Giảm thiểu chất thải, phân loại, Thu gom và xử lý chất thải rắn từ nguồn phát sinh

Thu gom chất thải rắn tại nguồn phát sinh là quá trình thu nhặt rác (hay gọi chung là chất thải rắn) ngay trong các hộ gia đình, khách sạn, các công sở, trường học hay trong những trung tâm y tế, dịch vụ thương mại, xí nghiệp công nghiệp…Tiếp theo, nếu tại các nhà ở, công sở hay các đơn vị trên đứng độc lập thì có thể lưu giữ, xử lý tại chỗ, còn nếu ở đô thị, khu công nghiệp thì bốc chúng lên xe và chở đến địa điểm xử lý, chuyển tiếp, trung chuyển hay chôn lấp. Xử lý chất thải ở gần nguồn phát sinh là khả thi và đòi hỏi người chủ chất thải tự phân loại trước khi đem tới nơi tập trung. Việc làm này có nhiều lợi ích mà trước hết là giảm được chi phí kinh tế và môi trường khi vận chuyển và chôn lấp chất thải.

Việc thu gom chất thải rắn thường chia ra thành các công đoạn “sơ cấp” và “thứ cấp”. Sự phân biệt này có hàm ý là ở nhiều khu vực, việc thu gom phải được thực hiện theo một quá trình hai giai đoạn: thu gom chất thải từ các nhà ở và thu gom tập trung về chỗ chứa trung gian rồi từ đó lại chuyển tiếp về trạm trung chuyển hay khu xử lý và bãi chôn lấp. ở chương này sẽ tập trung trình bày các vấn đề về phân loại tại nguồn phát sinh và thu gom sơ cấp. Việc phân loại tại nguồn và thu gom sơ cấp ảnh hưởng trực tiếp đối với con người, mỹ quan cũng như hiệu quả của các công đoạn vận chuyển và xử lý, sử dụng hay tái chế sau đó.

Phân loại tại nguồn phát sinh được hiểu là các loại chất thải cùng loại, cùng giá trị sử dụng, tái chế, hay xử lý,… được phân chia và chứa riêng biệt. Ví dụ, thông thường, tại mỗi hộ gia đình hay công sở, mỗi đơn vị, chất thải như cácloại can, hộp, chai lọ có thể chứa trong một thùng hay túi nhựa mầu vàng, loại giấy hay sách báo, các tông được chứa trong một thùng hay túi nhựa mầu xanh; loại bao gói thức ăn hay thức ăn dư thừa được chứa trong thùng hay túi nhựa mầu đen.

Thường thì các hệ thống phân loại, thu gom sơ cấp bao gồm những thùng chứa, xe chở rác loại nhỏ, xe hai bánh kéo bằng tay thu gom rác và chở đến các bãi chứa chung hay những điểm chuyển tiếp. Do vậy, việc phân loại và thu gom ban đầu có ý nghĩa rất quan trọng trong mọi hệ thống quản lý chất thải rắn nói chung, trong việc thu gom và vận chuyển thứ cấp tiếp theo. Đến lượt mình việc thu gom thứ cấp lại phụ thuộc vào các loại xe tải thu gom được lựa chọn, vào hệ thống và các phương tiện thu gom tại chỗ.

Khi thu gom rác thải từ các nhà ở hay công sở thường ít tốn kém hơn so với việc quét dọn chúng từ đường phố. Bởi vì việc đó có thể giảm thể tích hoặc trọng lượng chất thải, dễ dàng tái sử dụng hoặc tái chế những vật liệu hữu ích lẫn trong chất thải, tiết kiệm thời gian nhặt rác và quét dọn đường phố… Để khuyến khích cộng đồng thực hiện cần phải có những điểm chứa trung gian ở những khoảng cách thuận tiện cho những hộ tạo rác và chúng cần được quy hoạch, thiết kế sao cho rác thải được đưa vào thùng chứa đựng đúng vị trí, dễ dàng và tạo điều kiện thuận lợi cho thu gom thứ cấp. Chương này sẽ tập trung vào các hoạt động liên quan tới phân loại, giảm thiểu chất thải hộ gia đình tại nguồn, kỹ thuật thu gom sơ cấp và hai sự lựa chọn cho xử lý chất thải phân tán.