Bài văn phân tích bài thơ "Con cò" của Chế Lan Viên số 5 - 10 Bài văn phân tích bài thơ "Con cò" của Chế Lan Viên hay nhất

Chế Lan Viên là một trong những nhà thơ nổi tiếng nhất của văn học Việt Nam. Sáng tác ở cả hai chặng trước và sau cách mạng tháng tám nhưng thơ ông luôn đậm tính chất triết lí, mang vẻ đẹp của trí tuệ, hình ảnh thơ giàu ý nghĩa biểu trưng. Con cò là một trong những tác phẩm như vậy.

Ngay từ nhan đề của tác phẩm đã hàm chưa nhiều ý nghĩa. Con cò gợi về hình ảnh đẹp đẽ gần gũi với làng quê Việt Nam, những cánh cò trắng muốt sải cánh giữa đồng lúa: “Con cò bay lả bay la/ Bay từ cửa phủ bay ra cánh đồng”. Con cò còn gợi nhắc đến những lời ru thân thuộc mà tấm bé bất cứ ai cũng được nghe tiếng ầu ơ của bà của mẹ. Và quan trọng nhất nó là biểu tượng cho tình mẫu tử thiêng liêng, bền bỉ theo con suốt cả cuộc đời.

Bài thơ được chia làm bố cục ba phần rất rõ ràng, như từng chương từng khúc: khúc 1 là hình ảnh con cò đến với tuổi thơ con qua lời ru của mẹ; khúc 2 hình ảnh con cò đồng hành cùng con suốt chặng đường đời; khúc ba tác giả mượn hình ảnh con cò để thể hiện những suy ngẫm sâu xa về tình mẫu tử thiêng liêng. Con cò đến với tuổi thơ con thật ngọt ngào, dịu nhẹ qua những lời ru của mẹ:

“Con cò bay la

Con cò bay lả

Con cò cổng phủ,

Con cò Đồng Đăng…”

Câu thơ chỉ gồm bốn chữ, hình ảnh con cò được lặp lại bốn lần ở đầu mỗi câu thơ tạo nên nhịp điệu dịu dàng, tha thiết của lời ru, sự ấm áp của lòng mẹ. Theo cánh cò trong lời ru của mẹ, thế giới xung quanh như được mở ra trước mắt để con thỏa sức khám phá, đó là thế giới thân thuộc của quê hương, xứ sở.

Ở một chiều kích khác mẹ lại cho con thấy hình ảnh những cánh cò tảo tần, vất vả, lủi thủi giữa dòng đời: “cò một mình, cò phải kiếm ăn” “con cò ăn đêm/ con cò xa tổ/ cò gặp cành mềm/ cò sợ xáo măng…”. Đó là những cánh cò không có mẹ ở bên che chở, chăm lo, phải tự kiếm ăn và gặp biết bao khó khăn. Câu thơ là niềm cảm thương sâu sắc cho số phận những cánh cò bất hạnh, đồng thời ca ngợi phẩm chất trong sạch của họ, dù giây phút cận kề cái chết vẫn mong được chết một cách trong sạch.

Hơn nữa đó còn là lời ngợi ca tình yêu thương đức hi sinh của mẹ đối với con. Tác giả sử dụng thủ pháp đối lập, bên cạnh những cánh cò vất vả, cay đắng trên đường đời là hình ảnh của con được mẹ bao bọc, yêu thương: “con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ”, “cành có mềm, mẹ đã sẵn tay nâng”, “sữa mẹ nhiều, con ngủ chẳng phân vân”.

Qua đó cho thấy được tình yêu thương sâu sắc của mẹ dành cho con. Lời ru ngọt ngào đó đã xua tan bao nỗi lo âu, khắc khoải, mong cho con có được giấc ngủ êm đềm. Tuổi thơ con thật hạnh phúc khi được sống trong tình yêu thương, trong lời ru của mẹ.

Sang đến phần thứ hai, cánh cò gắn với con trong suốt tuổi thơ êm đềm hạnh phúc: “Ngủ yên! Ngủ yên! Ngủ yên/ Cho cò trắng đến làm quen/ Cò đứng quanh nôi/ Rồi cò vào tổ./ Con ngủ yên thì cò cũng ngủ/ Cánh của cò hai đứa đắp chung đôi”. Dòng thơ đầu với cấu trúc đặc biệt “ngủ yên” được lặp lại ba lần gợi lên lời ru êm đềm, đôi bàn tay dịu dàng, vỗ về giấc ngủ cho con.

Kết hợp với thủ pháp nhân hóa “cò đến làm quen” “cò đứng quanh nuôi”,… khiến cánh cò càng trở nên sinh động, gần gũi như một người bạn thân thiết của con. Dù con khôn lớn cánh cò vẫn luôn bên con, theo con đi học, vun đắp những mơ ước của con. Điệp từ “lớn lên” cùng những dòng thơ chứa đựng tâm tình của mẹ, cho thấy mẹ luôn là ở bên chia sẻ với con mơ ước, hoài bão.

Mẹ mong con làm thi sĩ, một người có tâm hồn tinh tế, nhạy cảm, yêu cái đẹp và có trái tim nhân hậu. Cánh cò cũng chính là hình ảnh của mẹ, sẽ theo con suốt cả cuộc đời. Sau những lời ru tha thiết, thể hiện tình yêu thương con sâu nặng, sang đến khổ thơ cuối cùng tác giả nói về ý nghĩa lời ru.

Dù ở gần con

Dù ở xa con,

Lên rừng xuống bể

Cò sẽ tìm con

Cò mãi yêu con

Con dù lớn vẫn là con của mẹ,

Đi hết đời, lòng mẹ vẫn theo con.

Hình ảnh cánh cò - ẩn dụ cho tình yêu thương vô hạn của mẹ. Tác giả sử dụng hình ảnh tương phản: gần – xa; lên rừng – xuống bể, gợi ra biết bao vất vả mà con sẽ gặp trên đường đời, nhưng điều mẹ hướng tới đó là dù con có ở bất cứ đâu mẹ cũng sẽ tìm được con, mãi mãi bên cạnh con. Hai câu thơ cuối cùng đã cho thấy tình cảm thủy chung, sâu nặng, vĩnh hằng của cánh cò, của tình mẹ.

Từ đó Chế Lan Viên khái quát lên một quy luật muôn đời về tình mẫu tử: dù sau này con có khôn lớn, trưởng thành, thành công cả về trí tuệ và nhân cách nhưng trong trái tim mẹ con mãi là đứa trẻ bé bỏng cần sự che chở, yêu thương. Ngoài ra câu thơ con như một lời khẳng định mẹ là bến đỗ vững chắc, chốn bình yêu nhất trong cuộc đời đầy những sóng gió, giông tố. Đoạn thơ kết bài là những lời ru ngọt ngào, đưa con vào giấc ngủ êm đềm. Đồng thời cũng hàm chứa những ý nghĩa, triết lí sâu sắc về cuộc đời, về tình mẫu tử.

Tác phẩm được viết bằng thể thơ tự do đã giúp tác giả thỏa sức thể hiện trọn vẹn những cung bậc cảm xúc một cách tự nhiên, linh hoạt. Nghệ thuật xây dựng hình ảnh độc đáo, giàu ý nghĩa biểu tượng. Sử dụng đa dạng và linh hoạt chất liệu dân gian cũng góp phần không nhỏ vào sự thành công của tác phẩm.

Khai thác thành công chất liệu dân gian qua hình tượng con cò, Chế Lan Viên đã thể hiện ý nghĩa to lớn, cao cả của tình mẫu tử trong cuộc đời mỗi con người. Bài thơ cũng là lời nhắc nhở nhẹ nhàng mà sâu sắc đến mỗi con người cần phải biết trân quý tình cảm thiêng liêng này, biết báo đáp công ơn sinh thành và dưỡng dục của cha mẹ.