Bình giảng 8 câu đầu bài thơ quê hương của Tế Hanh: "Làng tôi ở... bao la thâu góp gió"

Tám câu thơ đầu nói về cảnh sắc và sức sống lao động của quê nhà. Ánh sáng của đất trời, ánh sáng của tâm hồn như đã tắm hồng cảnh sắc quê hương. Hai tiếng làng tôi đầy mến thương cất lên. Đó là tiếng lòng của đứa con xa nhà nói về đất mẹ quê cha.
 
"Làng tôi vốn làm nghề chài lưới
Nước bao vây cách biển nửa ngày sông"
 
Ca dao, dân ca đã thấm vào hồn thơ Tế Hanh tự bao giờ: "Làng tôi có cây đa to...", "làng ta phong cảnh hữu tình", "làng ta nghề giã nghề khơi".. chữ "vốn" dùng rất đắc, cho thấy nghề chài lưới của làng tôi là một nghề truyền thống lâu đời của cha ông truyền lại. Hình ảnh nước bao vây gợi lên một vùng quê sông nước bao la. Đó là một làng chài ven biển miền Trung, làng Bình Dương thuộc huyện Bình Sơn, tỉnh Quảng Ngãi. Con sông được nhắc đến là sông Trà Bồng "nước gương trong soi tóc những hàng tre".
 
Sáu câu thơ tiếp theo mở ra một không gian hoành tráng: đoàn thuyền rẽ sóng ra khơi trong ánh hồng rạng đông. Có gió nhưng chỉ là "gió nhẹ". Bầu trời rất "trong" bao la, mênh mông. Một buổi "sớm mai hồng" rất đẹp, cảnh vật "làng tôi" như được tắm trong ánh hồng bình minh tráng lệ. Các tính từ trong, nhẹ, hồng đã cho thấy một chuyến ra khơi lí tưởng của bà con làng chài, nhịp thơ/3/2/3 gợi tả nhịp bước lên đường mạnh mẽ:

Khi trời trong/ gió nhẹ/ sớm mai hồng
Dân trai tráng/ bơi thuyền/ đi đánh cá
 
Những chàng trai trẻ trung, cường tráng của làng chài đã hăm hở đưa thuyền ra khơi. Chính họ đã đem sức lao động và lòng dũng cảm đi chinh phục biển, đem lại ấm no, giàu có và hạnh phúc của quê hương.
 
Ở nơi chân trời xa xôi, nhà thơ đang sống lại, đang dõi theo nhịp sống của quê hương đã in sâu vào tâm hồn mình, máu thịt mình. Con thuyền, mái chèo, cánh buồm là hình bóng quê hương, sức sống của quê hương.
 
Con tuấn mã là con ngựa tơ, ngựa đẹp, ngựa hay. Con thuyền được so sánh với con tuấn mã là một hình ảnh đẹp. Chữ "hăng" đã làm nổi bật khí thế hăng hái, sôi nổi của đoàn thuyền đánh cá buổi lên đường. Mái chèo như những lưỡi kiếm to, dài, sắc bén từ cánh tay của đoàn trai tráng đang chém xuống, đang "phăng" xuống dòng sông, đẩy con thuyền vượt trường giang:
 
"Chiếc thuyền nhẹ hăng như con tuấn mã
 Phăng mái chèo, mạnh mẽ vượt trường giang."
 
Về mái chèo này, một văn bản khác ghi: "Phăng mái chèo vội vã vượt trường giang". Thêm một vần lưng (mã - vã), giọng thơ thêm rắn rỏi, mạnh mẽ. Cánh buồm của đoàn thuyền rất to như che rợp một góc trời:
 
"Cánh buồm giương to như mảnh hồn làng
Rướn thân trắng bao la thâu góp gió"
 
"Mảnh hồn làng" là một hình ảnh trừu tượng thể hiện sức sống tiềm tàng, sức sống lao động bền bỉ, dẻo dai và lâu đời của một miền quê. Cánh buồm to, được so sánh với mảnh hồn làng rất độc đáo, sáng tạo, biểu lộ niềm tự hào sâu sắc đối với quê hương. Các động từ "rướn", "thâu góp" ( bao la thâu góp) đã góp phần tô đậm khí thế ra khơi đánh cá vô cùng hào hùng, mạnh mẽ. Những cánh buồm nâu qua năm tháng dãi dầu mưa nắng triển khơi mà trở thành "chiếc buồm vôi" có "thân trắng" dẻo dai, can trường.
 
Đoạn thơ cho thấy một hồn thơ trẻ trung, phơi phới. Cách dùng từ chuẩn xác, tinh luyện. Hình tượng thơ về cảnh rạng đông, về chiếc thuyền, mái chèo, cánh buồm rất đẹp và sáng tạo, đã làm nổi bật sức sống của làng chài và tình yêu quê hương thiết tha, mặn nồng. Và ta càng thêm thấm thía:
 
"Quê hương mỗi người chỉ một
 Như là chỉ một mẹ thôi"