Cờ cá ngựa

Bàn chơi cờ cá ngựa

Một bộ cờ cá ngựa bao gồm:

• một bàn cờ hình vuông chia làm bốn phần mỗi phần một màu (xanh dương, vàng, đỏ và xanh lá cây).
• hai hạt xí ngầu.
• 16 quân cờ chia ra bốn màu giống như màu của bàn cờ, mỗi màu bốn quân. Vì gọi là nên các quân cờ đều làm hình con ngựa giống như quân mã trong cờ vua.

Là di chuyển quân cờ của mình đủ một vòng (ngược chiều kim đồng hồ) quanh bàn cờ để về đến đích (tức về chuồng). Khả năng di chuyển nhanh hay chậm đều phụ thuộc vào lượt tung xí ngầu của mình. Người nào có đủ bốn quân cờ về đến đích đầu tiên và đã xếp đúng vào các ô số 6, 5, 4 và 3 trong chuồng là người chiến thắng. Các người tiếp theo chơi để tranh vị thứ hai và ba, người về cuối cùng không tính vị thứ.

Mỗi người sẽ có bốn quân cờ cùng màu (áp dụng cả trường hợp người chơi không đủ bốn người) và chọn phần ô vuông cùng màu với quân cờ của mình làm nơi bắt đầu đi. Tất cả thống nhất để chọn ra một người tung xí ngầu trước, người tiếp theo là người ngồi ngay cạnh người đó (có thể bên trái hoặc phải nhưng lượt đi này cố định suốt cuộc chơi).

• Tung xí ngầu: đến lượt ai thì người đó tung. Xí ngầu được tung vào một cái khay hoặc cái chén để có độ nảy. Tuy nhiên, không được làm rơi xí ngầu ra ngoài vật đựng đó, nếu ra ngoài, lập tức mất lượt và kết quả việc tung xí ngầu không được công nhận (người chơi thường gọi việc này là "thúi"). Ai tung được kết quả là "nhất" (một) hoặc "lục" (sáu)thì được đi thêm lượt nữa cho đến khi ngoài kết quả trên.
• Ra quân: là quyền đưa ra một quân cờ để tham gia di chuyển trên bàn cờ (khi trên bàn cờ chưa có một quân cờ nào của mình). Để có được quyền này thì thì kết quả của việc tung xí ngầu phải là "nhất" hoặc "lục" mới được ra một quân và quân này phải đứng ngay vị trí bắt đầu.
• Di chuyển: một khi trên bàn cờ đã có ít nhất một quân cờ của mình được tham gia di chuyển thì ta có thể căn cứ vào kết quả của việc tung xí ngầu để di chuyển nó. Kết quả bao nhiêu thì đó là số bước được/phải di chuyển (không di chuyển nhiều hay ít hơn kết quả). Trong khi di chuyển có một số tình huống xảy ra:
  • bị cản: một quân cờ bị cản tức là có một quân cờ khác (của mình hoặc của đối phương) đứng trước nó mà khoảng cách bước đi giữa hai quân nhỏ hơn kết quả việc tung xí ngầu của mình. Trường hợp này không được vượt qua mặt quân cờ đứng trước hoặc di chuyển ngược lại mà phải chọn quân khác để đi. Nếu không còn quân nào để đi thì xem như mất lượt (bị tịt).
  • đá: tức là làm cho quân cờ đối phương (đứng trước quân cờ mình) bị mất quyền di tham gia di chuyển trên bàn cờ. Chỉ xảy ra khi khoảng cách giữa hai quân đúng bằng kết quả lượt tung xí ngầu của mình, khi ấy, quân mình đến thế chỗ cho quân đối phương (không áp dụng để đá quân cờ của mình). Người chơi không nhất thiết phải đá khi có cơ hội mà có thể bỏ qua để đi con khác. Trường hợp quân mình đứng ngay sát quân đối phương gọi là sát nút.
• Về cửa chuồng: Khi quân cờ của mình di chuyển được một vòng (chỉ một vòng mà thôi) quanh bàn cờ thì về đến cửa chuồng. Về đến cửa chuồng vẫn có thể bị đối phương đá nếu có thể. Chỉ một khi vào chuồng mới loại trừ khả năng này.
• Vào chuồng: Khi quân của mình đang đứng trước cửa chuồng và đang trên lượt đi của mình, người chơi có thể chọn lựa:
  • vào chuồng theo kết quả của việc tung xí ngầu. Lúc này, ta phải xếp quân tiến từng ô một kế tiếp ô ta đã đưa quân vào (ví dụ: vào ô số 2 nếu kết quả tung là "hai", sau đó phải tiến đến ô số 3 rồi đến số 4, 5, 6) mà không quên di chuyển các quân còn lại để tiếp tục về chuồng.
  • bỏ qua đi quân cờ khác. Việc bỏ qua để đi quân cờ khác là việc mạo hiểm nhưng nó là một chiến thuật, bởi vì chờ đến khi lượt tung xí ngầu của mình có kết quả cao ví dụ như "sáu" chẳng hạn, ta được quyền đi thẳng đến ô số 6 trong chuồng mà không phải trải qua việc xếp quân.
• Phân thắng bại: Ai có đủ bốn quân cờ đã vào chuồng và xếp vào đúng bốn ô đầu là 6, 5, 4 và 3 là người chiến thắng. Các người tiếp theo tiếp tục chơi để giành vị thứ tiếp theo. Trường hợp chỉ có hai người chơi thì dừng lại.