Đường lối xây dựng và phát triển nền văn hoá tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc?

1.     Quan điểm, chủ trương của Đảng về xây dựng nền văn hoá thời kỳ trước đổi mới

Khái niệm văn hoá chủ yếu được hiểu theo nghĩa hẹp: "Văn hoá là đời sống tinh thần của xã hội", "Văn hoá là hệ các giá trị truyền thống, lối sống". "Văn hoá là năng lực sáng tạo" của một dân tộc, "Văn hoá là bản sắc" của một dân tộc, là cái để phân biệt dân tộc này với dân tộc khác. Văn hoá theo nghĩa rộng là toàn bộ những giá trị vật chất và tinh thần mà con người sáng tạo ra trong lịch sử.

Lần đầu tiên Đảng ta đề ra chủ trương phát triển văn hoá là tại Hội nghị Ban Thường vụ Trung ương Đảng (đầu năm 1943 tại Võng La, Đông Anh, Phúc Yên) thông qua bản Đề cương văn hoá Việt Nam do đồng chí Trường Chinh trực tiếp dự thảo. Đề cương xác định văn hoá là một trong ba mặt trận của cách mạng Việt Nam và đề ra ba nguyên tắc của nền văn hoá mới là dân tộc hoá, đại chúng hoá và khoa học hoá

Tại phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời (ngày 3-9-1945), Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đề ra 6 nhiệm vụ cấp bách cần làm ngay, trong đó có 2 nhiệm vụ cấp bách thuộc về lĩnh vực văn hoá, đó là diệt giặc dốt và giáo dục lại tinh thần cho nhân dân, làm cho dân tộc ta trở thành một dân tộc dũng cảm, yêu nước, yêu lao động, một dân tộc xứng với nước Việt Nam độc lập.

Trong kháng chiến chống thực dân Pháp xâm lược, đưòng lối văn hoá của Đảng được trình bày trong Chỉ thị Kháng chiến kiến quốc (ngày 25-11-1945), Báo cáo Chủ nghĩa Mác và văn hoá Việt Nam (tại Hội nghị văn hoá toàn quốc lần thứ hai tháng 7-1948). Đường lối đó xác định mối quan hệ giữa văn hoá và cách mạng giải phóng dân tộc, cổ động văn hoá cứu quốc, xây dựng nền văn hoá dân chủ mới Việt Nam có tính chất dân tộc, khoa học, đại chúng, tích cực bài trừ nạn mù chữ, cái cách việc theo tinh thần mới, bài trừ hủ tục, ngăn ngừa sức thâm nhập của văn hoá thực dân phản động, hình thành đội ngũ tri thức mới đóng góp tích cực cho công cuộc kháng chiến kiến quốc. Chủ tịch Hồ Chi Minh coi văn hóa, văn nghệ là một mặt trận, văn nghệ sĩ là chiến sĩ trên mặt trận ấy.

Trong giai đoạn cách mạng xã hội chủ nghĩa, đường lối xây đựng và phát triển văãn hoá được bắt đầu hình thành từ Đại hội lần thứ III của Đảng (1960) với chủ trương tiến hành cuộc cách mạng tư tưởng và văn hoá đồng thời với cuộc cách mạng về quan hệ sản xuất và cách mạng khoa học - kỹ thuật, xây dựng và phát triển nền văn hoá mới, con người mới. Đại hội IV (1976) và Đại hội V (1982) của Đảng tiếp tục đường lối phát triển văn hoá của Đại hội III, xác định nền văn hoá mới là nền văn hoá có nội dung xã hội chủ nghĩa và tính chất dân tộc, có tính đảng và tính nhân dân. Nhiệm vụ văn hoá quan trọng của gi.ai đoạn này là tiến hành cải cách giáo dục trong cả nước, phát triển mạnh khoa học, văn hoá nghệ thuật, giáo dục tinh thần làm chủ tập thể, chống tư tưởng tư sản và tàn dư tư tưởng phong kiến, phê phán tư tưởng tiểu tư sản, xoá bỏ ảnh hưởng của tư tưởng vãn hóa thực dân mới ở miền Nam.

Công tác tư tưởng, văn hoá của Đảng thời kỳ này đã đạt được những thành tựu to lớn, góp phần xứng đáng vào sự nghiệp cách mạng của cả nước. Cùng với độc lập chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ, những thành quả về văn hoá là một trong những thành tố của chế độ xã hội chủ nghĩa ở nước ta.

2.       Quá trình đổi mới tư duy và chủ trương phát triển nền văn hoá của Đảng thời kỳ đổi mới đất nước

Quá trình đổi mới tư duy của Đảng về chức năng, vị trí, vai trò của nền văn hoá trong phát triển kinh tế - xã hội và hội nhập quốc tế được hình thành từng bước từ Đại bội VI (1986) đến Đại hội X (2006).

Đại hội VI (1986)  xác định: Khoa học - kỹ thuật là động lực to lớn đẩy mạnh quá trình phát triển kinh tế - xã hội, có vị trí then chốt trong sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội. Lần đầu tiên Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội  ở Việt Nam (1991) đưa ra quan niệm về xây dựng nền văn hoá Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc. Cương lĩnh chủ trương xây dựng nền văn hoá mới phong phú, đa dạng, dân chủ, tiến bộ, kế thừa và phát huy những truyền thống văn hoá tốt đẹp của các dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hoá nhân loại, chống tư tưởng văn hoá phản tiến bộ, tráivới những truyền thống tốt đẹp của dân tộc, đồng thời xác định giáo dục và đào tạo là quốc sách hàng đầu.

Tiếp theo Nghị quyết Đại hội VII, VIII, IX, X và nhiều Nghị quyết Trung ương sau đó đã xác định văn hoá là nền tảng tinh thần của xã hội và coi văn hoá vừa là mục tiêu, vừa là động lực của phát triển. Khoa học và giáo dục đóng vai trò then chốt trong toàn bộ sự nghiệp xây dựng chủ nghĩa xã hội và bảo vệ Tổ quốc, là động lực đưa đất nước thoát ra khỏi nghèo nàn, lạc hậu vươn lên trình độ tiên tiến của thế giới.

Nghị quyết Hội nghị lần thứ năm Ban Chấp hành Trung ương khoá VIII tháng 7-1998) ra Nghị quyết về xây dựng và phát triển nền văn hóa Việt Nam tiên tiến, đậm đà bản sắc dân tộc nhằm đề ra phương hướng chiến lược và các giải pháp cụ thể lãnh đạo thực hiện thắng lợi nhiệm vụ xây dựng và phát triển văn hoá đất nước. Hội nghị đã đề ra các phương hưóng, nhiệm vụ và các quan điểm chỉ đạo cơ bản nhằm phát triển nến văn hoá trong thời kỳ công nghiệp hoá, hiện đại hoá đất nước. Những quan điểm cơ bản đó là: