội đầm đìa, máu đen.

Qua đó ta càng thấy rõ Bình Ngô đại cáo là bản anh hùng ca của Đại Việt trong thế kỷ XV.

Lòng chí nhân là một tư tưởng cao đẹp của dân tộc ta. Muốn chấm dứt chiến tranh, để nhân dân được nghỉ sức, Lê Lợi đã đối xử nhân đạo với quân giặc bại trận. Hơn mười vạn tù binh được tha tội chết cho về nước:

Mã Kỳ, Phương Chính cấp cho năm trăm chiếc thuyền, ra đến biển mà vẫn hồn bay phách lạc !
Vương Thông, Mã Anh phát cho vài nghìn cỗ ngựa, về đến nước mà vẫn tim đập chân run !

Bình Ngô đại cáo là bản tuyên ngôn độc lập lần thứ hai của nước Đại Việt. Nó tuyên bố một kỉ nguyên mới độc lập và thái bình:

Xã tắc từ đây vững bền
Giang sơn từ đây đổi mới
(…) Muôn thuở nền thải bình vững chắc.

Tư tưởng nhân nghĩa và sức mạnh nhân nghĩa của Đại Việt đã làm nên chiến công Bình Ngô. Điều đó đã được thể hiện tráng lệ qua Bình Ngô đại cáo của Nguyễn Trãi.