Bài văn phân tích bài thơ "Sóng" của Xuân Quỳnh (số 8) - 10 Bài văn phân tích bài thơ "Sóng" của Xuân Quỳnh hay nhất

Tình yêu là một đề tài quen thuộc của thi ca nhân loại. Mỗi thi nhân khi cầm bút, có lẽ không thể không viết những vần thơ tình đằm thắm của riêng chính con tim mình. Ta đã từng biết đến những vần thơ tình cảu Puskin, Xuân Diệu thì không thể không đắm mìn trước giọng thơ đầy nữ tính của Xuân Quỳnh với bài thơ “Sóng” một thi phẩm tình yêu rất đặc sắc của thơ ca Việt Nam.

Trong khổ một, hình tượng “Sóng” được diễn tả bởi một loạt những từn gữ tương phản, đối lập:

“Dữ dội và dịu êm

Ồn ào và lặng lẽ”.

Đó là trạng thái thực của “sóng”- một hiện tượng tự nhiên phong phú, phức tạp, chứa đầy bí ẩn: khi biển lặng thì sóng êm đềm, dịu nhẹ; khi biển động thì sóng cuồn cuộn gầm gào. Nhưng quan hệ từ “và” được lặp lại giữa hai vế của hai câu thơ cho ta thấy những trạng thái đối ngược đó luôn tồn tại song hành, thống nhất, hòa hợp của hình tượng sóng.

Hai câu tiếp diễn tả tâm trạng của sóng luôn muốn từ sông tìm ra biển lớn:

Sông không hiểu nổi mình

Sóng tìm ra tận biển

Dường như sóng tự cảm nhận được những trạng thái phức tạp, những biến động khác thường của mình nên luôn khao khát, chủ động từ bỏ không gian nhỏ hẹp, chật chội của dòng sông để tìm ra biển cả bao la. Và có lẽ chỉ khi nào được hòa mình trong biển lớn, những con sóng mới hiểu rõ mình hơn.

Những trạng thái đó của sóng cũng chính là ẩn dụ về những trạng thái tâm lí phong phú, phức tạp, đầy biến động của nhân vật trữ tình em. Người con gái khi yêu khi thì sôi nổi, nồng nàn, lúc suy tư trầm lắng. Và cũng giống như sóng, trái tim người con gái khi yêu không chấp nhận sự tầm thường, nhỏ hẹp trong khoảng trời của cái tôi cá thể, luôn khao khát tìm đến một miền tình cảm lớn lao hơn, bao dung hơn đó chính là tình yêu. Đó cũng là một thái độ tích cực, thể hiện sự chủ động mạnh mẽ, dứt khoát trong cuộc hành trình dài rộng đi tìm tình yêu và hạnh phúc lứa đôi.

Từ những trạng thái cụ thể của sóng và em trong khổ thơ đầu, đến khổ thơ thứ hai, Xuân Quỳnh đã đi tới một nhận xét mang tính khái quát, vừa giàu suy tư, vừa chan chứa cảm xúc về quy luật muôn đời, trước hết là của thiên nhiên:

Ôi con sóng ngày xưa

Và ngày sau vẫn thế

Ngày xưa là quá khứ, ngày sau là tương lai. Hai từ vẫn thế khẳng định sự lặp lại, sự vĩnh hằng của những con sóng của tự nhiên muôn đời từ sông tìm ra biển lớn.

Và đó cũng chính là quy luật muôn thuở của con người, của trái tim tuổi trẻ.

Nỗi khát vọng tình yêu

Bồi hồi trong ngực trẻ.

Tình yêu vốn là tình cảm thiêng liêng, cao đẹp nhất, là khao khát muôn đời của nhân loại “Có ai sống được mà không yêu/ Không nhớ không thương một kẻ nào”. Nhưng trong trái tim tuổi trẻ, tình yêu bao giờ cũng nồng nàn, thiết tha, cháy bỏng.

Suy ngẫm về qui luật muôn thuở của thiên nhiên, của trái tim tuổi trẻ đó cũng chính là cách để Xuân Quỳnh giãi bày những khao khát mãnh liệt của trái tim mình- một trái tìm luôn cồn cào, da diết yêu thương. Điều đáng nói, đáng trân trọng hơn cả là niềm khao khát ấy đã được chị bộc bạch một cách chân thành, thẳng thắn, không e dè, giấu diếm.

Hai khổ thơ tiếp là những khao khát trong sóng và em với nhu cầu lí giải tình yêu.

Trước muôn trùng sóng bể

Em nghĩ về anh em

Em nghĩ về biển lớn

Từ nơi nào sống lên

Sóng bắt đầu từ chó

Gió bắt đầu từ đâu

Em cũng không biết nữa

Khi nào ta yêu nhau

Sau khi tình yêu đến người ta thường có nhu cầu tìm tòi, lý giải và khám phá. Đó là một tâm lý tự nhiên và tất yếu. Bởi trái tim của con người với tình yêu bí ẩn và không dễ dàng nắm bắt. Sự khám phá đó không chỉ là một nhu cầu của tâm lý mà còn là hành trình tìm đến sự hòa hợp của hai tâm hồn. Đó là biểu hiện của một tình yêu đích thực và chân chính.

Ở khổ thơ này, nhân vật trữ tình em có điều kiện lên tiếng trực tiếp. Người con gái đang đối diện với đại dương bao la vô tận, trước biển lớn tình yêu. Điệp ngữ em nghĩ được lặp lại hai lần, gợi lên nhiều suy tư, trăn trở của em về sóng, về tình yêu đôi lứa:

Trước muôn trùng sóng bể

Em nghĩ về anh em

Em nghĩ về biển lớn

Từ nơi nào sóng lên

Sóng bắt đầu từ gió

Gió bắt đầu từ đâu?

Người con gái cất lên băn khoăn, những khao khát kiếm tìm của người con gái về cội nguồn của sóng cũng chính là cội nguồn của tình yêu lứa đôi. Nếu như:

Sóng bắt đầu từ gió

Gió bắt đầu từ đâu.

Câu câu hỏi đó vẫn còn để ngỏ. Tình yêu cũng vậy. Nó được bắt đầu từ khi nào, từ nơi đâu. Những câu hỏi đã từng làm tan chảy bao trái tim thi sĩ. Đố ai định nghĩa được tình yêu. Nhưng dường như vẫn chưa có câu trả lời nào thỏa đáng. Xuân Quỳnh cũng vậy. Khi chị đã thú nhận sự bất lực của lòng mình một cách chân thành, đầy ý nhị, duyên dáng và đáng yêu:

Em cũng không biết nữa

Khi nào ta yêu nhau

Câu hỏi tình yêu trong trái tim em cũng giống như sóng biển luôn diệu kỳ và bí ẩn. Trái tim tình yêu cũng có những quy luật riêng của nó, nhiều khi không thể điều khiển tại bằng những lí trí thông thường. Nhưng chính điều đó càng chứng tỏ tình yêu trong tâm hồn người con gái rất đẹp và chân thành.

Sóng và em gắn với nỗi nhớ tình yêu thủy chung. Tình yêu được gắn liền với nỗi nhớ. Yêu thương sâu sắc bao nhiêu thì nỗi nhớ càng da diết mãnh liệt bấy nhiêu. Nhất là những người xa nhau thì nỗi nhớ càng nhân lên gấp bội phần. Và đến cả những vần thơ tài hoa trí tuệ của Chế Lan Viên trong văn học hiện đại:

Anh cũng nhớ em như đông về nhớ rét

Xuân Quỳnh cũng có cách giải bài nỗi nhớ tình yêu của riêng mình mà trước hết là qua hiện tượng sóng:

Con sóng dưới lòng sâu

Con sóng trên mặt nước

Trạng thái của sóng được gợi lên qua bao nhiêu tầng bậc không gian. Con sóng dưới lòng sâu là con sóng âm thầm mãnh liệt. Con sóng trên mặt nước thì luôn sôi nổi ồn ào. Vì thế mà đại dương bao la vô tận không bao giờ bình lặng. Những con sóng luôn cồn cào, trăn trở trong lòng biển cả. Xuân Quỳnh đã phát hiện ra một lí do giản dị đến bất ngờ:

Ôi con sóng nhớ bờ

Ngày đêm không ngủ được.

Chính vì nhớ bờ mà mà con sóng đã cồn cào trong mọi thời gian và không gian. Soi chiếu với nhân vật trữ tình em, Xuân Quỳnh đã bộc lộ nỗi nhớ với anh chân thành cảm động

Lòng em nhớ đến anh

Cả trong mơ còn thức

Cũng cồn cào da diết là nỗi nhớ bờ của sóng nhưng nỗi nhớ anh của em còn mãnh liệt, cháy bỏng hơn nhiều. Bởi sóng chỉ nhớ mà trong cõi thực còn em nhớ anh trong cả cõi mộng. Chứng tỏ hình ảnh của anh luôn khắc sâu trong tâm trí. Nỗi nhớ anh luôn trong cõi lòng cho nên nỗi nhớ ấy không chỉ diễn ra trong khi tỉnh mà còn theo vào trong cả giấc chiêm bao. Và phải chăng chỉ có con tim yêu hết mình, nồng nàn tha thiết thì nỗi nhớ mới ngự trị cả không gian thời gian, cả ý thức lẫn tiềm thức, cả cõi thực và cõi mơ.

Không chỉ giãi bày nỗi nhớ, nhân vật trữ tình em còn khẳng định tình yêu thủy chung, son sắt:

Dẫu xuôi về phương Bắc

Dẫu ngược về phương Nam

Các cụm từ phương bắc, phương nam cùng với cách kết hợp từ chỉ hướng xuôi, ngược trái với quy luật diễn tả thông thường là xuôi nam ngược bắc đã gợi ra một không gian rộng lớn chứa đầy khó khăn cách trở. Đó còn là ẩn dụ về cuộc đời nhiều phương, nhiều ngã rẽ với những dự cảm về bao điều bất trắc có thể xảy ra. Nhưng với quan hệ từ dẫu được lập lại ở đầu hai câu thơ đã nhấn mạnh về ý nghĩa đối lập. khó khăn trở ngại của cuộc đời dường như trở nên vô nghĩa bởi:

Nơi nào em cũng nghĩ

Hướng về anh một phương.

Đó là lời tự bạch chân thành trong tâm hồn người con gái: dù cuộc đời có nhiều phương, nhiều ngã, trở ngại khó khăn nhưng lòng em dù ở bất cứ nơi nào cũng chỉ hướng về một phương duy nhất đó là phương anh. Với lời thơ giản dị, ngôn ngữ mộc mạc, âm điệu thơ mạnh, dứt khoát, Xuân Quỳnh đã khẳng định sự thủy chung vượt lên mọi thử thách khó khăn, dẫu cho bất biến của con người trước vạn biến của đời người.

Khổ thơ 7 soi chiếu với người phụ nữ trong thơ Xuân Quỳnh và càng thấy được sự tương đồng giữa sóng và em.

Ở ngoài kia đại dương

Trăm ngàn con sóng đó

Con nào chẳng tới bờ

Dẫu muôn vời cách trở.

Muôn vàn con sóng ngoài đại dương mênh mông luôn vượt qua mọi cách trở của không gian biển cả để tìm đến được với bờ đó là hiện thực và cũng trở thành huyền thoại trong truyền thuyết về tình yêu. Cũng chính là địa phương của niềm tin. Nhân vật trữ tình em càng thêm vững tin vào tình yêu thủy chung của mình, luôn vượt qua mọi trở ngại để đến được bến bờ hạnh phúc.

Hai khổ thơ kết à sóng và em với ước nguyện về tình yêu vĩnh hằng bất tử:

Cuộc đời tuy dài thế

Năm tháng vẫn đi qua

Như biển kia dẫu rộng

Mây vẫn bay về xa



Làm sao được tan ra

Thành trăm con sóng nhỏ

Giữa biển lớn tình yêu

Để ngàn năm còn vỗ.

Khao khát mãnh liệt trong tình yêu và hạnh phúc nhưng khi trở về với thực tại, người phụ nữ không thoát khỏi trăn trở, lo âu:

Cuộc đời tuy dài thế

Năm tháng vẫn đi qua

Xuân Quỳnh viết bài thơ này thì chị mới vừa tròn hai mươi lăm tuổi. Hạnh phúc và tương lai đang đón chờ ở phía trước. Nhưng là một tâm hồn yêu đời, khao khát tình yêu, chị rất nhạy cảm với thời gian. Cuộc đời con người dài thật nhưng đặt trong dòng chảy vô tận của thời gian thì quả là ngắn ngủi. Và trước không gian vũ trụ bao la vô cùng thì kiếp người trở nên nhỏ bé:

Như biển kia dẫu rộng

Mây vẫn bay về xa.

Nhiều suy tư với sự đổ vỡ của tình yêu đã khiến Xuân Quỳnh luôn lo âu về sự hữu hạn của đời người trước sự vô hạn của thời gian và không gian. Cuộc sống con người không thể tồn tại mãi mãi. Cả anh và em lúc nào đó rồi cũng phải ra đi. Tình yêu hạnh phúc vì thế mà trở nên mong manh khó bền chặt. Vậy làm thế nào để tình yêu vượt qua mọi trở ngại, khó khăn thời gian không gian và hữu hạn của đời người khi người con gái ấy nguyện chân thành tha thiết:

Làm sao được tan ra

Thành trăm con sóng nhỏ

Hai chữ tan ra không có nghĩa là sự mất đi mà chính là sự hóa thân để tồn tại. Người con gái ấy muốn hóa tâm hồn mình vào tình yêu mãnh liệt nồng nàn. Nếu như sóng của ông hoàng thơ tình Xuân Diệu là sự hưởng thụ thì trăm con sóng nhỏ của Xuân Quỳnh là khát khao được dâng hiến, sống hết mình, yêu trọn vẹn trong tình yêu. Hơn nữa, người con gái ấy còn khao khát hòa nhập tình yêu riêng mình với tình yêu lớn của cuộc đời:

Giữa biển lớn tình yêu

Để ngàn năm còn vỗ.

Chỉ có như vậy tình yêu và hạnh phúc của chị sẽ tồn tại vĩnh hằng bất tử.

Với kết cấu hình tượng độc đáo, đặc biệt là hình tượng sóng trên cơ sở khám phá tương đồng giữa sóng và em. Giọng điệu sôi nổi, nồng nàn, ngôn ngữ, hình ảnh giản dị, tinh tế, giàu sắc thái biểu cảm. Bài thơ là lời tự bạch tâm hồn của người phụ nữ trong tình yêu, thể hiện niềm khao khát tình yêu mãnh liệt: một tình yêu thủy chung và luôn hướng tới bến bờ hạnh phúc, một tình yêu vĩnh hằng, bất tử vượt lên trên mọi khó khăn, trở ngại của cuộc đời hữu hạn, của đời người. Cái đáng quý nhất là tình yêu trong thơ của Xuân Quỳnh luôn hướng tới hòa nhập với tình yêu trong cuộc đời và tình yêu lớn của nhân loại.

Khát khao tình yêu luôn là niềm trăn trở trong tim mỗi người. Tình yêu mà người nữ nghệ sĩ ấy gửi tới chúng ta qua bản hòa ca Sóng thật chân thành, giản dị. Mấy ai trong tình yêu có thể đắm say, trọn vẹn và dâng hiến hết mình. Sẽ không ngoa khi nói những vần thơ Xuân Quỳnh ý nghĩa và tha thiết. Mỗi người độc giả hôm nay, bạn và tôi. Tất cả chúng ta đều chiêm nghiệm được cho mình một dòng chảy yêu ngọt ngào trong lời ca Sóng.