Đại tân sinh
Đại Tân sinh (Cenozoic, đọc là "sen-o-dô-íc"; hay đôi khi được viết là Caenozoic tại Vương quốc Anh), có nghĩa là "sự sống mới" (từ tiếng Hy Lạp kainos = mới + zoe = sự sống), là đại gần đây nhất trong số ba đại địa chất kinh điển. Một số sách tiếng Việt ...
Đại Tân sinh (Cenozoic, đọc là "sen-o-dô-íc"; hay đôi khi được viết là Caenozoic tại Vương quốc Anh), có nghĩa là "sự sống mới" (từ tiếng Hy Lạp kainos = mới + zoe = sự sống), là đại gần đây nhất trong số ba đại địa chất kinh điển. Một số sách tiếng Việt gọi đại này đại Kainozoi. Nó bắt đầu khoảng 65,5 triệu năm trước kể từ khi diễn ra sự kiện tuyệt chủng trong giai đoạn kỷ Phấn trắng-phân đại Đệ tam vào cuối thời kỳ của kỷ Phấn trắng (Cretaceous) đánh dấu sự biến mất của các loài khủng long cuối cùng và là sự kết thúc của Đại Trung sinh (Mesozoic). Đại Tân sinh vẫn đang diễn ra hiện nay.
Đại Tân sinh được chia thành hai kỷ lớn, là kỷ Paleogen và kỷ Neogen, và các kỷ này trong lượt của mình lại được chia thành các thế.
- Kỷ Palaeogen (Cổ Đệ tam hay Đệ tam Hạ) bao gồm ba thế là:
- Paleocen
- Eocen và
- Oligocen
- Kỷ Neogen (Tân Đệ tam hay Đệ tam Thượng) bao gồm bốn thế là:
- Miocen
- Pliocen
- Pleistocen và
- Holocen.
Thế Toàn tân (Holocen) vẫn đang diễn ra. Về mặt lịch sử, đại Tân sinh cũng đã từng được chia thành hai phân đại là phân đại Đệ tam (từ thế Paleocen tới thế Pliocen) và Đệ tứ (các thế Pleistocen và Holocen), mặc dù hiện nay phần lớn các nhà địa chất không còn công nhận cách chia này.
Đại Tân sinh là thời đại của động vật có vú. Trong đại Tân sinh, động vật có vú đã chia nhánh từ một vài dạng tổng quát, nhỏ và đơn giản thành một tập hợp đa dạng các loài động vật sống trên đất liền, trong lòng đại dương và những động vật biết bay. Đại Tân sinh cũng có thể coi là thời đại của các thảo nguyên, hoặc thời đại của sự đồng phụ thuộc giữa thực vật có hoa và côn trùng. Các loài chim cũng có sự tiến hóa một cách cơ bản trong đại này.
Về mặt địa chất, đại Tân sinh là kỷ nguyên khi các lục địa chuyển dịch tới vị trí hiện nay của chúng. Australia-New Guinea tách ra từ đại lục Gondwana để trôi về phía bắc và cuối cùng tiếp giáp với Đông Nam Á; châu Nam Cực cũng di chuyển tới vị trí hiện nay của nó tại khu vực Nam cực. Đại Tây Dương mở rộng ra và vào giai đoạn cuối của đại này thì Nam Mỹ gắn liền với Bắc Mỹ.
