Giải thích câu ca dao “Anh em như thể tay chân, …” – Văn hay lớp 8

Giải thích câu ca dao “Anh em như thể tay chân, …” – Văn hay lớp 8

Giải thích câu ca dao "Anh em như thể tay chân,…" – Bài làm số 1 của một bạn học sinh giỏi văn tỉnh Thái Bình

Ca dao tục ngữ không chỉ là những câu lục bát về tình yêu đôi lứa muôn màu muôn vẻ mà còn là bài học đạo lý, đạo đức và cách ứng xử mẫu mực mang tính nhân hậu của dân tộc ta. “ Người trong một nước phải thương nhau cùng” huống chi là anh em trong một gia đình, ông  bà ta có câu:

“ Anh em như thể tay chân,

Rách lành đùm bọc, dỡ hay đỡ đần”

Câu ca dao thật giản dị, gần gũi nhưng chứa biết bao nhiêu điếu cho ta suy nghĩ.

Trước tiên, ta cần hiểu ý nghĩa một số hình ảnh như  “tay chân” và “ rách lành”. Tay và chân là hai bộ phận của con người, có quan hệ khăng khít với nhau, hổ trợ cho nhau. Anh em trong một gia đình  cũng vậy, đều cung cha mẹ sinh ra. Đều sống chung trong mọt gia đình, một mái nhà, cùng lớn lên, cùng chén nước bát cơm, có mối quan hệ tình cảm gắn bó với nhau. Anh giúp em, em giúp anh,mối quan hệ đó giống như mối quan hệ giữa tay và chân. Qua hình ảnh so sánh ở câu thứ nhất đã nêu lên tình cảm khăng khít giữa anh và em, chính tình cảm này sẽ là cơ sở cho cách cư xử giữa anh và em.

Lành là chỉ những lúc giàu có, sung sướng; rách chỉ những lúc nghèo khổ thiếu thốn, khó khăn hoạn nạn. Hoàn cảnh thì có thể thay đổi nhưng an hem vẫn phải thương yêu nhau, đùm bọc, chia sẽ, giúp đỡ lẫn nhau, không hề thay đổi.

Câu ca dao nêu lên một vấn đè về đạo đức, đồng thời là vấn đề tình cảm cơ bản của con người: tình anh em. Anh emdo cha mẹ sinh ra, khi bé sống chung trong một gia đình phải thương yêu nhau đã đành. Nhưng khi lớn lên, dù trong hoàn cảnh sống như thế nào thì vẫn phải quan tâm, giúp đỡ chia sẽ lẫn nhau. Giữ mãi tình anh em la bổn phận của mỗi con người. Và đó chính là truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta được lưu truyền từ đời này đén đời khác và thể hiện qua câu ca dao trên. Tinh thần yêu thương đùm bọc, giúp đỡ lẫn nhau là đạo đức là nhân cách của con người. Do vậy, nếu gia đình nào biết hòa thuận, đùm bọc, chia sẽ giúp đỡ lẫn nhau thì gia đình đó được hạnh phúc vui vẻ, an nhàn.

Truyền thống cao đẹp và nhân  bản ấy không chỉ dừng lại ở đó mà nó được thể hiện rộng hơn, lớn hơn giữa đồng bào trong một nước và đặc biệt là giữa dân tộc này với các dân tộc khác mỗi khi có bão lũ, thiên tai…chính tình yêu thương đùm bọc đó đã giúp cho con người vượt qua được những khó khăn trước mắt và vượt qua được những nổi đau, có tinh thần để vươn lên.

Tình anh em là tình ruột thịt gắn bó và gần gũi với nhau rất mật thiêt như tay và chân của một cơ thể. Do vậy, câu ca dao trên có ý nghĩa rất qyuan trọng đối với mỗi người. Những hình ảnh thật đơn giản và gần gũi nhưng đã đẻ lại ột bài học ứng xử thật tinh tế nhưng hết sưc gần gũi biết bao. Nếu tay chân không giúp đỡ với nhau thì cơ thể sẽ ra sao? Nếu anh em không đùm bọc che chở lẫn nhau thì cha mẹ có vui không, cuộc sống của anh thấy ấm áp và luôn có sự che chở không?

Yêu thương, đùm bọc, giúp đỡ lẫn nhau là cách sống đẹp của con người có đạo đức. Đó là tình yêu thương đùm bọc của tình anh em trong một gia đình, tình đồng bào  của một dân tộc, của nhân loại. Khi chúng ta được may mắn hơn, được sống trong tình yêu thương che chở của bố mẹ, chúng ta hãy làm sao để ba mẹ luôn vui lòng khi nhìn thấy những đứa con của mình luôn đùm bọc che chở cho nhau, đó là niềm hạnh phúc lớn nhất của bố mẹ.

Giải thích câu ca dao "Anh em như thể tay chân,…" – Bài làm số 2

Ca dao không chỉ là những câu lục bát trữ tình thể hiện tình yêu đôi lứa muôn màu muôn vẻ mà còn là bài học đạo đức và cách ứng xử mẫu mực mang tính nhân hậu của dân tộc ta. Tiêu biểu là câu:

   "Anh em như thể chân tay,
Rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần"

 Câu ca dao thật giản dị, gần gũi mà chứa đựng bao điều đáng cho ta suy nghĩ. Trước tiên ta cần hiểu ý nghĩa một số hình ảnh như tay chân và rách lành. Tay và chân là hai bộ phận của con người, hỗ trợ cho nhau. Anh em trong một gia đình cũng vậy, đều cùng cha mẹ sinh ra, đều sống chung trong một mái nhà, cùng lớn lên, có quan hệ tình cảm gắn bó với nhau. Anh giúp em, em giúp anh. Mối quan hệ đó giống như mối quan hệ giữa tay và chân.

Qua hình ảnh so sánh ở câu thứ nhất, nhân dân ta nêu lên tình cảm khăng khít giữa anh em. Chính tình cảm này sẽ là cơ sở cho cách cư xử giữa anh em sau này.

Lành chỉ lúc đầỵ đủ sung sướng, rách chỉ khi nghèo khổ thiếu thốn. Hoàn cảnh có thể thay đổi song anh em vẫn phải thương yêu nhau, đùm bọc nhau, không hề thay đổi.

Câu ca dao trên đã nêu lên một vấn đề đạo đức, đồng thời cũng là vấn đề tình cảm cơ bản của con người: tình anh em. Anh em do cha mẹ sinh ra, sống trong một gia đình, khi bé, sống chung với nhau, yêu thương nhau đã đành. Lúc lớn lên, cũng phải giữ mãi tình cảm cao quý đó. Dù hoàn cảnh sống sướng, khổ khác nhau, anh em vẫn phải quan tâm, săn sóc giúp đỡ lẫn nhau. Giữ mãi tình anh em thắm thiết là bổn phận của mỗi con người trong gia đình. Đó là truyền thống tốt đẹp của dân tộc ta được lưu truyền và thể hiện qua câu ca dao trên. Yêu thương, đùm bọc nhau là đạo đức, là nhân cách rất nhân bản của con người nói chung. Do vậy, gia đình nào yêu thương hòa thuận với nhau thi gia đình đó được hạnh phúc, cha mẹ được an vui lúc tuổi già.

Truyền thống cao đẹp và nhân bản đó còn được thể hiện rộng lớn hơn giữa đồng bào trong một đất nước mà đặc biệt, giữa dân tộc này với dân tộc khác mỗi khi có thiên tai như hạn hán, lũ lụt… Tình yêu thương đùm bọc đó đã tạo điều kiện cho người bị nạn vượt qua những khó khăn trước mắt và có niềm an ủi tinh thần để vươn lên.

Tình anh em là tình ruột thịt gắn bó, gần gũi với nhau rất mật thiết như tay và chân của một cơ thể. Ai cũng có cha mẹ và anh em. Do vậy, câu ca dao trên có ý nghĩa rất quan trọng đối với mọi người. Bài học ứng xử ấy lại thể hiện bằng những hình ảnh đơn giản và gần gũi biết bao. Nếu tay chân không giúp đỡ nhau thì cơ thể sẽ ra sao? Nếu anh em không đùm bọc nhau thì cha mẹ có vui lòng không?

Yêu thương, giúp đỡ nhau là cách sống đẹp của con người có đạo đức trong phạm vi gia đình là tình anh em và trong phạm vi lớn rộng hơn là tình dân tộc và nhân loại.

Giải thích câu ca dao "Anh em như thể tay chân,…" – Bài làm số 3

Tình cảm gia đình là một trong những tình cảm đẹp đẽ nhất của con người Việt Nam, tình cảm ấy được thể hiện đằm thắm ngọt ngào trong ca dao dân ca. Bên cạnh những bài ca ca ngợi công cha nghĩa mẹ, đạo làm con, tình cảm vợ chồng… còn có nhiều bài đặc sắc nói đến tình cảm anh em trong gia đình. Câu ca dao dưới đây là bài học về đạo lý làm người:

Anh em như thể tay chân

Rách lành đùm bọc dở hay đỡ đần

Trong ca dao dân ca, lối nói so sánh ví von được sử dụng khá hiệu quả. Chân và tay là những bộ phận quan trọng trên cơ thể con người không thể thiếu được, không thể tách rời nhau. Thiếu chân hoặc tay mọi cử chỉ hành động của con người bị hạn chế. Chân với tay phối hợp với các bộ phận khác tạo nên sự hoàn chỉnh cho vẻ đẹp của con người kế cả hình thể lẫn tinh thần.

Cách nói so sánh rất hay, lấy cái cụ thể để nói cái trừu tượng, lấy chân tay để nói tình cảm thân thiết gắn bó giữa anh em trong gia đình, trong dòng họ. Anh em cùng được sinh ra trong một gia đình, cùng cha mẹ và được nuôi dưỡng trong một tổ ấm. Anh em sống và lớn lên tình cảm gắn bó ruột thịt, họ cũng chung huyết hệ, bên nhau từ thuở ấu thơ đến lúc về già.

Gia đình, gia tộc của con người Việt Nam xưa nay mang tính truyền thống bền vững trong cộng đồng làng xã ngàn năm. Nó phát triển qua quan hệ tình nghĩa giọt máu đào hơn ao nước lã, máu chảy ruột mềm. Tình cảm ấy thể hiện sâu sắc trong lễ, tết, ma chay, cưới hỏi…

Từ mối quan hệ gia đình, nhân dân ta nói đến nghĩa vụ của anh em đối với nhau, nghĩa vụ ấy phải được thể hiện bằng hành động cụ thể:

Rách lành đùm bọc dở hay đỡ đần

Đùm bọc, đỡ đần là thể hiện tình yêu thương nhau. Câu ca dao có hai vế đối nhau, mỗi vế là những cảnh đời khác nhau, số phận khác nhau. Trong anh và em có thể có kẻ giàu người nghèo, kẻ sang người hèn… Nhưng dẫu thế nào anh em vẫn phải đùm bọc yêu thương nhau.

Yêu thương là phải biết giúp nhau lúc hoạn nạn, khó khăn là: lá lành đùm lá rách, – hành động theo tình yêu thương.

Khi lớn lên, lập gia đình mỗi người có một hoàn cảnh riêng. Lúc khoẻ cũng như lúc ốm đau bệnh tật, tối lửa tắt đèn có nhau, phải nương tựa vào nhau. Có được như vậy thì mới không khỏi môi hở răng lạnh,. Đó là đạo lý nghĩa tình huynh đệ. Bao năm tháng đã trôi qua chúng ta vẫn cảm thấy tiếng nói ấy vẫn vọng về từ cha ông:

Anh em nào phải người xa

Cùng chung bác mẹ, một nhà cùng thân

Yêu nhau như thể tay chân

Anh em hoà thuận, hai thân vui vầy

Lòng hiếu thảo, tình cảm gia đình, anh em được xây dựng trên những quy ước của lễ giáo và sự ràng buộc về nghĩa vụ và trách nhiệm. Lúc nhỏ cha mẹ bận việc cấy cày, anh ru em ngủ, cõng em đi chơi.

Yêu nhau từ thuở trong nôi

Em nằm em khóc, anh ngồi anh ru

Trong những cảnh đời côi cút, anh còn thay cha mẹ nuôi dạy em khôn lớn trưởng thành. Lòng hiếu thảo hoà quyện với tình huynh đệ Hiếu lễ là kính trọng cha mẹ và yêu thương hoà thuận với anh em. Anh yêu thương em, nhường nhịn cho em, em kính trọng ngoan ngoãn vâng lời. Đó là đạo lí, nền nếp gia phong.

Trong gia đình anh em có coi nhau như thể tay chân thì ra ngoài xã hội mới thương người như thể thương thân. Nếu như bất hoà trong tình cảm anh em thì chẳng những tình cảm anh em sứt mẻ mà xã hội cười chê:

Tưởng rằng chị ngã em nâng

Ai ngờ chị ngã, em bưng miệng cười

Làng xã Việt Nam xưa nay vẫn tồn tại những dòng họ. Vai trò của ông trưởng tộc rất lớn, tình huynh đệ được đề cao và được coi trọng. Ngày giỗ tổ là ngày thể hiện sự gắn bó:tình anh em và tưởng nhớ cội nguồn.

Gia đình là tế bào, nền tảng của xã hội. Từ tình thương anh em trong gia đình rộng ra:

Nhiễu điều phủ lấy giá gương

Người trong một nước phải thương nhau cùng

Tóm lại bài ca dao mãi mãi là bài học về tình nghĩa anh em trong gia đình, thân thiết thuỷ chung. Tình cảm ấy phải được coi là máu thịt, có như vậy mới mong gìn giữ những đạo lý truyền thống của ông cha răn dạy chúng ta.

Giải thích câu ca dao "Anh em như thể tay chân,…" – Bài làm số 4

Tình cảm gia đình là một thứ tình cảm vô cùng thiêng liêng, cao cả. Đó là tình cảm xuất phát từ những tấm lòng chân thành, tự nhiên nhất, những người trong gia đình là những người có quan hệ về huyết thống, bởi vậy mà họ luôn dành cho nhau những tình cảm thương yêu đáng trân trọng nhất. Ngoài tình mẫu tử, phụ tử đã được thể hiện rất nhiều qua các bài ca dao, tục ngữ thì tình cảm anh em cũng là một thứ tình cảm được đề cao bởi tính chất thiêng liêng của nó. Một trong những câu ca dao hay nhất về tình cảm anh em mà ta có thể kể đến, đó là: “Anh em như chân với tay/ Rách lành đùm bọc, dở hay đỡ đần”.

Trong ca dao luôn thể hiện được tình cảm gia đình sâu sắc, gắn bó, đó là tình cảm đáng trân trọng và thiêng liêng nhất trên đời. Đó là tình cảm tự nhiên xuất phát từ chính tâm hồn thuần khiết, tình cảm tự nhiên của con người. Các tác giả dân gian luôn thể hiện qua các lời ca dao sự trân trọng đối với tình cảm gia đình, là sự nhận định, đánh giá về thứ tình cảm thiêng liêng, cao thượng ấy. Ca dao là sự thể hiện tâm tình, cảm xúc của con người về các khía cạnh của cuộc sống, nhưng cũng qua các bài ca dao như vậy, các bài ca dao cũng là lời nhắc nhở, khuyên nhủ con người về nhận thức, hành động, ứng xử.

“Anh em như tay với chân
Rách lành đùm bọc, chở che đỡ đần”

Câu ca dao nói về tình cảm anh em với sự gắn bó keo sơn cũng như sự tương trợ, giúp đỡ lẫn nhau mỗi khi gặp khó khăn. Anh em là những người có cùng cha mẹ sinh ra, tức là giữa họ có quan hệ huyết thống, tình cảm được vun bồi bởi chính sự gắn bó, yêu thương của mái ấm gia đình. Họ lớn lên cùng nhau, là những thành viên cùng xây dựng lên hạnh phúc của một mái ấm gia đình, bởi vậy mà giữa anh em có một mối quan hệ đặc biệt, đó không chỉ đơn thuần là quan hệ huyết thống, mà còn là những tình cảm được gắn bó trên cơ sở gần gũi, sẻ chia.

“Anh em như tay với chân”, câu nói nhấn mạnh vào sự thân thiết của tình cảm anh em. Tay và chân đều là hai bộ phận quan trọng không thể thiếu trên cơ thể của con người, là những bộ phận tạo nên sự sống, duy trì sự vận động, sinh hoạt của con người. Đặt trong tương quan của tình anh em, ta có thể hiểu anh em chính là những thành viên trong một gia đình, sự xuất hiện của anh em là cơ sở cho mọi niềm vui, hạnh phúc cũng như sự gắn bó giữa các thành viên. “Anh em như tay với chân” là câu nói thể hiện sự thiêng liêng của mối quan hệ thân cận, mặt khác cũng nhấn mạnh đến sự gắn bó, không thể tách rời giữa những người anh em đó.

“Anh” là người được sinh ra trước, gắn liền với đó chính là bản năng làm anh, nhường nhịn, yêu thương em của mình. “Em” là người sinh ra sau, là đối tượng của tình thương cả gia đình. Anh em trong một gia đình thường có sự yêu thương, che chở lẫn nhau, bởi giữa những người anh em này có sự thấu hiểu dựa trên quá trình chung sống lâu dài, mặt khác, họ không có sự chênh lệch nhiều về tuổi tác nên rất dễ tâm sự, sẻ chia những vui buồn của cuộc sống.

“Rách lành đùm bọc, chở che đỡ đần”, câu nói thể hiện được tình anh em trong một hoàn cảnh đặc biệt, đó là khi gặp khó khăn, thử thách trong cuộc sống. Lời ca dao cũng là một lời khẳng định cũng như lời nhắc nhở về ý thức trách nhiệm của những người anh em trong một gia đình. Đó là trách nhiệm chở che, bao bọc, giúp đỡ lẫn nhau mỗi khi gặp hoạn nạn, khó khăn. Trong cuộc sống luôn ẩn chứa những khó khăn, thách thức khôn lường, nó có thể làm cho con người trở nên mệt mỏi, thậm chí là gục ngã nếu như không có bản lĩnh, sức mạnh. Những lúc ấy, bên cạnh sự nỗ lực của bản thân thì còn cần sự tương trợ của những người thân yêu.

Khi gặp khó khăn, những người anh em thường ra tay giúp đỡ, chở che lẫn nhau, đó là một loại bản năng xuất phát từ tình cảm chân thành, tự nhiên của tình cảm gia đình gắn bó. Trong hoạn nạn, họ giúp đỡ, yêu thương, trước những khó khăn thì chở che, đỡ đần, tương trợ lẫn nhau. Đây cũng là điều đáng quý trong tình cảm anh em. Câu ca dao là lời ngợi ca về tình cảm anh em thiêng liêng, xong cũng là lời nhắc nhở đối với mỗi người chúng ta, cần phải có tình thương cũng như ý thức đỡ đần đối với những người anh em ruột thịt của mình.

Như vậy, câu ca dao “Anh em như tay với chân/ Rách lành đùm bọc, chở che đỡ đần” là một câu ca dao đầy ý nghĩa về tình cảm anh em gắn bó, câu ca là lời ngợi ca nhưng cũng đồng thời là lời nhắc nhở đầy sâu sắc về tình cảm cũng như ý thức trách nhiệm của mỗi người với thứ tình cảm thiêng liêng ấy.

Giải thích câu ca dao "Anh em như thể tay chân,…" – Bài làm số 5

Tình cảm anh em trong gia đình là vô cùng thiêng liêng và nó có ý nghĩa rất quan trọng và cần thiết trong gia đình của mỗi người, những tình cảm đó đã thể hiện được sự gắn bó thân thiết và gần gũi giữa anh em với nhau, đúng như dân tộc ta đã có câu anh em như thể tay chân rách lành đùm bọc khó khăn đỡ đần.  

Anh em như thể chân tay đấy là biểu hiện những cơ quan trên cơ thể con người, tay và chân đều là những bộ phận trên cơ thể con người, rách và lành đây là biểu hiện trạng thái tồn tại của sự vật và hiện tượng, khó khăn đó là những nghiệt ngã và thử thách trong cuộc sống, đỡ đần là giúp đỡ lẫn nhau. Câu ca dao này đã nói về tình cảm giữa anh em trong gia đình đó là điều nói lên những tình cảm chân thành và đáng quý nhất, anh em gắn bó và đoàn kết với nhau, biểu tượng tay chân đó là thể hiện sự không thể tách rời khỏi nhau, sự gắn bó rất cần thiết và mang lại những giá trị rất ý nghĩa trong cuộc sống của mỗi con người.

Tình cảm anh em là một thứ tình cảm gần gũi và vô cùng thiêng liêng nó thể hiện được những điều vô cùng cần thiết và đem lại những giá trị có ý nghĩa và vô cùng quan trọng đối với mỗi con người, ý nghĩa sâu xa câu này muốn nói đó là nhắc nhở về tình cảm anh em đây là hai người có cùng chung dòng máu chính vì vậy cần phải biết yêu thương và chân trọng những tình cảm gần gũi và đáng quý nhất, là đoàn kết với nhau. Dân tộc ta từ xưa đến nay đã luôn đề cao đạo lý này, anh em luôn phải đoàn kết và yêu thương nhau, truyền thống đó đã xuất hiện từ xưa đến nay, và đáng được chân trọng và nó thể hiện những tình cảm đáng được chân trọng và thiêng liêng nhất, những tình cảm đó tạo nên cho mỗi người những giá trị riêng và nó vô cùng đáng được ngợi khen.

Những tình cảm đáng quý đó đã được xã hội đề cao, đúng như dân tộc đã có câu một giọt máu đào hơn ao nước lã quả đúng như vậy anh em được cũng cha mẹ sinh ra nó được so sánh như tay như chân, gắn bó và gần gũi đến như vậy đấy phải là những tình cảm đáng được đề cao và cần phải giữ gìn những tình cảm chân thành và đáng quý ở mỗi người, chúng ta đều thấy tình cảm gia đình là một tình cảm vô cùng thiêng liêng và đáng được giữ gìn và luôn luôn được đề cao mạnh mẽ, anh em trong gia đình cần phải yêu thương và đùm bọc lẫn nhau, lá lành đùm lá rách khi khó khăn luôn luôn sẵn sàng giúp đỡ nhau, và giúp nhau vượt qua những khó khăn của cuộc đời đó mới là những điều đáng quý và chân thành nhất.

Những tình cảm yêu thương và sự tương trợ đùm bọc lẫn nhau đã luôn luôn được coi trọng và cần phải giữ gìn nó, bởi chính cuộc sống đôi khi làm cho chúng ta phải hiểu hơn về tình anh em đó là những tình cảm đáng được chân trọng nhất, khi khó khăn gian nan, anh em cần phải yêu thương và giúp đỡ nhau, lá lành đùm lá rách, cần phải có lòng tương trợ tương thân tương ái, giúp cho vượt qua mọi khó khăn và thử thách mà cuộc sống này đem lại cho con người, từ những điều tưởng chừng như nhỏ bé đó lại tác động rất mạnh mẽ đến con người, khi khó khăn chỉ những người anh em mới sẵn lòng giúp đỡ chúng ta, chính vì vậy cần đùm bọc giúp đỡ nhau vượt qua bao phong ba bão táp của cuộc sống.

Những tình cảm chân thành và luôn luôn được coi trọng đó là những tình cảm đem lại giá trị tốt đẹp cho cuộc sống này, những tình cảm để lại những điều tốt đẹp và có giá trị nhất, trong cuộc sống của mỗi chúng ta, tình yêu thương của con người với nhau cần phải được cải thiện bởi cần có lòng nhân ái, và đặc biệt đối với tình cảm trong gia đình cần phải phát huy mạnh mẽ điều đó, đúng như dân tộc ta đã có câu “ gà cùng một mẹ chớ hoài đá nhau” đây là câu nói đã khẳng định được tình cảm máu thịt luôn gắn bó keo sơn và đoàn kết với nhau, những tình cảm đó cần được trân trọng và giữ gìn, bởi cùng một dòng máu cần luôn luôn yêu thương nhau.

Trong cuộc sống chúng ta cũng gặp rất nhiều người có tấm lòng nhân hậu, luôn đoàn kết và gắn bó với anh em của mình, điều đó để lại những giá trị cao đẹp nhất trong cuộc sống này.Nhưng bên cạnh những người luôn yêu thương và giúp đỡ cho em và anh thì lại luôn tranh dành với nhau những điều trong cuộc sống có thể dẫn đến tàn xát lẫn nhau đó là những điều cực kì không tốt và ảnh hưởng xấu đến xã hội.  

Chúng ta cần phải yêu thương và giúp đỡ những người anh người em trong xã đình cần phải biết đùm bọc và đoàn kết với nhau bởi tình cảm gia đình là thứ tình cảm thiêng liêng và đáng được giữ gìn nhất.

Hồng Loan tổng hợp

Từ khóa tìm kiếm:

• phân tích bài ca dao anh em như chân với tay rách lành đùm bọc dở hay đỡ đần