Lam lũ với nghề trồng cà phê ở Việt Nam

Cây cà phê có mặt ở Việt Nam tới hàng trăm năm nay với bao nhiêu thăng trầm cho nghề trồng cà phê của người dân, tuy cho sản lượng lớn nhưng giá trị thì lại xếp chót bảng.

Tìm hiểu nghề trồng cà phê ở Việt Nam

Trước đây người Pháp muốn dịch chuyển cây cà phê theo hướng Nam tiến họ muốn tìm mảnh đất phù hợp cho loại cây này, cuối cùng Tây Nguyên là địa bàn dừng chân cuối cùng của cây cà phê cho tới tận ngày nay, sở dĩ có sự dịch chuyển này vì giống đầu tiên mà họ đưa vào là Arabica có giá trị về chất lượng, chịu được hạn, nhưng khi trồng ở vùng trung du, dòng cà phê này cho năng suất thấp, nhiễm bệnh gỉ sắt dẫn đến chết hàng loạt từ đó khi trồng cà phê ở Tây Nguyên theo lộ trình khai thác thuộc địa thì có năng xuất cao hơn.

Dần dần những đồn điền cà phê ngày càng phát triển mạnh ở Đăk Lak sang Lâm Đồng rồi lan tới Pleiku, những năm đầu thế kỷ 20, ở pleiku cũng có một đồn điền cà phê lớn ở vùng Bàu Cạn nhưng sau đó nhường cho cây trà phát triển, sau này khoảng năm 1955 khi xây dựng khu dinh điền ở Pleiku chính quyền Ngô Đình Diệm có trồng cà phê mít, chịu hạn tốt, năng suất cao nhưng vì có vị chua nên người tiêu dùng trong nước không chuộng.

Khi năng suất và sản lượng tăng mạnh, Việt Nam trở thành quốc gia đứng thứ nhì về sản lượng, sau Brazil, nhưng dẫn đầu thế giới về năng suất 2,3 tấn nhân mỗi hécta trong khi chỉ số trung bình của thế giới là 0,7 tấn.

Tuy nhiên, cuộc sống của nông dân theo nghề trồng cà phê hiện nay vẫn chưa “mở mày mở mặt”. Trước năm 2000, không thể phủ nhận vai trò của cây cà phê trong việc đổi đời số phận nông dân, nhưng sau này, người trồng cà phê lại trở về với thân phận lam lũ của mình. Cây cà phê là cây công nghiệp có giá trị cao nhưng người trồng cà phê, từ Brazil, Indonesia cho đến Việt Nam đều nghèo như nhau. Chỉ có tham gia vào thương mại hoặc chuỗi giá trị mới có cơ hội giàu.

Nhiều hộ trồng cà phê xác nhận, để sống được họ phải làm theo nhiều nghề khác, trồng thêm nhiều loại cây khác, như tiêu, bơ (ăn trái), sầu riêng… để kiếm thêm tiền chi tiêu từng ngày. Nhiều hộ dân ở Chư Sê, Gia Lai đã nhiều năm gắn bó với cây cà phê cho rằng, để một hộ (4 người) sống được với cây cà phê, họ phải có ít nhất là 2 hécta đất. Theo cách tính của ông Bính, 1 hécta cà phê cho 4 tấn nhân (năng suất cao), giá hiện nay là 37.500 đồng một kg, sau khi trừ chi phí (80 – 100 triệu đồng), còn lãi 40 triệu đồng.

Trên diện tích đó, 1,5 hécta trồng càphê, 5 sào còn lại trồng tiêu hoặc những cây ngắn ngày khác thì cuộc sống mới thoát nghèo. Giá cả và năng suất càphê vài năm trở lại đây đã ổn định nhưng nếu ít đất thì mãi mãi sẽ khổ”

Để nghề trồng cây cà phê mang lại thu nhập ổn định cho bà con nông dân trước tiên cần phải đảm bảo về chất lượng và giá để bà con yên tâm canh tác.