Cạnh tranh không hoàn hảo

Trong chương này, các quyết định sản xuất của doanh nghiệp cạnh tranh không hoàn hảo tập trung vào việc xem xét giá và lượng để doanh nghiệp tối đa hóa lợi nhuận. Trong khi đó, các phân tích dài hạn chỉ ra rằng sự không hữu hiệu của thị trường là do giá lớn hơn chi phí biên và điều này làm phát sinh chi phí xã hội trong độc quyền. Ngoài ra, chúng ta xem xét giá và lượng được xác định trong thị trường bán cạnh tranh và bán độc quyền, phân tích hành vi của các doanh nghiệp. Thông qua phân tích cạnh tranh giá và phi giá (phân biệt sản phẩm, quảng cáo và cổ động bán hàng) nhằm phân tích hành vi có tính chiến lược của các doanh nghiệp.

Một thị trường độc quyền được đặc tính bởi:

􀂪 Chỉ có một người bán,

􀂪 Không có sản phẩm thay thế,

􀂪 Rào cản thâm nhập thị trường.

Những rào cản thị trường đối với các doanh nghiệp có thể tồn tại do:

- Qui mô kinh tế,

- Hành động của các doanh nghiệp,

- Hành động của chính phủ.

Nếu tồn tại độc quyền do qui mô kinh tế thì doanh nghiệp có qui mô lớn có thể sản xuất với mức chi phí thấp hơn các doanh nghiệp có qui mô nhỏ. Biểu đồ dưới đây minh họa điều này. Khi một ngành mới phát triển sẽ có nhiều doanh nghiệp nhỏ tồn tại. Chẳng hạn, giả sử các doanh nghiệp đều có chi phí trung bình là “ATCo”. Nếu một doanh nghiệp có qui mô lớn

hơn các doanh nghiệp khác, thì doanh nghiệp đó sẽ có chi phí trên mỗi đơn vị sản xuất thấp hơn các doanh nghiệp khác (như minh họa của đường ATC’). Điều này cho phép doanh nghiệp cung cấp sản lượng với mức giá thấp hơn (P’ chẳng hạn). Với mức giá này thì các doanh nghiệp qui mô nhỏ sẽ bị thua lỗ (lưu ý rằng các doanh nghiệp nhỏ sẽ có lợi nhuận kinh tế bằng không tại mức giá Po, nhưng tại mức giá P’ thì doanh nghiệp nhỏ bị lỗ và doanh nghiệp lớn sẽ có lợi nhuận kinh tế).

Khái niệm “độc quyền tự nhiên” có thể được minh họa thông qua sự phát triển của ngành viễn thông. Trong những năm đầu, mỗi thành phố thường tồn tại một vài nhà cung cấp dịch vụ. Khi đó, khách hàng muốn thực hiện các cuộc gọi bên ngoài thành phố thì phải thuê bao 3 hoặc 4 nhà cung cấp dịch vụ. Dần dần, sự phát triển của công nghệ viễn thông và nhà cung cấp nào có nhiều khách hàng nhất sẽ có chi phí trung bình thấp hơn. Thực tế này trong ngành viễn thông ở Mỹ có thể giải thích tại sao AT&T đưa ra mức giá thấp hơn và mua lại các công ty không có khả năng sinh lợi. Mặt khác, chính phủ cũng nhận ra rằng chi phí sẽ tốn kém hơn khi tồn tại nhiều doanh nghiệp nhỏ như vậy. Chính vì vậy, mà chính phủ Mỹ cho phép AT&T hoạt động như một nhà độc quyền qui định và chính phủ qui định mức giá cung cấp các dịch vụ này.

Doanh nghiệp có thể có được năng lực độc quyền bằng cách sở hữu nguồn lực đặc biệt. Chẳng hạn, một doanh nghiệp có thể tăng chi phí ẩn để tăng rào cản thâm nhập ngành. Chi phí ẩn này như chi phí quảng cáo để tăng nhận thức về nhãn hiệu sản phẩm. Nếu như một doanh nghiệp chi một khoản tiền lớn cho quảng cáo, thì các doanh nghiệp lớn trong ngành cũng phải

chi một khoản tiền tương tự. Nếu như doanh nghiệp đầu tư vào nhà xưởng và thiết bị thì có thể thu hồi (ít nhất là một phần) trong trường hợp doanh nghiệp rút lui khỏi ngành. Tuy nhiên, những chi phí ẩn (chẳng hạn quảng cáo) thì không thể thu hồi được nếu rút lui khỏi ngành. Điều này chính là một trong những rào cản đối với các doanh nghiệp muốn gia nhập ngành. Bằng sáng chế và phát minh cũng đem lại cho doanh nghiệp sở hữu nó một năng lực độc quyền. Khi bằng sáng chế được bảo hộ, điều này khích thích các doanh nghiệp đầu tư vào nghiên cứu và phát triển. Chẳng hạn, phần mền Windows của Microsoft được đăng ký bản quyền và đem lại cho công ty một năng lực độc quyền trong một khoảng thời gian khá dài.

Độc quyền cục bộ là độc quyền tồn tại trong một khu vực địa lý cụ thể. Trong nhiều khu vực địa lý, hay hành chính, chính phủ có thể qui định hay đặc ân đối một doanh nghiệp hay tổ chức nào đó được phép cung cấp một hàng hóa hay dịch vụ cụ thể (chẳng hạn như tờ báo hàng ngày của địa phương).

1. Độc quyền
   1. Thị trường độc quyền
   2. Quyết định sản xuất
   3. Chính sách công đối với độc quyền
2. Bán cạnh tranh
   1. Đường cầu của doanh nghiệp
   2. Quyết định sản xuất
   3. Chí phí phân biệt
3. Bán độc quyền
   1. Phân biệt giá
   2. Mô hình đường cầu lập dị
   3. Lý thuyết trò chơi
4. Một số thuật ngữ
5. Câu hỏi ôn tập
6. Các vấn đề và ứng dụng
7. Bài đọc thêm

Tham khảo chi tiết ở đây.