Phân tích bài ca dao Công cha như núi Thái Sơn…mới là đạo con – Văn mẫu lớp 7

Ca dao dân ca là dòng sữa ngọt ngào nuôi dưỡng chúng ta từ thuở lọt lòng. Dòng sữa tinh thần ấy lan xa theo hương lúa, cánh cò, trầm bổng ngân nga theo nhịp chèo của con thuyền xuôi ngược, âu yếm thiết tha như lời ru của mẹ… như khúc hát tâm tình quê hương đã thấm sâu vào tâm hồn tuổi thơ mỗi người. Em nhớ mãi lời ru của bà của mẹ:

Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra

Một lòng thờ mẹ kính cha

Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.

Lời ca dao tuy giản dị mà ý nghĩa thật lớn lao, nó ca ngợi công lao trời biển của cha mẹ và nhắc nhở đạo làm con phải lấy chữ hiếu làm đầu.

Vẫn là thi pháp thường thấy trong ca dao, các tác giả dân gian dùng cách nói ví von để tạo ra hai hình ảnh cụ thể, song hành với nhau: Công cha đi liền với nghĩa mẹ. Không phải ngẫu nhiên mà cha ông ta mượn hình ảnh núi Thái Sơn và nước trong nguồn vô tận để so sánh với công lao nghĩa mẹ:

Công cha như núi Thái Sơn

Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra

Cha mẹ sinh con ra, nuôi con mau lớn thành người. Tấm lòng cha mẹ dành cho con thật vô tận, nó chỉ có thể sánh với núi sông hùng vĩ trường cửu mà thôi. Công cha lớn lao như núi, cha thức khuya dậy sớm làm lụng vất vả lo cho con có cơm ăn áo mặc, học hành, khôn lớn thành người. Người cha như chỗ dựa tinh thần và vật chất cho con, cha nâng niu ôm ấp chăm chút cho con, ai có thể quên công lao trời biển ấy. Chín tháng mang nặng rồi đẻ đau, mẹ chắt chiu từng giọt sữa ngọt ngào nuôi con khôn lớn. Lúc con khoẻ mạnh cũng như khi ốm đau lòng mẹ giành cho con: như biển Thái Bình dạt dào. Không có cha mẹ làm sao có chúng ta được: con có cha mẹ, không ai ở lỗ nẻ mà lên, tục ngữ đã dạy ta bài học đó. Câu ca dao đã nâng công lao của cha mẹ lên tầm kỳ vĩ sánh với vũ trụ, đất trời. Những hình ảnh tuy giản dị đơn sơ mà thấm đượm lòng biết ơn vô hạn của con cái với mẹ cha.

Công lao trời biển của cha mẹ sao kể hết bằng lời. Trong những dòng trữ tình hàm súc ấy ẩn chứa một chân lí ngàn đời, chân lí ấy phải được chuyển hoá thành hành động, hành động của lòng biết ơn:

Một lòng thờ mẹ kính cha

 Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.

Ông cha ta dạy kẻ làm con phải: thờ mẹ kính cha phải giữ tròn phận sự của kẻ làm con. Đạo làm con phải làm tròn chữ hiếu. Hiếu ở đây là hiếu thuận, hiếu nghĩa, là cư xử làm sao cho kính trọng, yêu thương. Đó cũng là cách sống, cách thức làm người, lẽ sống của con người. Với cha mẹ phải thương yêu ngoan ngoãn vâng lời, lúc nhỏ thì chăm ngoan học giỏi, lớn lên trở thành người công dân tốt, đứa con hiếu thuận trong gia đình. Phải tuân theo những cách thức ứng xử hợp đạo lý. Hai chữ một lòng thế hiện niềm thuỷ chung, son sắt không thay đổi.

Luật gia đình của chúng ta ngày nay quy định bậc con cái phải có nghĩa vụ kính trọng cha mẹ, săn sóc cha mẹ khi già yếu chính là kế tục truyền thống tốt đẹp muôn đời của dân tộc ta uống nước nhớ nguồn. Những kẻ đi ngược lại đạo lý ấy thì sẽ không bao giờ tốt với ai hết, và dĩ nhiên kẻ ấy không bao giờ trở thành một công dân tốt cho xã hội. Những kẻ ấy nếu sống ở trên đời sẽ là những ung nhọt bệnh hoạn của gia đình, xã hội mà chúng ta thường gọi là bất nhân bất nghĩa.

Chúng ta được cha mẹ sinh ra để làm một con người, hãy sống cho xứng đáng là con người. Trên thực tế không phải ở mọi lúc, mọi nơi những đứa con giữ tròn đạo hiếu. Có biết bao cảnh con khinh rẻ cha mẹ, thậm chí đối xử tệ bạc với những người đă sinh ra và nuôi dưỡng mình. Những cách sống của những kẻ như vậy phải bị xã hội trừng trị. Bài ca dao đã đánh thức những kẻ đã và đang sống thiếu lương tri, đồng thời cũng như luồng ánh sáng chiếu rọi vào trái tim mỗi chúng ta – những đứa con.

Ngày nay chữ hiếu không chỉ dừng ở góc độ gia đình, rộng hơn là hiếu với dân, với nước. Có được như vậy mới nhằm xây dựng một xã hội lành mạnh, đẹp đẽ hơn, mà trước hết phải từ gia đình sống với nhau hiếu thuận có đạo đức.

Bài ca dao trên cũng như phần lớn các bài ca dao khác với nghệ thuận so sánh ví von, lời thơ cân xứng hài hoà, hình ảnh giản dị mà hàm xúc… đã nhằm nói lên được tình cảm gia đình sâu sắc. Tính truyền cảm, nội dung giáo dục mạnh mẽ đã làm cho nó sống mãi với chúng ta bao đời nay.

sẽ góp phần xây dựng bảo vệ kỉ cương, đạo lý của xã hội. Hiện nay, khoa học đang ngày càng tiến bộ là những đạo lý này vẫn là nền tảng của đạo đức, lá cơ sở của mọi quan hệ trong gia đình và xã hội.

Lòng biết ơn cha mẹ được thể hiện qua thái độ, lời nói và việc làm của chúng ta. Người con có hiếu trước hết là có thái độ yêu thương, kính trọng cha mẹ. Một lời nói lễ phép, một thái độ vâng lời, một cử chỉ nhỏ săn sóc mẹ cha… dù là biêu hiện cụ thể của chữ hiếu. Cha mẹ nuôi con không bao giờ mong con đền đáp lại công lao ấy, song nghĩa vụ thiêng liêng của con cái là phải biết giúp đỡ, chăm lo phụng dưỡng khi cha mẹ tuổi cao sức yếu. Dù ta có báo đáp đến đâu cũng không xứng đáng với cổng lao to lớn như biển trời của cha mẹ.

Thô nhung, bên cạnh nhũng nguời con hiếu nghĩa kia vẩn còn một số người coi thường chữ hiếu, xem dó là tư tưởng phong kiến lạc hậu. Đây là một nhận thức sai lam đáng phê phán. Tệ hại hơn có những đứa con vô ơn bạc nghĩa, gây ra bao chuyện đau lòng, bất hạnh đến cho cha mẹ. Thậm chí còn có nhũng kệ đối xử tộ bạc khi cha mẹ già yếu. Đó là nhũng biểu hiện của sự suy thoái vê đạo đức. Nếu không kịp thời ngăn chặn lại thì những tộ trạng này sẽ làm băng hoại đến đạo lý cô truyền của dân tộc ta. Bới lẽ trong gia dinh không là đứa con có hiếu với cha mẹ thì ra ngoài xã hội làm sao trở thành người công dân tốt dược. Vì vậy đạo làm con đối với mẹ cha là bài học quí báu, là nhân cách hàng đầu của con người. Nó cũng là thước đo phẩm giá của con người.

Ngáy nay, chữ hiếu không chi’ giới han trong phạm vi gia đình mà ta còn phải có hiếu với đất nước nữa như Bác Hổ đã tùng dạy "Trung với nước, hiếu với dân" đó sao. Chữ "hiếu" ở đây được nâng cao hon, có nghĩa là phải biết ơn nhân dân – nhũng nguời đã mang đến cho ta có đựợc cuộc sống hôm nay như : Nguời lao động, các anh chiến sĩ, những bậc tiền bôi… "Hiếu với dân" tức là ta phải tận tụy, một lòng một dạ phục vụ nhân dân, khi Tổ quốc cần ta sẵn sàng gác tình nhà mà lo việc nước, sẵn sàng hi sinh cho quyền lợi thiêng liêng của Tổ quốc. Đây là đỉnh cao của chữ hiếu ngày nay.

Bài ca dao đã nêu lên một nét đẹp rực rỡ thiêng liêng nhất của con người. Nghe lời cha mẹ, chăm chỉ học hành, cuối năm đạt kết quả cao tức là ta làm cho cha mẹ vui lòng. Vận dụng nó chúng ta còn hiếu rang : Hiếu với cha mẹ cũng là hiếu với dân, với nước. Đây quả là một phương châm sóng, giúp ta vừa giữ trọn đạo làm con, và cũng vừa trở thành người công cán tốt, hữu ích cho xã hội. Bài học này mãi mãi trường tồn với mọi thời dại.

Công cha như núi Thái Sơn,
Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra.
Một lòng thờ mẹ kính cha,
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.

Bài ca dao trên thuộc thêể thơ lục bát, hình ảnh vừa cụ thể, vừa tượng trưng. Lời thơ êm ái dịu dàng, từ ngữ chọn lọc đặc sắc mà giản dị, chân chất.

Đọc bài ca dao, ngẫm nghĩ, ta càng thấy thú vị: Công cha, nghĩa mẹ được so sánh cụ thể:

Công cha như núi Thái Sơn Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra Công đức của cha được so sành với ngọn núi Thái Sơn, lá ngọn núi to lớn nhất ở Trung Quốc nhằm nêu lên cho chúng ta thấy được công cha to lớn vĩ đại, như ngọn núi Thái Sơn sừng sững trước nắng mưa, trường tồn, bất biến giữa không gian và thời gian.

Nghĩa mẹ được so sánh với nước trong nguồn, dòng nước không bao giờ kiệt cạn như tình thương của mẹ, dòng sữa mẹ ngọt ngào cho con không bao giờ kiệt cạn, tất cả đều trường tồn, bất biến. Ý nghĩa câu ca dao thật là sâu xa.

Công cha to lớn vì cha suốt đời phải lao động cực nhọc ở mọi nơi: đồng ruộng, công trường, nông trường, hầm mỏ, xí nghiệp… Làm việc quần quật từ sáng đến tối để nuôi con khôn lớn. Vì thế từ ngàn xưa có nhiều câu tục ngữ ca dao khẳng định vị trí quan trọng của người cha trong gia đinh:

"Con có cha như nhà có nóc"

hoặc :

“Còn cha gót đỏ như son
Một mai cha mất gót con lấm bùn".

Nghĩa mẹ to lớn vì mẹ cưu mang ta chín tháng, mười ngày, sanh ta ra, lo từng miếng cơm giấc ngủ, từng lời bập bẹ chăm sóc ta từng bước đi, dìu dắt ta cho đến trưởng thành trong nỗi lo âu xen lẫn mừng vui. Cả đời mẹ có thể là "năm canh chày mẹ thức đủ vừa năm" để lo cho con khôn lớn.

Rộng hơn ta thấy hai câu tục ngữ chỉ đúng nhưng chưa đủ, núi Thái Sơn có thể bị bào mòn vì mua gió sương tuyết, vi thời gian, nước trong nguồn tuy không cạn kiệt nhưng cũng có lúc vơi, lúc đầy chứ công ơn của cha mẹ đối với con cái không bao giờ lay chuyển, không được phép "vơi đầy". Vì thế hai câu sau nêu lên quan điểm sống ở đời là đạo con phải thờ kinh, phụng dưỡng cha mẹ:

Một lòng thờ mẹ kính cha
Cho tròn chữ hiếu mới là đạo con.

Số từ "một lòng" cùng với những từ trang trọng "thưa, kính" cho ta thấy được công lao cha mẹ thật to lớn vì thế ta phải luôn luôn nhớ ơn, thờ kính, phụng dưỡng cha mẹ, khi cha mẹ đã tuổi già sức yếu. Cha mẹ cưu mang ta, sinh ta ra, nuôi lớn nên người, vì thế, ta phải biết nhớ ơn, giữ chữ hiếu. Thúy Kiều khi bị "giam" ở lầu Ngưng Bích, đã nhớ về cha mẹ, lo lắng cho bậc sinh thành:

“Xót người tựa cùa hôm mai Quạt nòng ấp lạnh, nhũng ai đó giờ ?

Sản lai cách mấy nàng mua Có khi gốc tử đã vừa nguôi ôm".

Kiều xót thương cho cha mẹ tuổi già xế bóng, không ai chăm sóc hẩm hiu cô đơn, vì thế trong lời khuyên Từ Hải ra hàng, mục đích của Kiều là để được về quê thăm mẹ cha và quê hương.

"Dần dà rồi sẻ liệu về cố hương" để cha mẹ được hạnh phúc
“Nở nang mày mặt, rõ ràng mẹ cha"
Kiều là người con hiếu thật khó ai sánh bằng.

Trong truyện Lục Vân Tiên của Nguyễn Đình Chiểu, Lục Vân Tiên là người con hiếu thảo, sắp vào phòng thi, Vân Tiên nhận được thư báo tin mẹ mất. Vân Tiên ngã lăn ra đất "mình gieo xuống đất dật dờ hồn hoa". Người con hiếu thảo ấy vội vàng bỏ cả thi cử để về quê chịu tang mẹ vì nghĩ rằng mình chưa đền đáp chút gì cho mẹ mà mẹ đã không còn, Vân Tiên khóc đến nỗi mù cả đôi mắt:

"Tiên rằng khô héo lá gan Ôi thôi con mắt đã mang đấy sầu"

Cùng với Vân Tiên, Nguyên Đình Chiểu xây dựng Kiều Nguyệt Nga cũng là người con hiếu thảo.

Được thơ- cha bảo qua được "định bề nghi gia" Nguyệt Nga vẫn đi dù biết rằng đường sá xa xôi ngàn dặm vì:

"Làm con đâu dám cãi cha"

Nguyệt Nga bằng lòng đi cống giặc Ô Qua để cha khỏi bị liên lụy. Họ đều là những người con hiếu thảo của dòng văn học cổ Việt Nam mà bằng ngòi bút sắc sảo của mình, Nguyễn Dữ, Nguyễn Du, Nguyền Đình Chiểu đã phản ánh trung thực lòng hiếu thảo của con cái trong xã hội phong kiến thời ây.

Bài ca dao ngắn gọn, hàm súc gợi cho ta thấy được quan điểm sống đạo lý ở đời của cha ông ta ngày xưa.

Bài ca dao thuộc thể thơ lục bát, hình ảnh sinh động vừa cụ thể vừa tượng trưng, lời thơ êm ái, nhẹ nhàng, từ ngữ đặc sắc, nó như nhắn nhủ khuyên ta rằng ngay từ bây giờ ta phải cố gắng học tập để mai sau lớn lên thành một người tài giỏi để cống hiến cho Tổ quốc và phải luôn luôn nhớ ơn và thờ kính cha mẹ.

Chữ hiếu là đạo đức sống ở đời, là đạo đức sống mà cha ông ta ngày xưa đã nhắn nhủ khuyên chúng ta, chữ hiếu là truyền thống quý báu của dân tộc Việt Nam, cần phải được kế thừa và phát huy.

Chữ hiếu ngày nay phải được hiểu rộng hơn "trung với nước, hiếu với dân" trong thực tế cuộc sống không có người con nào bất hiếu với cha mẹ mà lại trung với nước cả.

Ta phải sống có hiếu vì chữ hiếu là đạo đức sống củạ con người, nếu sống bất hiếu thì không phải là con người mà còn thua loài cầm thú.