Những giao thông giữa các tế bào

Vùng có lớp sơ lập mỏng

Gặp ở tế bào còn non hay tế bào mô phân sinh, nơi đây, tế bào có vách sơ lập dày mỏng không đều nhau, sự trao đổi chất dễ dàng qua vùng có lớp sơ lập mỏng.

Điểm

Trong quá trình phát triển và dày lên của vách tế bào, vách hậu lập được tích lũy thêm không phải trên toàn bộ bộ bề mặt của vách sơ cấp mà có những nơi không có, những chỗ ngắt quãng đó trên vách hậu lập tạo thành những khoang ống hẹp hay điểm. Cách khác điểm là những nơi đặc biệt không có lớp hậu lập dày. Ta phân biệt:

* Điểm đơn (giản)

Đó là nơi trên vách tế bào không có lớp hậu lập, chỉ có lớp chung và lớp sơ lập. Vách sơ lập do chất pectic và celuloz làm thành. Điểm này thường có ở vách tế bào nhu mô, một số tế bào có vách celuloz dày. Điểm đơn thường nằm đối nhau từng cặp ở 2 tế bào liên kề, có thể phân nhánh khi vách tế bào dày.

Điểm đơn, vùng lỗ sơ cấp trên vách tế bào đá

* Điểm nướm / điểm viền

Điểm có cấu tạo đặc biệt phức tạp, nơi có lớp hậu lập dày, tróc ra và phù lên giống với nướm vú, với:

- Giữa 2 tế bào, lớp chung do celuloz và pectic làm thành màng bịt thường rất mỏng. Màng chỉ dày lên ở giữa tạo thành gò.

- Vách hậu lập tẩm mộc tố và tróc ra thành nóc tròn tạo thành một xoang của điểm, đầu tróc ra là cửa điểm.

Các điểm nướm thường làm thành từng cặp đối diện nhau của 2 tế bào cạnh nhau, hoặc có khi chỉ có một bên. Tùy theo hình dạng và cách sắp xếp các điểm nướm trên vách tế bào theo những kiểu khác nhau mà phân biệt:

- Kiểu điểm nướm hình thang: các điểm nướm lớn kéo dài dạng khe, sắp xếp thành dãy giống bậc thang trên vách tế bào. Gặp ở mạch gỗ sơ sinh.

- Kiểu điểm nướm sắp xếp đối và chéo: các điểm nướm tròn dần lại và có thể xếp theo vị trí đối nhau hoặc xếp xen kẽ thành hình chéo.

Điểm nướm gặp ở vách tế bào sợi và mạch gỗ, khi các sợi và mạch này liên kề với tế bào nhu mô thì ta có một điểm đơn giản ở phía nhu mô, điểm nướm ở phía sợi hay mạch gỗ, đó là một điểm chột.

Cơ cấu của điểm nướm

Những cầu liên bào

Vùng có cầu liên bào nhau

Là những lỗ rất nhỏ trong vách tế bào thông từ tế bào chất này sang tế bào chất liên kề, thường quan sát dễ ở những tế bào có vách rất dày như phôi nhũ của cây họ dừa (Palmae), họ Mã tiền. Theo Strugger, tế bào non của hành có kích thước khoảng 0μ có từ 10.000 đến 20.000 cầu liên bào. theo Buvat (1958), khi quan sát dưới kính hiển vi điện tử, tại vị trí của cầu liên bào, màng ngoại chất của tế bào thông vào

Như vậy, tất cả tế bào chất của tế bào trên một cây đều thông với nhau, do vô số sợi nhỏ của màng ngoại chất ở nơi các cầu liên bào, điều này rất quan trọng trong việc giải thích sự vận chuyển các chất tan trong cây.

Những khe ở mạch gỗ

Ở nhiều Khuyết thực vật và các cây Khỏa tử (Hột trần), các tế bào dẫn truyền của gỗ là những sợi mạch, nước thấm từ sợi này đến sợi khác qua điểm nướm tròn hay hình thang.

Vách ngang biến mất hoàn toàn ở tế bào mạch gỗ của cây Hột kín

Vài Khỏa tử như Gnetum, Ephedra, vách ngăn ngang giữa 2 tế bào của sợi có những nơi thủng lổ trở thành khe hình tròn, sợi có lổ thông như vậy gọi là mạch. Mạch là ống do nhiều tế bào thông vào nhau, ở đây khe còn ít và còn vách ngăn to nên mạch là mạch không hoàn toàn.

Ở cây Hột kín (Bí tử) như nhóm đa tâm bì, mạch không hoàn toàn có khe dài thành một vách ngang hình nấc thang. Số nấc nhiều ở các loài cổ lổ (dạ hợp), ít và các khe rộng hơn ở loài tiến bộ. Ở các cây Hột kín tiến hóa hơn, vách ngang giữa các tế bào gỗ biến mất hoàn toàn và được gọi là mạch gỗ hoàn toàn.

Những khe ở sàng libe

Đó là những lỗ to làm thông hai tế bào liền kế với nhau của tế bào ống sàng. Khi tế bào sẽ cho ra ống sàng / ống libe từ từ dài ra thì các điểm đơn giản của vách ngăn ngang trở thành nhiều khe thông tụ nhau và tập hợp lại thành "sàng".

Vách ngang thủng lỗ ở tế bào ống sàng

Câu hỏi: 1. Hãy liệt kê và mô tả các cách thành lập vách tế bào.

2. Trong quá trình phát triển tế bào, khi nào thì vách tế bào được hình thành? Và do

yếu tố nào?

3. Vai trò của cách thể trong sự hình thành vách tế bào? Nó được tạo thành do bào

quan hay bộ phận nào trong tế bào?

4. Khi tế bào biến đổi trong thành phần cấu tạo của vách, có sự thay đổi nào của tế

bào không? Vai trò nhiệm vụ của tế bào lúc đó ra sao?

5. Mạch thủng lổ hoàn toàn khác với mạch thủng lổ không hoàn toàn ở những đặc

tính nào?