Bình Thuận - Lễ hội cầu ngư ở Vạn Thuỷ Tú

Năm nào cũng vậy, tại Vạn Thủy Tú (Bình Thuận) - nơi trưng bày một bộ xương cốt cá Ông (cá voi) thuộc loại lớn nhất nước - đều tổ chức Lễ hội cầu ngư. Một năm tại đây tổ chức tới 5 lần lễ hội này. Lễ cầu ngư mang đậm các yếu tố văn hóa dân gian chủ yếu của ngư dân người Việt, vừa thực hiện trên bờ, vừa thực hiện trên mặt biển, kết hợp nhiều hoạt động lễ nghi đa dạng và các loại hình văn nghệ dân gian đặc sắc.

Lễ hội thường diễn ra trong vòng 5 ngày tại Vạn Thủy Tú. Từ khi mở đầu đến kết thúc, lễ hội đều theo một chương trình nghiêm ngặt bao gồm nhiều lễ nghi, trong đó đáng chú ý là lễ Nghệ sắc (Ban lâm tế cúng vái thần, đưa sắc phong xuống các hương án, báo cáo lễ tết chính thức bắt đầu và mời các thần về chứng giám). Lễ cúng cá Ông Sanh Thủy Lục diễn ra tại biển phía ngoài cảng Phan Thiết trong 2 giờ. Đoàn chèo Bá Trạo trình diễn lễ cung nghinh thần Nam Hải từ biển khơi xa về. Về đến Vạn tiếp tục hát chèo mời các vị thần vào ngự trong Vạn.

Phần hội diễn ra bên ngoài và trên biển như lễ Nghinh Ông (rước thần Nam Hải) từ biển về, trong đó thời gian chủ yếu là diễn chèo Bá Trạo trên thuyền, trên quãng đường rước từ cửa biển về Vạn Thủy Tú với trang phục đặc sắc của lễ nghi.

Ngoài ra, còn có lễ phóng đăng trên biển, lễ thả thuyền cúng các linh hồn đã khuất trên biển, lễ phóng sanh, lễ phá cộ, bao hàm cả hai yếu tố: lễ và hội phối hợp. Trong đó, lễ rước thần Nam Hải là lễ nghi quan trọng nhất mang tính cộng đồng rõ nét, mở đầu cho hàng chục lễ nghi nối tiếp theo. Nội dung của lễ rước thần Nam Hải là lễ chính và là điểm nhấn của lễ cầu ngư. Đoàn rước gồm nhiều người tham gia, trong đó có đoàn lễ, đoàn nhạc lễ, đoàn chèo Bá Trạo, các nhà sư, đủ các loại trang phục… Đặc biệt là hàng chục chiếc thuyền lớn được trang bị cờ quạt và đông đảo người tham gia cùng các điệu hò chèo Ba Trạo diễn ra một giờ để nghinh Thần trên biển gây ấn tượng lớn và xúc cảm cho người xem.

Lễ cầu ngư là một loại hình văn hóa dân gian của ngư dân người Việt có nguồn gốc từ lâu đời, trong đó có sự tiếp biến và kế thừa nội dung từ các lễ nghi mang tính cầu ngư của người Chăm xưa. Thực tế lễ hội cầu ngư là một hình thái sinh hoạt văn hóa cộng đồng đặc biệt. Đây còn là môi trường văn hóa đặc thù, nhiều loại hình nghệ thuật đã ra đời và được gìn giữ trong môi trường này. Lễ cầu ngư còn có vai trò to lớn trong việc tích lũy, kế thừa và củng cố sự gắn bó đoàn kết cộng đồng. Chính vì vậy Vạn Thủy Tú được Bộ Văn hóa Thông tin cấp bằng công nhận di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia./.