Cơ sở hình thành phương pháp kiểm toán
Cơ sở phương pháp luận của hệ thống phương pháp kiểm toán là phép duy vật biện chứng là khả năng nhìn nhận các hoạt động phức tạp thông qua quy luật biện chứng. Phép duy vật biện chứng chỉ ra tính logic của quá trình nhận thức đi từ trực quan ...
Cơ sở phương pháp luận của hệ thống phương pháp kiểm toán là phép duy vật biện chứng là khả năng nhìn nhận các hoạt động phức tạp thông qua quy luật biện chứng. Phép duy vật biện chứng chỉ ra tính logic của quá trình nhận thức đi từ trực quan sinh động đến tư duy trừu tượng đối với mỗi sự vật mỗi hiện tượng và được thể hiện thông qua các cặp phạm trù cụ thể. Trong quá trình xây dựng phương pháp kiểm toán cần quán triệt các quan hệ và các quy luật khách quan sau:
- Mọi sự vật và hiện tượng cũng như giữa các mặt của sự vật hiện tượng đó có mối quan hệ chặt chẽ với nhau vì vậy khi xác minh và hoàn định về một sự vật hiện tượng hay một mặt của sự vật hiện tượng đó cần phải đặt trong mối quan hệ với các sự vật hiện tượng và các mặt của sự vật hiện tượng khác.
- Mọi sự vật hiện tượng đều vận động. Vận động là tuyệt đối, đứng im là tương đối vì vậy khi nghiên cứu và xem xét về một sự vật hiện tượng tại một thời điểm kiểm toán phải có phương phương pháp nghin cứu trạng thái động của nó.
- Nội tại mỗi sự vật hiện tượng đều có tính thống nhất và đấu tranh giữa các mặt đối lập, thống nhất là tương đối, mâu thuẫn là tuyệt đối và đấu tranh giữa các mặt đối lập phá vỡ sự thống nhất tạm thời và tạo ra một sự thống nhất mới, đây là một cơ sở để kiểm toán hình thành phương pháp kiểm toán cân đối.
- Mỗi sự vật, hiện tượng đều có bản chất riêng và được biểu hiện dưới nhiều hình thức cụ thể. Điều này đòi hỏi việc nghin cứu và kết luận về bản chất sự vật và hiện tượng phải thấy được tính phổ biến và sự đa dạng trong hình thức biểu hiện của chúng. Theo tinh thần đó, các phương pháp kiểm toán cũng không thể tách rời những quy luật và mối quan hệ biện chứng giữa cái chung và cái riêng, giữa cái phổ biến, cái đậc thù và cái đơn giản nhất, giữa vận động vô cùng vô tận trong không gian và thời gian và tính không mất đi của vật chất trong quá trình vận động. Điều minh chứng cho nguyên lý này rất nhiều, chỉ dẫn ra trường hợp khi ta tính khấu hao tài sản cố định, giá trị hao mòn đã chuyển nhập vào chi phí sản xuất, và về phía nguồn vốn, một bộ phận cố định đã chuyển hoá thành nguồn vốn lưu động.
Như vậy nhận xét về phương pháp luận của kiểm toán đòi hỏi chúng ta phải đứng trên quan điểm duy vật biện chứng khi phân tích, lý giải các đối tượng kiểm toán. Điều này là cơ sở đảm bảo từ ban đầu tính độc lập và khách quan của hoạt động kiểm toán, đảm bảo tính chuẩn xác của các xét đoán mà kiểm toán viên nêu ra.
Tuy nhiên, để có thể phân tích diễn giải vấn đề và tiến tới lựa chọn, sử dụng một phương pháp kiểm toán thích hợp và hiệu quả nhất cho mỗi phần hành kiểm toán thì việc nắm bắt một cách khoa học và hệ thống những phương pháp chung và cơ sở phương pháp luận là chưa đủ mà kiểm toán viên còn phải biết vân dụng nhuần nhuyễn các phương pháp, kỹ thuật chuyên nghành liên quan của khoa học thống kê, toán học phân tích kinh tế.
Kiểm toán sử dụng các phương pháp kỹ thuật của một số môn khoa học để xây dựng ra hệ thống phương pháp kỹ thuật cụ thể trong kiểm toán:
- Kiểm toán sử dụng phương pháp kỹ thuật của môn: toán học, như số học ước lượng, dự báo, chọn mẫu…
- Kiểm toán sử dụng phương pháp kỹ thuật của môn: kế toán như phương pháp chứng từ, phương pháp tính giá, phương pháp đối ứng tài khoản, phương pháp tổng hợp cân đối.
- Kiểm toán sử dụng phương pháp kỹ thuật của môn: phân tích hoạt động kinh doanh như phân tích xu hướng, phân tích tỷ suất, phân tích tình hình thực hiện kế hoạch
Qua phân tích trên, chúng ta thấy phương pháp kiểm toán là sự vận dụng phương pháp luận duy vật biện chứng và các bộ môn khoa học tự nhiên và kinh tế vào quá trình thu thập bằng chứng, xác minh, đánh giá, nhận xét những nội dung kiểm toán được thể hiện qua các thông tin do đối tượng kiểm toán cung cấp và các tài liệu khác có liên quan, nhằm đảm bảo tính độc lập, khách quan cho kết luận kiểm toán. Chúng ta có thể mô tả khái quát về hệ thống phương pháp kiểm toán trên sơ đồ1.
