Bộ GD-ĐT Chặn mở trường ĐH CĐ, quá muộn

GS.VS Phạm Minh Hạc, nguyên Bộ trưởng Bộ Giáo dục nhận định, tình hình giáo dục đại học hiện nay rất phức tạp, do thời gian vừa qua việc mở trường ồ ạt dẫn đến chất lượng đào tạo thấp khiến dư luận không tin vào chất lượng đào tạo.

Ào ạt mở trường

Báo cáo với Quốc hội, Bộ trưởng Bộ GD-ĐT Phạm Vụ Luận thông tin, từ năm 2006 – 2011 cả nước thành lập 84 trường đại học, trong đó thành lập mới 33 trường và nâng cấp từ cao đẳng lên đại học 51 trường. Trong 84 trường đại học được thành lập có  59 trường công lập và 35 trường tư thục. Hiện nay, cả nước có khoảng 202 trường đại học và 218 trường cao đẳng.

Mạng lưới trường ĐH, CĐ mới được thành lập hoặc nâng cấp chủ yếu tập trung vào một số khu vực. Đơn cử, tại  TP.HCM trong năm 2006 có ít nhất ba cơ sở giáo dục ĐH mới là Trường ĐH Công nghệ thông tin (ĐHQG TP.HCM), Học viện Hàng không, Trường ĐH Hoa Sen. Sang năm 2007, TP.HCM tiếp tục có thêm các trường ĐH Sài Gòn, ĐH Công nghệ thông tin Gia Định, ĐH Quốc tế Sài Gòn, ĐH Kinh tế tài chính.

Ào ạt mở trường có thể khiến chất lượng đào tạo đi xuống

Và nếu năm 2006, TP.HCM có hàng loạt trường như: CĐ Bách Việt, CĐ Văn hóa nghệ thuật Sài Gòn, CĐ Phát thanh truyền hình II, CĐ Dệt may thời trang, CĐ Tài nguyên và môi trường thì sang năm 2007, tiếp tục đón nhận tiếp các trường: CĐ Kinh tế kỹ thuật Sài Gòn, CĐ Viễn Đông.

Trong khi đó, ở phía Bắc, Hà Nội dẫn đầu về tốc độ phát triển số lượng trường ĐH với 15 trường mới. Có thể điểm mặt những trường mới như ĐH Đại Nam, ĐH FPT, ĐH Nguyễn Trãi, ĐH quốc tế Bắc Hà... Bên cạnh đó, Hà Tây (cũ) cũng là điểm nóng về tăng số lượng trường ĐH, CĐ.

Thậm chí hai trường ĐH Nguyễn Trãi và Đại Nam tuy xin thành lập ở Hà Tây (cũ) nhưng lại đóng đô ngay tại… nội thành Hà Nội. Tương tự, một số trường ĐH, CĐ ngoài công lập cũng xin đăng ký thành lập ở tỉnh nhưng thực chất lại tổ chức hoạt động đào tạo, tuyển sinh chủ yếu tại Hà Nội và TP.HCM.

Lộ rõ yếu kém

Theo các quy định hiện hành, một trường mới được thành lập phải có đủ các tiêu chí giảng viên (GV) dạy các ngành đào tạo dự kiến; tỉ lệ sinh viên (SV) được quy định tối thiểu 5-10 SV/GV đối với ngành đào tạo năng khiếu, chuyên ngữ; 10-15 SV/GV đối với các ngành khoa học tự nhiên, kỹ thuật, công nghệ và 20-30 SV/GV đối với các ngành khoa học xã hội và nhân văn. Đội ngũ GV cơ hữu phải đảm bảo thực hiện không dưới 30% khối lượng giảng dạy.

Ngoài ra, các trưởng khoa phải là giảng viên cơ hữu. Hiệu trưởng, hiệu phó phụ trách đào tạo, nghiên cứu khoa học và trưởng khoa phải có học vị tiến sĩ. Về điều kiện cơ sở vật chất, diện tích dành cho khu học tập, thí nghiệm là 6m2/sinh viên, khu ký túc xá 3m2/sinh viên.

Đối với trường ĐH tư thục, diện tích đất tối thiểu phải đạt 10m2/sinh viên, trong đó tối thiểu là 4m2 dành cho học tập, thí nghiệm... Nếu không đáp ứng được các tiêu chuẩn đó, các trường không thể được thành lập. Tuy nhiên, hầu hết các trường không đáp ứng được các điều kiện này vẫn được thành lập ào ào

Việc ra đời ào ạt khi chưa đủ điều kiện nên nhiều trường đã hoạt động rất tạm bợ. Trên địa bàn TP.HCM, hàng loạt trường ĐH, CĐ trong tình trạng chắp vá về cơ sở vật chất. Nhiều trường phải thuê mướn địa điểm rải rác để tổ chức giảng dạy. Phòng học thiếu nên sẽ không có gì ngạc nhiên khi phòng thí nghiệm, phòng thực hành, thư viện đều thiếu.

Đáng nói hơn, giáo viên - vốn được coi là linh hồn của các trường ĐH,CĐ  cũng không được đầu tư.  Để lách quy định của Bộ GD-ĐT, nhiều trường kê khống số lượng giảng viên của trường lên hàng chục lần. Thậm chí, có trường ĐH khi đệ trình xin lập trường thì có đủ thứ nhưng đến nay vẫn không có khoa, không có giảng viên.

Những cái chết được báo trước

Ào ạt mở trường, rào rào mở ngành để đua theo thị hiếu thị trường, nhưng khi không đủ tiềm lực đã khiến nhiều trường ĐH,CĐ trở thành “con voi giấy”. Bộ trưởng Phạm Vũ Luận cũng phải  thừa nhận “Hiện nay, số lượng các ngành mở của các nhà trường đào tạo rất giống nhau. Trong đó khối ngành kinh tế, quản trị kinh doanh, kế toán, tài chính, ngân hàng hầu như trường nào cũng có. Trong khi chất lượng đào tạo nguồn nhân lực rất bất cập, còn quá nhiều yếu kém”.

GS Nguyễn Xuân Hãn, ĐH Quốc gia Hà Nội cũng phải thốt nên, so với năm 1987, số trường ĐH, CĐ tăng gấp 5 lần, số sinh viên tăng 13 lần, nhưng số giảng viên tăng có 3 lần. Việc mở rộng đại học ồ ạt này không xuất phát từ yêu cầu thực tiễn, vượt xa sức chịu đựng của nền kinh tế.

Tệ hơn, chất lượng đào tạo của ta rất thấp, bằng cấp của đại học Việt Nam chưa được thị trường lao động quốc tế thừa nhận. Đây là nghịch lý dẫn đến việc sinh viên ra trường thiếu kỹ năng sống, thiếu kiến thức chuyên môn, luôn phải đào tạo lại hoặc không sử dụng được. “Đào tạo mà không sử dụng được là sự lãng phí ghê gớm của ĐH, CĐ”, GS Nguyễn Xuân Hãn than thở.

Và chẳng có gì ngạc nhiên khi việc ào ạt mở trường đã đẩy các “khổ chủ” phải đua nhau trong cuộc chiến tuyển sinh. Khiến mùa tuyển sinh nào cũng trở thành mùa “đau đầu, vật vả” của không ít cán bộ phòng đào tạo.

Vậy nhưng, ngay cả khi đã dùng đủ các chiêu để thu hút, câu kéo thì việc ế người học vẫn diễn ra. Để cứu vãn, Bộ GD-ĐT cũng đành cho phép các trường kéo dài thời gian tuyển sinh; không giới hạn nguyện vọng đăng ký, hoặc vận dụng sáng tạo các quy chế ưu đãi.  Đôn đáo là vậy, nhưng cảnh đóng cửa ngành, cửa trường vẫn diễn ra, và ngay năm học này, viễn cảnh đau buồn này đang tiếp tục xảy ra.

Cụ thể trang web của Trường ĐH Phan Châu Trinh (Quảng Nam) đã không còn truy cập được, trong khi trước đó nhà trường liên tục cập nhật thông tin về tuyển sinh năm 2012. Một lãnh đạo của Trường này cho biết “Nhà trường đã trả hết toàn bộ hồ sơ cho các thí sinh nhập học vào trường năm 2012. Do có quá ít sinh viên nên trường quyết định thôi, không tuyển nữa”.
 
Đến trước thời điểm trả hồ sơ chỉ có vài chục sinh viên đến nhập học, trong khi năm nay nhà trường tuyển sinh tám ngành bậc ĐH chính quy với 500 chỉ tiêu và bốn ngành bậc CĐ 300 chỉ tiêu. Sau đợt xét tuyển nguyện vọng bổ sung đợt 1 (từ ngày 20-8 đến 20-9), khoảng 60 thí sinh nộp hồ sơ xét tuyển vào trường.

Tình trạng của Trường ĐH Tân Tạo (Long An) cũng hết sức cám cảnh khi mới công bố kết thúc tuyển sinh năm 2012 với 29 tân sinh viên nhập học. Trong đó ngành kinh doanh quốc tế có số sinh viên nhập học đông nhất là 16, ngành quản trị kinh doanh 6 sinh viên... trong khi năm nay trường thông báo tuyển sinh tám ngành với 500 chỉ tiêu.

Còn Trường ĐH Phú Xuân (Thừa Thiên - Huế) cũng buồn không kém, chỉ tiêu tuyển sinh của chín ngành ĐH và sáu ngành CĐ là 1.000 nhưng chỉ có 75 hồ sơ đăng ký dự thi nguyện vọng 1 và một thí sinh trúng tuyển.

Một loạt các trường ĐH tư thục khác cũng đang vật vã trong khâu tuyển sinh như Trường ĐH Hà Hoa Tiên (Hà Nam), Trường ĐH Lương Thế Vinh (Nam Định), Trường ĐH Thái Bình Dương (Khánh Hòa), Trường ĐH Tây Đô (Cần Thơ)... Tất cả những trường này sau hai, ba đợt xét tuyển bổ sung cũng chỉ có vài chục đến vài trăm sinh viên nhập học.

Một chuyên gia của ngành giáo dục nhận định, nếu không quản chặt các trường ĐH,CĐ, thì miếng bánh tuyển sinh vốn bé sẽ càng bé hơn. Khó khăn này là một nguyên nhân lớn để bức tử những trường ĐH sinh sau, đẻ muộn và chưa kịp tạo dựng thương hiệu.