Phân tích bài thơ “Tảo giải” của Hồ Chí Minh

Đề bài: Phân tích bài thơ “Tảo giải” của Hồ Chí Minh. “Ngục trung nhật kí” là tập thơ được chủ tịch Hồ Chí Minh làm khi bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt ở Quảng Tây (Trung Quốc) và bị giam cầm hơn một năm. Trong một năm ấy, Nguồi bị giải đi, giải lại không biết bao nhiêu nhà lao ở Quảng Tây. “Tảo giải” là một trong những bài thơ kí sự ghi lại những sự việc ấy. Tuy tác giả bị đầy ải, gian khổ, vất vả nhưng cả bài thơ đều toát lên ...

Đề bài: Phân tích bài thơ “Tảo giải” của Hồ Chí Minh.       

“Ngục trung nhật kí” là tập thơ được chủ tịch Hồ Chí Minh làm khi bị chính quyền Tưởng Giới Thạch bắt ở Quảng Tây (Trung Quốc) và bị giam cầm hơn một năm. Trong một năm ấy, Nguồi bị giải đi, giải lại không biết bao nhiêu nhà lao ở Quảng Tây. “Tảo giải” là một trong những bài thơ kí sự ghi lại những sự việc ấy. Tuy tác giả bị đầy ải, gian khổ, vất vả nhưng cả bài thơ đều toát lên sự mạnh mẽ, phóng khoáng và một niềm tin lạc quan vào cuộc sống của Người.

“Gà gáy một lần đêm chửa tan
Chòm sao nâng nguyệt vượt lên ngàn
Người đi xa đã ở trên đường xa
Nghênh diện thu phong trận trận hàn”                  

Bài thơ được bắt đầu với một tiếng gà gáy – một tiếng gà gáy trong đêm chưa tan gợi lên bao điều: “Gà gáy một lần đêm chửa tan”. Trong xã hội nông nghiệp Phương Đông, tiếng gà thường có ý nghĩa thời gian. Gà gáy một lần là tiếng gáy đầu, mới quá nửa đêm, trời mới bắt đầu chuyển sang một ngày mới nhưng chưa vẫn còn là đêm khuya. Tuy còn quá sớm như vậy nhưng cuộc giải lao đã bắt đầu. tiếng gà không chỉ dửng dưng thông báo thời khắc của cuộc chuyển tù mà trong tiếng gà ấy còn gợi lên cái tối tăm, lạnh lẽo, vắng lặng của đêm khuya. Trong cái đêm khuya khoắt ấy, tiếng gà dường như cũng vang xa hơn và như vậy ta thấy lòng người cũng càng tê tái hơn. Con người trong câu thơ không xuất hiện nhưng ta cũng có thể cảm nhận được cái vất vả, cực nhọc của người tù chính trị khi mọi người còn đang say giấc thì bản thân đã phải chịu đầy ải.                    

Tuy thiên nhiên được miêu tả là tĩnh mịch, hoang vắng nhưng đấy vẫn là một thiên nhiên sống đọng. câu thơ thứ hai bừng sáng lên hình ảnh: “Chòm sao nâng nguyệt vượt lên ngàn”. Chòm sao nâng đỡ, đẩy vầng trăng vượt lên cao hơn ngọn núi. Sự vận động của trăng sao báo hiệu đêm đang dần qua, ngày sắp tới. Trăng sao lúc nào cũng tồn tại trên bầu trời rộng lớn nhưng có mấy ai có thể cảm nhận được cái vẻ đẹp tinh túy ấy để hướng hồn mình về chúng. Chủ tịch Hồ Chí Minh trong chuyến đi đầy ải của mình đã nhận ra ánh trang, vẻ đẹp của trăng sao, của tự nhiên ấy nên khi Người đưa chúng thơ, chúng mới sang và đẹp đẽ đến thế. Đặc biệt, trang và sao được nhân cách hóa nên càng sống động, ấm áp tình cảm của con người. Dường như trăng sao là hai người bạn tri kỉ, , cùng Bác lên đường trong đêm tối. Và cũng vì thế, trên con đường xa tít tắp, nơi đất khách quê người, cảm giác cô đơn, lạc lõng của con người cũng phần nào được vơi bớt.                   

Bên cạnh vẻ đẹp của thiên nhiên, “Tảo giải” còn mang một vẻ đẹp lồng lộng của tư thế con người trước hoàn cảnh khắc nghiệt mà hai câu thơ cuối diễn tả rất thành công:

“Người đi xa đã trên đường xa
Nghênh diện thu phong trận trận hàn”                   

Cả bài thơ nói về chuyện giải đi sớm nhưng không hề có bóng dáng của bọn lính áp giải, chỉ có hình ảnh của người tù. Nhưng có điều, người tù ấy không đớn hèn, nhục nhã như những người tù khác. Người tù ấy không cúi xuống vì gông xiềng, khổ ải mà lại ngẩng cao đầu nhìn ngắm, thưởng thức vẻ đẹp hài hòa của thiên nhiên. Người tù ấy không kêu rên đâu khổ mà ung dung bước từng bước trên con đường, bóng hình ấy vẫn đầy oai nghiêm và phóng khoáng tưởng như không một nhà tù, không một xiềng xích nào có thể trói buộc. Đó chính là phong thái oai nghiêm, tự chủ của một con người luôn vượt lên hoàn cảnh khắc nghiệt, luôn nhìn về phía trước một cách lạc quan.             

Câu thơ cuối “Nghênh diện thu phong trận trận hàn” cần được hiểu đúng nghĩa là “Đối diện với gió thu thổi từng cơn, từng cơn lạnh buốt. Bản dịch dịch “đối mặt” thành “rát mặt” và bỏ một chữ “trận” đã không diễn tả hết được sự cố gắng, chủ động của người đi đường, đồng thời còn làm giảm ý nghĩa tả thực về cảnh thiên nhiên khắc nghiệt. Ở đây, thiên nhiên không chỉ đẹp mà còn dữ dội, người tù không chỉ có một tâm hồn đầy chất thơ mà còn có cả  một bản lĩnh thép. Bên cạnh những cái khó khăn do hoàn cảnh là cái dũng khí, là tư thế kiên cường của con người đối mặt với gió rét, bất chấp mọi gian khổ. Đó cũng chính là tư thế và cốt cách của một người chiến sĩ cách mạng.                

Bài thơ nhan đề là “Tảo giải” mà cả bài  thơ dường như chỉ nói tới thiên nhiên, tới cảm hứng về thiên nhiên sớm mà bỏ qua chuyện “giải đi” rất đời thường. sự tuông phản giữa hiện thực khổ ải về thân thể và tự do nội tâm, một lần nữa khẳng định tư thế ung dung, chủ động, đứng trên nghịch cảnh của nhà thơ, nhà cách mạng Hồ Chí Minh.