Khái quát về Ngân Sách Nhà Nước

Chức năng của ngân sách

Khi nói tới chức năng của sự vật là những phương diện hoạt động chủ yếu của sự vật thể hiện bản chất của nó và đảm bảo cho sự vật đó tồn tại. Chức năng và nhiệm vụ là hai khái niệm gần nhau nhưng không đồng nhất với nhau. Nhiệm vụ là những vấn đề đặt ra cần giải quyết, còn chức năng là phương diện hoạt động có tính định hướng lâu dài. Thông các nhiệm vụ được đặt ra nhằm thực hiện chức năng.

Một yêu cầu đặt ra khi nhà nước ra đời là phải thống nhất các khoản thu - chi trên cơ sở dự toán và hạch toán. Do đó ngân sách nhà nước phải tập hợp và cấn đối thu chi của Nhà nước, bắt buộc mỗi khoản chi phải theo dự toán, mỗi khoản thu phải theo luật định, chấm dứt sự tuỳ tiện trong quản lý thu - chi của Nhà nước. Như vậy ta có thể kết luận chức năng của ngân sách nhà nước theo các nhiệm vụ sau:

- Huy động nguồn tài chính và đảm bảo các nhu cầu chi tiêu theo kế hoạch nhà nước.

- Thực hiện cân đối giữa các khoản thu - chi ( bằng tiền ) của Nhà nước.

Cơ chế quản lý ngân sách nhà nước

Trong nền kinh tế thị trường cũng cần phải có những nhận thức mới. Quản lý ngân sách nhà nước cũng phải đáp ứng được các yêu cầu phát triển kinh tế xã hội, không tập trung quản lý mà phải có một cơ chế hoàn chỉnh khuyến khích sự năng động, sáng tạo của các chủ thể sử dụn nguồn vốn ngân sách nhà nước. Thúc đẩy nhanh quá trình cải cách kinh tế, hạn chế những biến động trong nền kinh tế thị trường.

Quản lý nhà nước đặt ở tầm vĩ mô nhưng có sự phân công, phân cấp quản lý trên cơ sở phân cấp quản lý hành chính. Đảm bảo nguyên tắc nguyên tắc ngân sách Trung ương giữ vai trò chủ đạo, tập trung các nguồn thu có tính chất Quốc gia và giải quyết các nhu cầu chi trọng điểm trong phạm vi cả nước. Ngân sách địa phương giữ vai trò quan trọng, có một số khoản thu nhất định đảm bảo nhiệm vụ quản lý nhà nước của chính quyền địa phương. Trên tinh thần vừa khai thác, tạo và nuôi dưỡng nguồn thu cần phải bố trí các khoản chi hợp lý. Chi tiêu dùng phải trọng tâm chi cho đầu tư con người, nhằm phục vụ chiến lược con người, bơi con người là một trong những yếu tố quan trong để phát triển nền kinh tế xã hội. Chi đầu tư xây dựng cơ bản tập tring chủ yếu vào các công trình trọng điểm, các ngành kinh tế mũi nhọn tạo ra môi trường kinhtế cho các ngành kinh tế khác. Xoá bỏ từng bước cho mọi nhu cầu của nền kinh tế, sử dụng có hiệu quả và linh hoạt các công cụ của ngân sách nhà nước như tăng hoặc giảm thu - chi.

Việc cân đối ngân sách phải dựa trên cơ sở tính năng động của nền kinh tế mở đảm bảo nguyên tắc số chi phải nhỏ hơn số thu. Xử lý bội chi ngân sách phải bằng biện pháp vay trong nước, nước ngoài, kiên quyết không phát hành tiền mặt.

Quan hệ giữa ngân sách Trung ương và ngân sách địa phương phải được giải quyết cho hợp lý, hài hoà thông qua cơ chế bổ sung từ ngân sách cấp trên cho ngân sách cấp dưới theo tiêu thức nhất định như: Dân số, điều kiện tự nhiên, tình hình phát triển ...Ngoài ra cần nghiên cứu kỹ về tỷ lệ điều tiết nguồn thu, cơ chế vay đối với các địa phương nghèo.

Đi liền với các vấn đề trên đây cần phải thực hiện triệt để nguyên tắc tiết kiệm và hiệu quả trong quản lý và điều hành ngân sách. Xây dựng một cơ chế phối hợp quản lý ngân sách nhà nước giữa ngành và lãnh thổ, phát huy sức mạnh tổng hợp của bộ máy quản lý nhà nước từ Trung ương đến địa phương, đồng thời tăng cường kỷ luật, kỷ cương tài chính. Một vấn đề rất phức tạp là ngân sách nhà nước thường gắn với các chủ thể tài chính cho nên yêu cầu đặt ra phai phân định rõ ràng chức năng, nhiệm vụ, quyền hạn của từng cơ quan trong bộ máy nhà nước. Chấm dứt tình trạng lập báo cáo và bảo vệ dự toán ngân sách nhà nước qua nhiều cửa. Đặc biệt quan tâm, chú trọng, bồi dưỡng và nâng cao năng lực cho bộ máy quản lý ngân sách nhà nước cấp cơ sở.

Cần hiểu rằng khi sử dụng ngân sách nhà nước là công cụ điều chỉnh vĩ mô nền kinh tế thì không phụ thuộc vào ý muốn chủ quan mà chỉ xuất phát từ yêu cầu khách quan của các qui luật kinh tế nhất định. Cải cách ngân sách nhà nước là rất cần thiết nhưng là một vấn đề rất phức tạp.

Vai trò của ngân sách nhà nước

Ngân sách nhà nước là một khâu then chốt trong hệ thống tài chính. Có vị trí quan trong trong nền kinh tế thị trường. Vai trò của ngân sách nhà nước được xác định trên cơ sở các chức năng và nhiệm vụ cụ thể của nó trong tưng giai đoạn đảm bảo cho Nhà nước thực hiện các chức năng, nhiệm vụ và duy trì quyền lực của nhà nước.

Trong giai đoạn hiện nay ngân sách nhà nước đong vai trò là công cụ điều hành vĩ mô nền kinh tế. Nhà nước đóng vai trò chủ thể thường xuyên, chủ thể quyền lực trong quan hệ giữa Nhà nước ngân sách nhà nước. Điều đó cho thấy Nhà nước tập trung ngân sách, coi ngân sách là công cụ kinh tế quan trong để giải quyết các vấn đề kinh tế - xã hội và thị trường. Ngân sách kích thích sản xuất, kinh doanh, cạnh tranh hợp pháp, chống độc quyền ( qua các công cụ về thuế và cho ra đời các Doanh nghiệp nhà nước... ).

Ngân sách nhà nước cung cấp nguồn kinh phí để đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, các ngành kinh tế then chốt, tạo môi trường cho các Doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế phát triển ... Như vậy vai trò của ngân sách nhà nước trong nền kinh tế thị trường là rất quan trọng. Là trực tiếp hay gián tiếp nhưng ngân sách nhà nước vẫn chiếm vị trí chủ đạo trong điều hành kinh tế vĩ mô nền kinh tế, khắc phục những khuyết tật của nền kinh tế thị trường.