Phân tích bài Hồi trống Cổ Thành – Văn mẫu hay lớp 10

Phân tích bài Hồi trống Cổ Thành – Bài làm 1 của một học sinh giỏi Văn tỉnh Bình Phước

Hồi trống Cổ Thành là tên do người biên soạn đặt cho đoạn trích ngắn ở giữa hồi 28, có hai câu thơ làm tiêu đề:

Chém Sái Dương anh em hoà giải,

Hồi Cổ Thành tôi chúa đoàn viên.

Chữ hồi trong câu thơ này có nghĩa là trở về, chứ không phải là hồi trống như trong tên đoạn trích.

Tam quốc diễn nghĩa của La Quán Trung có nhiều nhân vật, nhưng sinh động nhất, gây ấn tượng sâu sắc nhất cho người đọc là Tào Tháo, Khổng Minh, Quan Công và Trương Phi.

Đoạn trích Hồi trống Cổ Thành rất giàu kịch tính, đậm không khí chiến trận và khí phách anh hùng. Lối kể chuyện của tác giả giản dị, không tô vẽ, không bình phẩm. Linh hồn đoạn trích kết tụ trong hồi trống của Trương Phi. Đó là hồi trống ra quân, cũng là hồi trống thu quân, hồi trống thách thức giải oan và đoàn tụ. Nội dung đoạn trích toát lên hai ý: Tính cách nóng nảy nhưng tuyệt vời trung nghĩa của Trương Phi vá ý nghĩa sâu xa của hồi trống Cổ Thành.

Lúc mới dựng nghiệp, nhà Thục còn yếu. Trong khi đó quân Tào rất mạnh, vì thế nên quân Thục thua liên tiếp. Lưu Bị cùng Đổng Thừa, Vương Tử Phục, Quan Công, Trương Phi bàn mưu kế chống lại Tào Tháo. Bị bại lộ, Tào Tháo giết bọn Đổng Thừa rồi kéo hai mươi vạn quân đánh Lưu Bị. Ba anh em Lưu, Quan, Trương thua trận, mỗi người chạy một ngả. Lưu Bị chạy sang Nhữ Nam ở nhờ Viên Thiệu, Quan Công bị khốn ở Thổ Sơn, Trương Phi tá túc ở Cổ Thành. Trong lúc hoạn nạn, Quan Công theo lời Trương Liêu đưa hai người vợ của Lưu Bị là Cam phu nhân và Mi phu nhân sang ở nhờ Tào Tháo. Tạm hàng Tào Tháo nhưng Quan Công ra điều kiện rằng nếu biết Lưu Bị ở đâu thì sẽ đi tìm ngay.

Biết tin Lưu Bị đang ở trên đất Viên Thiệu, Quan Công đưa hai chị dâu đi tìm. Tào Tháo vì muốn lưu giữ Quan Công để sử dụng sau này nên không cấp giấy qua ải, nhưng cũng không sai tướng đuổi bắt. Các tướng của Tào Tháo không cho Quan Công qua ải nên ông phải mở đường máu mà đi. Quan Công đã phải chém sáu tướng Tào để vượt qua năm cửa ải: Qua ải Đổng Lĩnh chém Khổng Tú. Đến ải Lạc Dương chém Hán Phúc và Mạnh Thẩn. Qua Nghi Thuỷ giết Biện Hỷ. Vượt ải Huỳnh Dương chém Vương Thực. Đến bờ Hoàng Hà giết Tân Kỷ.

Đoạn trích kể về cuộc “đụng độ” đặc biệt do sự hiểu lầm giữa hai anh em kết nghĩa là Quan Công và Trương Phi ở Cổ Thành.

Trên đường sang Nhữ Nam tìm Lưu Bị, đến Cổ Thành, Quan Công hỏi thăm được biết Trương Phi đang ở đấy nên xiết bao vui mừng. Trương Phi vốn nghi ngờ Quan Công ăn ở hai lòng nên đã lầm tưởng là Quan Công lừa mình để bắt nộp cho Tào Tháo; vì thế giận dữ không thèm tiếp, lớn tiếng sỉ mắng và doạ đánh. Ngẫu nhiên, lúc đó tướng Tào là Sái Dương dẫn quân ầm ầm kéo đến khiến Trương Phi càng khẳng định thêm nghi ngờ của mình là đúng. Thanh minh không được, Quan Công hứa sẽ chém đầu tướng Tào để tỏ lòng thành. Trương Phi ra điều kiện sau ba hồi trống, Quan Công phải chém rơi đầu tướng Tào thì mới tin. Nhưng Trương Phi vừa đánh dứt một hồi trống thì đầu Sái Dương đã rơi xuống đất. Trương Phi tạm nguôi giận nhưng chỉ sau khi nghe tên lính hầu của Sái Dương cũng bị Quan Công bắt, kể đầu đuôi mọi chuyện thì chàng mới tin, rỏ nước mắt khóc, thụp lạy Vân Trường. Quan Công vào được Cổ Thành, “cửa ải thứ sáu” và cũng là cửa ải thử thách ghê gớm nhất đối với lòng trung nghĩa.

Trương Phi là con người thẳng như là tên bắn, sáng như tấm gương soi, không chấp nhận sự quanh co, lắt léo. Đối với Trương Phi, đen trắng phải rõ ràng; với kẻ thù thì chỉ có thể nói chuyện bằng gươm giáo. Tính cách Trương Phi vốn dĩ nóng nảy; bộc trực và đơn giản, song để xác định Quan Công trung thành hay phản bội, Trương Phi lại không đơn giản chút nào. Khi nghe tin Quan Công đến, Trương Phi giận dữ mắt trợn tròn xoe, râu hùm vểnh ngược, hò hét như sấm, múa xà mâu chạy lại đâm Quan Công.

Câu hỏi của Quan Công: Hiền đệ cớ sao như thế, há quên nghĩa vườn đào, càng làm cho Trương Phi bừng bừng nổi giận. Ý của Quan Công là muốn nhắc lại việc ba anh em kết nghĩa vườn đào để uốn nắn thái độ quá khích của Trương Phi, không ngờ lại như đổ thêm dầu vào lửa, khiến Trương Phi thêm phẫn nộ. Theo Trương Phi, Quan Công đã ở chung với Tào Tháo một thời gian, lại nhận tước vị Tào Tháo phong cho là phản bội. Đã phản bội mà còn dám động đến chuyện anh em kết nghĩa vườn đào thì lại càng đáng căm thù và phỉ nhổ. Quan Công phản bội thì phải xử đúng như lời thề trước đây: Nếu ai bội nghĩa quên ơn thì trời người cũng giết. Những lời thanh minh giúp cho Quan Công của hai chị dâu và Tôn Càn không làm dịu bớt cơn thịnh nộ của Trương Phi.

– Khoan đã chú Ba, khoan đã! Chớ hấp tấp mà làm càn bây giờ. Chú Hai không biết tin tức mọi người nên phải tạm nương mình bên Tào. Nay đã biết anh nhà ở Nhữ Nam, không ngại hiểm trở, đưa bọn ta đến đây. Chú không được nghĩ lầm như thế!

Mi phu nhân cũng nói:

– Chú Hai trước ở Hứa Đô, thực là bất đắc dĩ.

Phi nói:

– Hai chị bị lừa dối đấy. Trung thần thà chịu chết không chịu nhục. Có lẽ đâu đại trượng phu lại thờ hai chủ ?

Quan Công nói:

– Hiền đệ đừng nói vậy, oan uổng quá!

Tôn Càn nói:

– Vân Trường đến đây là cốt để tìm tướng quân.

Trương Phi mắng:

– Mày cũng nói láo, nó đâu có bụng tốt, nó lại đây tất là để bắt ta đó!

Tôn Càn bênh vực Quan Công không được mà Cam phu nhân, Mi phu nhân thanh minh hộ cũng vô hiệu. Với Trương Phi, dẫu có “trăm nghe” cũng không bằng “một thấy". Trước vấn đề trọng đại, Trương Phi đã hết sức cẩn trọng. Quan Công thanh minh: Nếu ta đến bắt em, tất phải đem theo quản mã chứ? Trương Phi trỏ tay đằng xa, nói: Không phải quân mã là gì kia ? Sự hiểu lầm đã lên tới điểm đỉnh vì một chi tiết ngẫu nhiên: Lúc ấy, tình cờ tướng Tào là Sái Dương dẫn quân truy đuổi Quan Công đang tới gần. Để xoá bỏ mối nghi ngờ của Trương Phi, Quan Công chỉ có cách là chém đầu Sái Dương. Trương Phi ra điều kiện bất khả kháng là sau ba hồi trống, Quan Công phải chém rơi đầu tướng của Tào Tháo. Dứt lời, Trương Phi lập tức đánh trống. Bao nhiêu uất ức, căm giận của Trương Phi như dồn cả vào cánh tay thúc trống.

Chỉ sau một hồi, đầu Sái Dương đã lăn dưới đất. Tưởng thế là mọi việc đã rõ và câu chuyện nhanh chóng đi đến kết thúc, song thực tế lại diễn ra không đơn giản. Mãi đến khi nghe một tên lính bị bắt kể về lí do Sái Dương đến Cổ Thành là để truy đuổi và trị tội Quan Công vì đã giết cháu ngoại hắn; rồi Trương Phi còn hỏi kĩ việc ở Hứa Đô, bấy giờ Phi mới tin anh là thực. Tác giả vẫn chưa để Trương Phi vội biểu lộ rõ thái độ ngay lúc ấy mà cho tới lúc đã vào Cổ Thành, nghe hai chị dâu kể lại những việc Quan Công đã trải qua thì Trương Phi nghe hết chuyện, rỏ nước mắt khóc, thụp lạy Vân Trường.

Nóng nảy, thô lỗ và tinh tế, biết điều là hai nét tính cách đối lập song ở đoạn trích này, chúng lại xuất hiện trong cùng một nhân vật Trương Phi. Trương Phi đã từng dùng mưu mẹo tinh vi để bắt sống Lưu Đại, tướng giỏi của Tào Tháo và bắt sống Nghiêm Nhan ở đất Ba Thục mà không hề làm hao tổn một binh sĩ. Thô trung hữu tế (trong cái thô có cái tinh tế) là biện chứng của cuộc sống. Thô lỗ và tinh tế ở đây đều là biểu hiện lòng trung thành tuyệt đối của Trương Phi. Với Trương Phi, trong tình huống ở Cổ Thành, việc hạ thủ Quan Công có lẽ còn dễ hơn, đơn giản hơn là kiểm nghiệm lòng trung thành của Quan Công. Cái khéo léo của tác giả là đã tạo ra những tình huống để cho cả hai nét trái ngược trong tính cách Trương Phi cùng bộc lộ vừa tự nhiên, vừa sinh động, hấp dẫn.

Trong đoạn trích Hồi trống Cổ Thành, Quan Công tỏ ra rất độ lượng và từ tốn, thể hiện qua các chi tiết nổi bật như: ngạc nhiên và hốt hoảng trước cách xử sự của Trương Phi, thái độ nhún mình thanh minh trước người em nóng nảy, cầu cứu hai chị dâu, chấp nhận điều kiện khắc nghiệt để minh oan. Nỗi oan của Quan Công cũng là nỗi oan đặc biệt: làm công việc vì chủ tướng nhưng lại trái với khí phách của kẻ anh hùng, phải tự minh oan bằng tài nghệ và lòng dũng cảm, phi thường.

Để đến được Cổ Thành, Quan Công đã phải vượt qua bao thử thách (năm cửa ải). Những kẻ cản dường trong hành trình gay go này là các tướng địch. Còn tại Cổ Thành, oái oăm thay, kẻ cản đường quyết liệt lại là anh em kết nghĩa! Với tài nghệ xuất sắc chém rơi đầu Sái Dương trong nháy mắt, vấn đề trung thành hay phản bội của Quan Công đã được làm sáng tỏ.

Điều thú vị là tác giả đã đặt Quan Công trong quan hệ đối sánh với Trương Phi. Người đời khen Quan Công “tuyệt nghĩa". Nhưng chữ “nghĩa" cũng có hai mặt trung nghĩa và tín nghĩa. Trung nghĩa là lòng trung thành với vua, với lí tưởng phò nhà Hán. Về mặt này, Quan Công tỏ ra kiên định. Tín nghĩa là lòng tin trong quan hệ giữa bạn bè, anh em, Quan Công cũng rất coi trọng. Đoạn trích có hai nhân vật, nhưng Quan Công chỉ là nhân vật làm nền để tính cách của Trương Phi nổi bật.

Cái tên Hồi trống Cổ Thành rất hay vì trước hết, nó gợi lên không khí chiến trận, ở đây không chi có mâu thuẫn chủ yếu giữa Trương Phi và Quan Công mà còn là mâu thuẫn giữa Quan Công và Sái Dương. Tuy đó chỉ là mâu thuẫn thứ yếu song nó cũng không kém phần căng thẳng và điều đáng nói hơn là nó đã làm cho mâu thuẫn chủ yếu thêm quyết liệt.

Ba hồi trống là điều kiện, hơn thế, là vị quan toà nghiêm khắc có quyền phán xét Quan Công trung thành hay phản bội. Điều kiện ba hồi trống Trương Phi đặt ra là vô cùng khắc nghiệt: Quan Công không những chém được đầu Sái Dương mà còn phải chém được trong thời gian ngắn nhất. Mặt khác, Sái Dương là tướng giỏi của Tào Tháo đã từng công khai biểu thị thái độ không phục Quan Công, giờ lại mang quyết tâm trả thù rất cao cho cháu, đó cũng là thách thức to lớn với Quan Công. Nhưng lúc này, khát vọng minh oan đã làm tăng sức mạnh và tài nghệ của Quan Công, cho nên Quan Công đã làm được một việc ngoài sức tưởng tượng của Trương Phi là chém rơi đầu Sái Dương trong nháy mắt.

Bởi vậy, Hồi trống Cổ Thành dù mang đậm không khí trận mạc song rất khác tiếng trống trận thông thường. Nó đã trở thành một biểu tượng cho lòng trung nghĩa, tinh thần dũng cảm và thái độ công minh chính trực.

Có thể coi Cổ Thành là cửa ải thử sáu nhưng đó là cửa ải tinh thần, cửa ải khảo nghiệm lòng trung nghĩa. Với tài nghệ của Quan Công, vượt qua năm cửa ải kia còn dễ hơn nhiều. Trong cái thế “tình ngay lí gian" thì việc biện bạch, giải quyết thông suốt những mắc mớ trong tư tưởng, tình cảm của một người nóng nảy như Trương Phi quả là cực khó.

Sự hiểu lầm của Trương Phi đối với Quan Công có lí do cụ thể và đã được tháo gỡ. Song điều đáng quý là qua sự cố hiểu lầm ấy, tác giả đã triển khai một xung đột có tính chất nguyên tắc: đó là không thể nào dung hoà giữa ý chí bất khuất và sự đầu hàng, giữa lòng trung thành và sự phản bội.

Đoạn trích Hồi trống Cổ Thành có kết cấu hoàn chỉnh như một vở kịch đầy kịch tính. Đây là một đặc điểm trong nghệ thuật kể chuyện của tiểu thuyết cổ điển mà mỗi chương hồi thường là một câu chuyện có mở đầu và kết thúc. Phần trình bày giới thiệu nhân vật, sự việc, hoàn cảnh. Phần mở mối ở đây là từ sự hiểu lầm dẫn đến mâu thuẫn giữa Trương Phi và Quan Công. Phần phát triển là sự xuất hiện đột ngột của Sái Dương, đánh dấu đỉnh điểm mâu thuẫn. Việc Quan Công chém rơi đầu Sái Dương là điểm mở nút khiến cho mâu thuẫn được giải quyết. Sau khi tác giả giới thiệu nhân vật và sự việc thì mở ra mâu thuẫn, rồi mâu thuẫn được đẩy lên đỉnh điểm và được giải quyết bằng một hành động quyết liệt.

Chỉ qua một đoạn trích ngắn là Hồi trống Cổ Thành nhưng hai nhân vật Quan Công và Trương Phi đã được tác giả khắc hoạ nổi bật vẻ đẹp sáng ngời về lòng tin nghĩa, sự trung thực và chân thành của tình anh em. Là tiểu thuyết khai thác đề tài trận mạc nhưng Tam quốc diễn nghĩa đã để lại rất nhiều bài học về đạo lí, về lối sống, lối ứng xử của người quân tử phương Đông, lấy quy chuẩn luân lí nhân, nghĩa, lễ, trí, tín của Nho giáo làm mực thước.

Em hãy phân tích đoạn trích Hồi trống cổ thành trong Tam quốc diễn nghĩa để thấy được chân dung của anh hùng Trương phi – Bài làm 2

Là tác phẩm tiểu thuyết viết theo lối chương hồi “Tam quốc diễn nghĩa” là tác phẩm văn học viết về đề tài lịch sử, xã hội Trung Quốc thời kì cát cứ phân tranh, chiến tranh liên miên, người dân trải qua nhiều đau khổ, mọi diễn biến của thời kì biến loạn đó được tác giả La Quán Trung tái hiện lại rõ nét qua tác phẩm giàu giá trị hiện thực. “Hồi trống cổ thành” là một trích đoạn tiêu biểu của tác phẩm “Tam quốc diễn nghĩa”, đoạn trích tái hiện lại rõ nét chân dung của những con người nhân nghĩa Trương Phi, Vân Trường, đó chính là những con người đại diện cho lòng “trung”, cho chữ “nghĩa” trong quan hệ vua tôi, huynh đệ.

Nếu trong nền văn học Việt Nam có tác phẩm chương hồi giàu giá trị lịch sử, giá trị thời đại là “Hoàng Lê nhất thống chí” của các tác giả Ngô Gia Văn Phái thì ở một nền văn học lớn như Trung Hoa cũng không thiếu những tác phẩm lớn của các tác giả tài ba, trong số các tác phẩm lịch sử đó, nổi bật lên hẳng chính là tác phẩm “Tam Quốc diễn nghĩa” của La Quán Trung, cả một giai đoạn dài nhiều thăng trầm, với sự đổi thay của biết bao nhiêu thời đại đều được tái giả khắc họa lại trong tác phẩm của mình. Trở lại với trích đoạn “Hồi trống cổ thành”, như đã nói, tác phẩm này đề cập đến lòng chung nghĩa, tình cảm huynh đệ giữa hai nhân vật chính là Trương Phi và Quan Vân Trường, và đặc biệt, tình cảm ấy còn được đặt trong một tình huống éo le, gây cho các nhân vật nhiều sự đấu tranh, giằng xé để có được quyết định cuối cùng giữa chữ trung và chữ nghĩa.

Theo dõi “Tam quốc diễn nghĩa” nói chung, trích đoạn “Hồi trống cổ thành” nói riêng ta có thể thấy cả Quan Vân Trường và Trương Phi đều là những vị tướng tài giỏi, những người anh hùng đầu đội trời, chân đạp đất. Là những con người tiêu biểu đại diện cho chữ “dũng”. Nói qua như vậy để ta hiểu hơn về tính cách, con người của những nhân vật này, họ là những người thà chết chứ không chịu nhục, thà mất đi mạng sống chứ không chịu phản bội lại chủ. Nhưng ở đây, để thửu thách tấm lòng trung nghĩa của hai nhân vật này, tác giả La Quán Trung đã đặt họ vào một tình huống ngặt nghèo, mà ở đó những phẩm chất, con người thật của mỗi người được bộc lộ một cách rõ nét.

Ba anh em Lưu Bị, Quan Công, Trương Phi ẩn náu dưới trướng của Tào Tháo, biết được Tào Tháo là một con người gian hùng nên họ đã tìm cách bỏ đi. Trên đường trốn chạy, tránh sự truy sát của Tào Tháo thì ba huynh đệ đã mỗi người một ngả. Đây chính là nguyên nhân dẫn đến mọi hiểu lầm sau này của hai huynh đệ Quan Công và Trương Phi. Vì phải dẫn theo hai chị dâu, vốn là hai bà vợ của Lưu Bị nên Quan Công không thể rút chạy an toàn mà bị Tào Tháo vây bắt. Vì biết Quan Công là một người tài hiếm có nên Tào Tháo không những không giết mà còn tìm mọi cách để Quan Công quy phục mình.

Nếu có một mình, thì dù phải hi sinh tính mạng thì Quan Công cũng không chịu hang Tào Tháo, nhưng vì đảm bảo sự an nguy cho hai người chị dâu, cực chẳng đã Quan Công đã phải tạm hang Tào Tháo, dù là tạm hang nhưng Quan Công cũng khẳng định mạnh mẽ, tuyên bố rõ rang việc mình hang ở đây không phải hang Tào Tháo mà là hang vua Hán, vì lúc này vua Hán đang bị Tào Tháo không chế. Quan Công đợi thời cơ, một khi có tin tức của anh mình, tức Lưu Bị thì sẽ lập tức đi ngay. Ta có thể thấy, Quan Công là một con người ngay thẳng, tuyệt đối trung thành với Lưu Bị, vì dù được Tào Tháo tìm mọi cách lấy lòng, “ba ngày một tiệc nhỏ, năm ngày một tiệc lớn, lại ban thưởng chức tước, vàng bạc, mĩ nữ…” nhưng Quan Công cũng không hề đái hoài, không bị tác động dù chỉ một chút “Thân tại Tào doanh, tâm tại Hán”.

Nhân vật Quan Công còn hiện lên là một vị tướng kiêu hùng, dũng mãnh hơn người, vì khi đã nghe ngóng tin tức, xác định được vị trí của huynh đệ thì Quan Công lập tức lên đường, khi ấy các tướng dưới trướng của Tào Tháo ngăn cản thì Quan Công đã vung đao chém luôn sáu tướng, vượt được năm cửa quan để đến Cổ Thành gặp người huynh đệ Trương Phi. Hành động oai dũng ấy tuy đươc miêu tả qua một vài chi tiết ngắn gọn, nhưng ta cũng phải thấy được mức độ hiểm nguy, khó khăn của tình huống này, bởi Quan Công chỉ có một thân một mình, lại phải bảo vệ cho sự an nguy của các chị dâu thì việc chiến thắng tướng của Tào Tháo và qua các cửa quan là một việc hết sức phi thường.

Khi đến được Cổ Thành, Quan Công đã rất vui mừng khi sắp tới sẽ gặp được người em thân thiết Trương Phi, bởi Trương Phi không những trốn chạy thành công mà còn chiếm thành công Cổ Thành, nhưng niềm vui đoàn tụ ấy chưa kịp xảy ra thì một tình huống bất ngờ mà Quan Công không thể lường trước đã xảy ra, Trương Phi không những không chào đón mình bằng cái ôm nồng nhiệt của huynh đệ mà tiếp đón bằng đao, vẻ mặt hung dữ như thể nghênh chiến kẻ thù “ Trương Phi mắt trợn tròn xoe, râu hùm vểnh ngược, hò hét như sấm, múa xà mâu chạy lại đâm Quan Công”. Vì không thể lường trước được tình huống này sẽ xảy ra nên Quan Công rất bất ngờ, vội tránh mũi mâu “Hiền đệ cớ sao như thế, há quên nghĩa đào ru?”

Quan Công đã nhắc lại tình nghĩa huynh đệ với Trương Phi và hoài nghi về sự manh động của Trương Phi, ta có thể nhận thấy Quan Công là một con người điềm tĩnh, luôn bình tĩnh giải quyết mọi thứ, dù trong tình cảnh khó khăn, ngặt nghèo nhất. Dù Trương Phi một mực khẳng định Quan Công là kẻ phản bội thì sự điềm đạm trong khí chất đã giữ cho Quan Công sự bình tĩnh trước mọi việc mà rành rọi giải thích đầu đuôi mọi sự hiểu lầm. Và khi Trương Phi vẫn nhất quyết không chịu tin và muốn Quan Công chứng tỏ sự trong sạch bằng cách lấy đầu của tướng giặc qua ba hồi trống, dù khó khăn nhưng vì phẩm tiết ản thân, vì tình huynh đệ thì Quan Công vẫn chấp nhận. Và cuối cùng, sau khi chém chết tướng giặc thì Quan Công đã làm tỏ rạng mối hàm oan của Trương Phi đối với mình, tình huynh đệ gắn kết trở lại.

Nếu Quan Công là một con người điềm tĩnh, biết suy xét, nhận biết tình hình thì Trương Phi lại ngược lại, tuy là một người tướng giỏi nhưng Trương Phi tính tình lại nóng nảy, không nghe những lời giải thích, dù có lí, thuyết phục đến đâu. Vì vậy mà chỉ khi Quan Công giết chết được tên tướng giặc thì Trương Phi mới chấp nhận sự trong sạch của Quan Công, dù trước đó Quan Công có giải thích đến đâu, dù người chị dâu có làm chứng thì Trương Phi cũng một mực không nghe. Tuy nhiên, sự cố chấp này của Trương Phi cũng xuất phát từ chính tấm lòng trung thành với Lưu Bị, vì quá trọng chữ “trung” nên không cho phép sự phản bội, hai lòng làm hoen ố, ảnh hưởng. Ta cũng không thể phủ nhận được sự dũng mãnh, tài ba hơn người của Trương Phi, vì chỉ có dưới trướng khoảng hơn trăm người nhưng Trương Phi đã đoạt được Cổ Thành về tay và làm chủ nơi đây.

Đây không hề là việc đơn giản nếu như không muốn nói đây là một hành động quá sức phi thường. Là người trọng sự trung thành nên dù tình cảm huynh đệ có gắn bó nhưng một khi đã phản bội thì Trương Phi cũng kiên quyết chống lại đến cùng. Hành động ấy, suy nghĩ ấy rất đúng nếu như Quan Công là con người hai mặt thực sự. Nhưng ở đây sự thật không như những phán đoán mơ hồ của Trương Phi nên sự nông nổi, cứng nhắc của anh ta khiến cho hành động nhân vật này trở nên mù quáng. Tuy nhiên, Trương phi cũng là người biết hối lối khi nhận ra những sai lầm của mình, khi iết Quan Công không hề phản bội thì Trương Phi đã tạ lỗi, khóc lóc, quỳ lạy Quan Công để hối lỗi “..nhỏ nước mắt khóc, thụp lạy Vân Trường…”

Như vậy, đoạn trích “Hồi trống cổ thành” đã khắc họa thành công và chân thực hình ảnh của hai người anh hùng trong Tam Quốc chí, là Trương Phi và Quan Công. Tuy có những đối lập về tính cách, một người điềm tĩnh, một người nóng nảy, bộc trực nhưng cả hai đều có điểm chung đó chính là một lòng chung thành, coi trọng tình nghĩa huynh đệ, đều là những tướng lĩnh tài giỏi, dũng mãnh. Và hơn hết, cả hai người anh hùng này đều là đại diện cho chữ “dũng”, là những nhân tố tạo nên sức mạnh cho Lưu Bị.

Phân tích Hồi trống Cổ Thành (Trích hồi 28 – Tam quốc diễn nghĩa) để làm rõ ý nghĩa của hồi trống – Bài làm 3

Tam quốc diễn nghĩa là một trong những câu chuyện kinh điển về tình nghĩa anh em, quân thần thời phong kiến Trung Hoa và Hồi trống Cổ Thành là một trong những trường đoạn khiến người đọc phải lặng suy ngẫm về tình nghĩa giữa Quan Vũ và Trương Phi.

Lưu Bị, Quan Vũ, Trương Phi là ba anh em kết nghĩa nhưng tình sâu hơn bể. Sự khác nhau về tính cách không khiến ba con người này trở nên mâu thuẫn bởi cả ba cùng chung một lí tưởng, một tâm nguyện. Tuy nhiên, do điều kiện khách quan, ba anh em phải tạm li tán. Và chính sự li tán đó dẫn đến sự nghi ngờ trong lòng Trương Phi ở đoạn trích Hồi trống Cổ Thành này.

Rời Tào doanh, đến Cổ Thành, biết tin Trương Phi đang trấn giữ ở đây, Quan Công mừng rỡ vô cùng. Trong khi đó Trương Phi chẳng nói chẳng rằng, lập tức mặc áo giáp, vác mâu lên ngựa, dẫn một nghìn quân đi tắt ra cửa bắc. Những tưởng Trương Phi sẽ thi lễ, đón hai anh chị vào thành, vậy mà lại múa xà mâu chạy lại đâm Quan Công. Thái độ của Trương Phi hoàn toàn đối lập với thái độ của Quan Công và gần như trái ngược với đạo lí làm em. Lẽ nào Trương Phi đã quên nghĩa vườn đào, quên là em mà hành xử với Quan Công như vậy. Nhưng Trương Phi có lí do để hành động như vậy. Nhân vật của La Quán Trung đứng trên hai lập trường (tình nghĩa anh em và  nghĩa vua – tôi) để định tội Quan Công. Nhà văn tiếp tục dẫn mâu thuẫn đi xa hơn bằng cách để Trương Phi để xưng mày – tao với Quan Công, luận giải tội trạng của Quan Công “bỏ anh, hàng Tào (…) lừa tao” và kết tội Quan Công bội  nghĩa. Quan Công thanh minh, hai phu nhân cũng nói đỡ hộ nhưng Trương Phi vẫn không tin lời anh. 

Mâu thuẫn truyện được đẩy lên một bậc khi quân của Sái Dương mang cờ Tào đuổi kịp Quan Công. Trương Phi càng có cớ để nghi ngờ lòng dạ Quan Công. Đám quân mã do Sái Dương dẫn đầu khiến Trương Phi nghĩ rằng Vân Trường đưa đến để bắt về qui hàng cho Tào Tháo. Tình thế éo le buộc Vân Trường phải hành động để chứng thực lòng với em: “Hiền đệ hãy khoan, xem ta chém tên tướng ấy, để tỏ lòng thực của ta!”. Đến đây, La Quán Trung quyết định thắt nút truyện, đẩy mâu thuẫn lên đến đỉnh điểm bằng tình tiết Hồi trống Cổ Thành.

Trước đề nghị của Quan Vân Trường, Trương Phi đã ra điều kiện – một điều kiện khắc nghiệt: “Nếu mày quả có lòng thực, ta đánh ba hồi trống, mày phải chém được tên tướng ấy”. Ba hồi trống định mức thời gian để minh chứng cho một tấm lòng, ba hồi trống để giải oan, ba hồi trống để nhận diện nhân cách một con người cũng là ba hồi trống đầy thách thức. Nó quả là quá ngắn ngủi đối với một mạng người. Nó sẽ là một minh chứng nếu quả thật Quan Công do dự, dao động và không có tài nghệ, khí phách. Nhưng nó cũng là cơ hội để Quan Công minh oan, để hai anh em có thể đoàn tụ lẫn nhau, để lời thề vườn đào năm xưa được giữ trọn. Nếu không có ba hồi trống, mối nghi ngờ trong lòng Trương Phi chỉ có thể giải tỏa bằng bát xà mâu. Và lúc đó, khó có thể hình dung giữa Trương Phi và Quan Công hai anh em ngang tài ngang sức, ai sẽ là người chiến thắng, ai là người phải hi sinh. Tình huống đó bắt buộc Quan Vân Trường phải hành động gấp rút. Chưa dứt một hồi trống, đầu Sái Dương đã rơi xuống đất. Mâu thuẫn được hóa giải, nút thắt đầy kịch tính được tháo bỏ. Chi tiết Trương Phi nghe hết chuyện, rỏ nước mắt khóc, thụp lạy Vân Trường thể hiện tình cảm chân thành của người em cương trực, thẳng thắn, nghĩa dũng đối với người anh em của mình.

Đến cuối đoạn trích Hồi trống Cổ Thành, hồi trống mới xuất hiện nhưng nó đã thực thi nghiệm vụ quan trọng: hóa giải mối nghi ngờ giữa hai anh em Quan Vũ – Trương Phi. Trở lại với diễn biến câu chuyện phía trước, có thể thấy đó là hồi trống ra quân và cũng là hồi trống thu quân, hồi trống thách thức, minh oan và đoàn tụ. Cuộc hội ngộ của hai anh em không có rượu, chỉ có hồi trống trận. Nó cũng chính là một thành công trong nghệ thuật kể chuyện đặc sắc của nhà văn La Quán Trung.

Phân tích đoạn "Hồi trống cổ Thành", trích "Tam quốc diễn nghĩa" của La Quán Trung – Bài làm 4

Sự hấp dẫn của Hồi trống cổ Thành nói riêng, Tam quốc diễn nghĩa nói chung, trước hết là ở cốt truyện, cách dựng truyện. Đó là việc tạo ra những tình huống bất ngờ, những xung đột gay gắt. Đối với Quan Công, việc may mắn gặp lại được Trương Phi – người em kết nghĩa vườn đào dường như là một thứ phúc phận trời cho. Trên đường sang Nhữ Nam tìm Lưu Bị, đến cổ Thành gặp Trương Phi ở đó, Quan Công mừng khôn xiết: “Em ta từ khi thất tán ởTừ Châu, lâu nay vẫn không biết ở đâu, ai ngờ lại hoá ra ở đây!”. Niềm vui không cần che giấu ấy như một nỗi niềm chờ đợi lâu ngày tự nó bật lên cảm động xiết bao! Có đến ba lí do dẫn đến niềm vui ngày hội ngộ. Thứ nhất, Quan Công được tháo cũi sổ lồng, thoát được cảnh trớ trêu “Thân tại Tào doanh, tâm tại Hán”. Thứ hai, để đến được với Trương Phi rồi sau đó Lưu Bị (Lưu Bị vừa bỏ Viên Thiệu đang còn ở Nhữ Nam), Quan Công đã lặn lội vượt 5 cửa thành, chém 6 tướng của Tào Tháo. Thứ ba, tìm đượcngười em kết nghĩa chẳng khắc nào như đáy bể mò kim vì sau khi thất tán ở Từ Châu, bị Tào Tháo cho quân truy đuổi, ba anh em mỗi người một ngả.

Bởi vậy biết là giáp mặt Trương Phi, Quan Công không một chút đề phòng ngoài sự nóng lòng chờ đợi cái giây phút mà chỉ có hạnh phúc sẽ oà ra sau bao ngày mong nhớ. Cho Tôn Càn vào doanh trại báo tin rồi sau đó Trương Phi xuất hiện, Quan Công “mừng rỡ vô cùng, giao long đao cho Châu Thương cầm, tế ngựa lại đón”. Trong lúc ấy, Quan Công đâu biết rằng gió đã đổi chiều, tình huynh đệ đâu còn như cũ. Thái độ của Trương Phi lúc gặp gỡ Quan Công, chắc chắn làm Quan Công hết sức ngạc nhiên vì hành động của Trương Phi đột ngột biến bạn thành thù. Nếu không phải võ nghệ cao cường chắc chắn Quan Công phải dính đòn từ mũi xà mâu của người em kết nghĩa. Nhưng với người đọc, người nghe thì hành động ứng xử ấy của Trương Phi đâu phải một sớm một chiều. Ngay từ lúc Tôn Càn vào ra mắt, nghe xong chuyện Vân Trường rời bỏ Hứa Đô đưa hai phu nhân đến đây, Trương Phi “chẳng nói chẳng rằng lập tức mặc áo giáp, vác xà mâu lên ngựa, dẫn một nghìn quân, đi tắt ra cửa bắc”. Lúc đầu, tuy có “giật mình” nhưng Quan Công chưa hiểu hết sự tình. Chỉ đến khi Trương Phi hầm hầm quát mắng: “Mày đã bội nghĩa, còn mặt nào đến gặp tao nữa?” thì Quan Công mới ngã người vỡ lẽ.

Một cuộc sống mái chắc chắn sẽ phải xảy ra ngoài ý định của Quan Công. Còn với Trương Phi, quyết định ấy không gì lay chuyển được. Hai phu nhân khuyên giải, can ngăn ư? Trương Phi bỏ ngoài ta dù lời lẽ cố gắng mới có được sự lễ độ, ôn tồn. Còn đối với Tôn Càn ư? “Mày cũng nói láo, nó đâu có bụng tốt, nó lại đây tất là để bắt ta đó!”. Trong bối cảnh ngặt nghèo ấy, Quan Công bị dồn vào thế cùng đường. May mà có đội quân của Sái Dương xuất hiện. Việc Sái Dương xuất hiện là có lí của Sái Dương theo cách thanh toán “ân oán giang hồ” (Quan Công đã giết cháu ngoại của Sái Dương là Tần Kì). Ngay khi đội quân của Tào Tháo xuất hiện, đối với Trương Phi, nó là một nhân chứng buộc tội của Quan Công. Vì Quan Công vừa nói khỏi miệng để bào chữa là: “Nếu ta đến bắt em, tất phải đem theo quân mã chứ!” thì “quân mã” của đối phương kéo đến mà cờ hiệu phấp phới chính là cờ Tào. Song đối với Quan Công đó lại là một giải pháp. Phải chém rơi đầu Sái Dương thì món nợ về cái chết của Tần Kì mới có cơ dứt điểm. Nhưng cái chính với Quan Công là món nợ thứ hai – còn quan trọng hơn là mới tỏ được dạ ngay thẳng, trung thành. Thế là ba hồi trống nổi lên theo điều kiện của Trương Phi. Chưa hết hồi thứ nhất thì đầu Sái Dương đã lăn dưới đất.

Hồi trống Cổ Thành, tên của văn bản trở nên đa nghĩa. Đó là hồi trống định mệnh với Sái Dương. Lúc đầu khi nghe tin cháu ngoại là Tần Kì bị giết, Sái Dương đùng đùng nổi giận định sang Hà Bắc đánh nhau với Quan Công. Nhưng Tào Tháo không cho đi, lần này được lệnh sang Nhữ Nam đánh Lưu Tích, không ngờ lại gặp Quan Công. Số mệnh của Sái Dương như trời xui đất khiến. Đó là hồi trống giải oan với Quan Công. Bởi lẽ nỗi oan ức của Quan Công chỉ với cái chết của Sái Dương mới có khả năng sáng tỏ. Còn đối với Trương Phi đó là hồi trống đoàn viên, châu về Hợp Phố, gương vỡ lại lành. Tình huống truyện với những xung đột đẩy tới cao trào. Nhưng chỉ một hồi trống thôi, tất cả đã trời yên bể lặng. Tài năng của La Quán Trung quả là hiếm thấy trong thể loại tiểu thuyết lịch sử với kết cấu theo kiểu chương hồi.

Cùng với sự hấp dẫn của cốt truyện, của cách dựng truyện là thành công trong việc khắc họa nhân vật. Mỗi nhân vật trong Tam quốc diễn nghĩa là một tính cách. Mặc dù không đi sâu vào đời sống nội tâm, nhưng thông qua hành động, nhà văn có một cách tái hiện riêng vô cùng xuất sắc. Hai nhân vật nổi nhất của đoạn trích ở hồi 28 này là Quan Công và Trương Phi.

Quan Công trước hết là một võ tướng tài ba, dường như không có ai là địch thủ. Chém 6 tướng khi vượt qua năm cửa thành như một cái trở bàn tay. Hùng hổ đến như Trương Phi “mắt trợn tròn xoe, râu hùm vểnh ngược, hò hét như sấm, múa xà mâu chạy lại đâm Quan Công”, nhưng chỉ một cái gạt nhẹ của Quan Công sức mạnh toàn thân (cả lòng căm giận và ý định trả thù) của Trương Phi đã hoàn toàn bị vô hiệu hoá. Tuy nhiên, tuy tiêu biểu cho cái “dũng”, Quan Công có cả hai phẩm chất và “trí” và “nhân”. Cái trí và cái nhân lớn nhất ở Quan Công là ngay thẳng, trong sạch (“Vầng hồng sáng mãi dạ Quan Công” – tức cảnh – Hồ Chí Minh). Nhưng ngay thẳng trong sạch không có nghĩa là cứng nhắc, không biết linh hoạt, quyền biến, tuỳ cơ. Khi thất tán ở Từ Châu, trong khi Lưu Bị và Trương Phi chạy thoát thì Quan Công phải ở lại Hứa Đô trong doanh trại của Tào vì còn có sứ mạng không biết uỷ thác cho ai là hộ tống hai chị dâu (vợ của Lưu Bị). Nếu là một kẻ ham phú quý công danh như Trương Phi lên án thì làm sao có thể rời bỏ một cuộc sống giàu sang cứ ba ngày một tiệc nhỏ năm ngày một tiệc lớn của Tào! Khi vừa biết được tin huynh trưởng (Lưu Bị) ở chỗ Viên Thiệu là lập tức trả hết ấn tín, vàng bạc, châu báu lên ngựa để tìm anh. Ngay đối với Tào Tháo – kẻ thù không đội trời chung của ba anh em Lưu, Quan, Trương cũng thế. Mặc dầu tâm niệm rằng: hàng Hán chứ không hàng Tào, nhưng thái độ chu đáo của Tào đối với Quan Công trong thời gian ở lại Hứa Đô làm cho Quan Công khó xử. Nhưng dù khó xử đến đâu cũng cần đến sự “ân đền, oán trả”. Quan Công đã đền ơn Tào Tháo bằng hành động chém hai tướng giỏi của Viên Thiệu là Nhan Lương và Văn Sú mà không biết anh mình đang tạm thời nương náu ở đó.

Tấm lòng trung thực ngay thẳng của Quan Công có lẽ chỉ có Trương Phi không hiểu, còn tất cả mọi người đều hiểu. Từ Tào Tháo ra sức mua chuộc mà không thành, nhưng bất đắc dĩ phải chấp nhận yêu cầu của kẻ trượng phu đầy khí tiết ấy (hễ biết tin LưuBịlà tập tức đi ngay). Hai phu nhân, từ Tôn Càn đến tên lính cầm cờ hiệu của Sái Dương, tất cả đã “chứng” cho con người trong sạch đó. Cuối cùng để bảo toàn mạng sống của mình. Việc chém đầu Sái Dương là không thể nào khác được. Ra điều kiện đánh ba hồi trống là Trương Phi – con nhà võ hiểu được những khó khăn về phía Quan Công. Nhưng điều Trương Phi không hiểu được là vì sao cái đầu của Sái Dương lại lìa khỏi cổ nhanh đến như vậy? Không giải thích dài lời, hành động thì tiết chế nhưng con người Quan Công vẫn hiện lên một cách nhất quan từ trước đến sau cao đẹp lạ thường. Đối với nhiều thế hệ người đọc, Quan Công luôn là thần tượng.

Tuy là anh em vườn đào kết nghĩa nhưng tính cách của Trương Phi khác hẳn với Quan Công. Nếu Quan Công điềm đạm chừng nào thì Trương Phi nóng nảy chừng ấy. Dị ứng với cái xấu, thái độ của Trương Phi như người xúc đất đổ đi. Cách suy nghĩ thì có phần giản đơn “thẳng ruột ngựa”: Đã chịu ở với Tào Tháo là đầu hàng Tào Tháo vì “trung thần thà chịu chết chứ không chịu nhục. Có lẽ đâu đại trượng phu lại thờ hai chủ?”. Có thể nói tinh thần đạo lí đã thấm sâu vào tâm trí TrươngPhi. Chỉ có điều phản xạ của viên võ tướng này có phần bản năng thô lỗ. Chính vì vậy cái ý định trừng phạt Quan Công như trừng phạt một tên “bội nghĩa” ở Trương Phi đã có từ lâu, nay đã cơ hội (khi gặp Quan Công), đến nỗi Tôn Càn không sao hiểu được đã đành. Cả quyết định hành động trả thù thì không có sự khuyên can nào ngăn cản nổi. Cơn giận ở Trương Phi đã tích tụ từ lâu để đến lúc này nó mạnh lên thành bão.

Để miêu tả con người chính nghĩa nhưng ruột để ngoài da, La Quán Trung rất chú ý đến các chi tiết ngoại hình. Khi im lặng để nén cơn giận dữ thì không nói không rằng (lúc Tôn Càn kể với Trương Phi về việc xuất hiện của Quan Công. Khi không còn im lặng được nữa thì sấm sét nổ ra với “đôi mắt tròn xoe, râu hùm vểnh ngược”, thay cho “nói” là “quát”, thay cho đại từ “anh” là “thằng”, và “mày”, là “nó” (trong lúc Quan Công vẫn gọi Trương Phi là “em”, là “hiền đệ”). Đến khi nhờ vào tiếng trống trọng tài để phân xử một cách khách quan thì người nôn nóng cũng không phải là Quan Công. Có lẽ nhu cầu cần cho sự phải trái, đúng ai sáng tỏ ở Trương Phi đã mạnh mẽ, bồn chồn đến mức không thể chịu đựng thêm một phút nào nữa, Trương Phi đã “thẳng cánh đánh trống” như vậy.

Cùng với cái đầu Sái Dương lăn xuống đất còn là lời phân giải khách quan của tên lính cầm cờ hiệu của Sái Duơng, bấy giờ Trương Phi mới gạt bỏ được hết nghi ngờ để tin Quan Công là người ngay thẳng. Việc thụp lạy Vân Trường với những giọt nước mắt ăn năn là hành động tạ lỗi của Trương Phi. Nó làm ta liên tưởng đến một đám mây vừa che lấp mặt trời nay cơn gió lành thổi qua và bầu trời sáng lại. Con người Trương Phi đẹp đẽ biết bao tuy những cái trời cho ở nhân vật này không phải là không có gì đáng trách.

Thu Thủy (Tổng hợp)