Bài soạn "Lời văn, đoạn văn tự sự" số 4 - 6 Bài soạn "Lời văn, đoạn văn tự sự" lớp 6 hay nhất

A. KIẾN THỨC TRỌNG TÂM

1. Lời văn giới thiệu nhân vật

Đọc hai đoạn văn sau và trả lời câu hỏi:(1) Hùng Vương thứ mười tám có một người con gái tên là Mị Nương, người đẹp như hoa, tính nết hiền dịu. Vua cha yêu thương nàng hết mực, muốn kén cho con một người chồng thật xứng đáng.(2) Một hôm có hai chàng trai đến cầu hôn. Một người ở vùng núi Tản Viên có tài lạ [...]. Người ta gọi chàng là Sơn Tinh. Một người ở miền biển, tài năng cũng không kém [...]. Người ta gọi chàng là Thuỷ Tinh. [...], cả hai đều xứng đáng làm rể vua Hùng. Câu hỏi và gợi ý trả lời:

Các câu văn trong hai đoạn trên kể về điều gì?
Các câu văn nhằm giới thiệu về các nhân vật trong truyện
Đoạn 1: giới thiệu về vua Hùng và Mị Nương
Đoạn 2: giới thiệu về Sơn Tinh, Thủy Tinh
Các từ ngữ miêu tả về đặc điểm các nhân vật trong truyện đều phù hợp với nhan đề, diễn biến câu truyện.
Câu văn giới thiệu thường dùng những từ, cụm từ gì?
Câu văn với chữ "có", "là", "người ta gọi chàng là" là hình thức câu văn hay gặp trong lời kể giới thiệu nhân vật.

2. Lời văn kể sự việc

Đọc đoạn văn và trả lời câu hỏi:(3) Thuỷ Tinh đến sau, không lấy được vợ, đùng đùng nổi giận, đem quân đuổi theo đòi cướp Mị Nương. Thần hô mưa, gọi gió làm thành dông bão rung chuyển cả đất trời, dâng nước sông lên cuồn cuộn đánh Sơn Tinh. Nước ngập ruộng đồng, nước ngập nhà cửa, nước dâng lên lưng đồi, sườn núi, thành Phong Châu như nổi lềnh bềnh trên một biến nước.

Đoạn văn trên đã dùng loại từ nào để kể hành động của nhân vật? Cụ thể là những từ nào?
Đoạn văn dùng nhiều động từ để kể hành động của nhân vật Thuỷ Tinh: đến, nổi giận, đuổi theo, hô mưa, gọi gió, dâng nước, đánh,...
Diễn biến hành động được kể như thế nào?
Các hoạt động này được kể theo một tứ tự hợp lý. Sự việc này sẽ dẫn tới sự việc khác khiến cho sự vật đổi thay.
Diễn biến hành động của nhân vật trong lời kể mỗi lúc một căng thẳng, kịch tính được đẩy dần lên, hành động sau là kết quả của hành động trước, cứ thế cho đến cao trào: đến sau → nổi giận → đuổi theo → hô mưa, gọi gió → dâng nước → đánh ... nước ngập...
Kết quả của hành động là gì?
Câu cuối đã nói đến kết quả của hành động: Nước ngập ruộng đồng, nước ngập nhà cửa, nước dâng lên lưng đồi, sườn núi, thành Phong Châu như nổi lềnh bềnh trên một biển nước.
Nhận xét về hình thức lời văn.
Hình thức lời văn diễn đạt được độ diễn tiến của hành động: các động từ với sắc thái mạnh mẽ, dồn dập (đùng đùng nổi giận, đem quân đuổi theo đòi cướp, hô mưa gọi gió, rung chuyển cả đất trời,...); nhiều từ ngữ được lặp lại được sử dụng đã gây được ấn tượng mạnh, dữ dội về kết quả của Lời kể trùng điệp cho thấy cảnh tượng lũ lụt đang dân cao dần đến nhấn chìm tất cả chỉ còn lại biển nước. Nó gây ấn tượng kinh sợ cho người đọc.

3. Đoạn văn tự sự

Đọc lại các đoạn văn 1,2,3 ở mục 1 và mục 2 và trả lời các câu hỏi:

Hãy cho biết mỗi biểu đạt ý chính nào. Gạch chân câu biểu đạt ý chính ấy (câu chủ đề) và các câu phụ làm rõ chủ đề

Để làm rõ ý chính - chủ đề của đoạn, người kể đã kể các ý phụ như thế nào?

Các câu phụ có vai trò chứng minh, giải thích, làm rõ ý chính trong câu chủ đề.

4. Ghi nhớ

Văn tự sự chủ yếu là văn kể người và sự việc. Khi kể người thì phải kể tên, họ, lai lịch, quan hệ, tính tình, tài năng... của nhân vật. Khi kể việc thì kể các hành động, việc làm, kết quả và sự đổi thay do các hành động ấy mang lại.
Câu chủ đề là câu mang nội dung chính, các câu còn lại bổ sung ý nghĩa cho câu chủ đề.

B. BÀI TẬP VÀ HƯỚNG DẪN GIẢI

Câu 1 (Trang 60 SGK) Đọc đoạn văn dưới đây và trả lời câu hỏi:a. Thế là Sọ Dừa đến ở nhà phú ông. Cậu chăn bò rất giỏi. Hằng ngày, Sọ Dừa lăn sau đàn bò ra đồng, tối đến lại lăn sau đàn bò về chuồng. Ngày nắng cũng như ngày mưa, bò con nào con nấy bụng no căng. Phú ông mừng lắm.b. Ngày mùa, tôi tớ ra đồng làm cả, phú ông có ba cô con gái thay phiên nhau đưa cơm cho Sọ Dừa. Hai cô chị ác nghiệt, kiêu kì, thường hắt hủi Sọ Dừa; còn có cô em út hiền lành, tính hay thương người, đối đãi với Sọ Dừa rất tử tế.

(Sọ Dừa)

c. Cô không đẹp, chỉ xinh thôi. Và tính cô cũng như tuổi cô còn trẻ con lắm. Thấy khách hàng nói một câu bông đùa, cô đã tưởng người ta chòng ghẹo minh, díu đôi lông mày lại và ngoe nguẩy cái mình. Khách trông thấy chí cười. Nhưng cô cũng không giận ai lâu, chỉ một lát cô lại vui tính ngay.

(Thạch Lam, Hàng nước cô Dần)

Câu hỏi: Mỗi đoạn vàn trên kể về điều gì? Hãy gạch dưới câu chủ đề có ý quan trọng nhất của mỗi đoạn văn. Các câu văn triển khai chủ đề ấy theo thứ tự nào?

Bài làm:
a. Nội dung: Sọ Dừa làm thuê trong nhà phú ông.

Câu chủ đề: Cậu chăn bò rất giỏi

b. Nội dung: Ba cô con gái nhà phú ông thay phiên đưa cơm cho Sọ Dừa.

Câu chủ đề: Hai cô chị ác nghiệt, kiêu kì thường hắt hủi Sọ Dừa; còn cô em út hiền lành, tính hay thương người, đối đãi với Sọ Dừa rất tử tế.

==> Câu a và b triển khai theo trình tự trước sau.

c. Nội dung: Tính trẻ con của ba cô gái.

Câu chủ đề: Và tính cô cũng như tuổi cô còn trẻ con lắm.

==> Đoạn c – câu chủ đề nói ý chung. Các câu sau giải thích cụ thể hóa để người đọc cảm nhận được.

Câu 2 (Trang 60 SGK) Đọc hai câu văn sau, theo em, câu nào đúng câu nào sai, vì sao?a. Người gác rừng cười ngựa, lao vào bóng chiều, nhảy lên lưng ngựa, đóng chắc chiếc yên ngựa.b. Người gác rừng đóng chắc chiếc yên ngựa, nhảy lên lưng ngựa, rồi lao vào bóng chiều.
Bài làm:
Trong hai câu văn trên, câu b đúng và câu a sai. Vì câu b triển khai theo trình tự hành động trước sau, mạch lạc và rõ ràng về nội dung, Câu a sắp xếp lộn xộn, không phản ánh đúng diễn biến sự việc trên thực tế.

Câu 3 (Trang 60 SGK) Hãy viết lời kể giới thiệu các nhân vật: Thánh Gióng, Lạc Long Quân, Âu Cơ, Tuệ Tĩnh.
Bài làm:

• Lạc Long Quân: Ngày xưa ở miền đất Lạc Việt có một vị thần thuộc nòi rồng, tên là Lạc Long Quân, là con trai của thần Long Nữ. Thần có sức mạnh phi thường, nhiều phép lạ. Thần dạy dân cách chăn nuôi trồng trọt và giúp dân trừ yêu quái.
• Âu Cơ: Âu cơ sống ở trên vùng núi phía Bắc, thuộc dòng họ Thần Nông, dung nhan xinh đẹp tuyệt trần
• Thánh Gióng: Đời Hùng Vương thứ sáu, ở làng nọ có hai ông bà mãi không có con. Một hôm bà đi vào rừng, thấy một vết chân to nên lấy làm lạ đã ướm thử. Một thời gian sau, bà sinh được một cậu bé mặt mũi khôi ngô, bà đặt tên là Gióng. Nhưng đứa bé cho đến khi lên ba vẫn không biết nói, biết cười.
• Tuệ Tĩnh: Tuệ Tĩnh Thiền Sư quê ở Cẩm Giàng, Hải Dương, từ nhỏ mồ côi, được nuôi dạy ở chùa, sau tu ở chùa Hộ Xá, Nam Định. Ông là một danh y lỗi lạc đời Trần.

Câu 4 (Trang 60 SGK) Viết đoạn văn kể chuyện Thánh Gióng cưỡi ngựa sắt xông trận, ngựa phun lửa giết giặc Ân và đoạn kể chuyện Thánh Gióng khi roi sắt gãy, nhổ tre đằng ngà tiếp tục đánh đuổi quân giặc.
Bài làm:
Bài viết tham khảo
Khi nghe tin sứ giả báo đất nước lâm nguy, cần người tài giỏi ra giúp nước, Thánh Gióng đã vùng dậy, vươn vai một cái bỗng trở thánh một tráng sĩ oai phong lẫm liệt,mình cao hơn trượng. Tráng sĩ mặc áo giáp , cầm roi rồi vỗ mông ngựa. Ngựa hí dài mấy tiếng. Gióng nhảy lên mình ngựa, ngựa thét ra lửa, Gióng thúc ngựa phi nhanh đi đánh giặc. Ngựa sắt bỗng chồm lên, phun thẳng ra đàng trước một luồng lửa đỏ rực. Gióng thúc chân, ngựa phi như bay, sải từng bước dài hàng chục con sào, rung chuyển cả trời đất. Chỉ trong chớp mắt, ngựa đã xông đến đồn trại giặc bấy giờ đang đóng la liệt cả mấy khu rừng. Lưỡi gươm của Gióng vung lên loang loáng như chớp giật. Quân giặc xông ra chừng nào chết chừng ấy. Khi gươm bị gãy, Gióng vẫn rất nhanh trí và không hề bối rối nhổ một bụi tre bên đường xông tới quật tới tấp vào đám quân giặc. Gióng giết hết lớp giặc này đến lớp giặc khác, giặc chết như rạ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn. Chỉ sau một trận đánh, Gióng đã chiến thắng toàn bộ giặc Ân, giết chết tướng giặc, trừ xong nạn nước. Lúc bấy giờ ngựa Gióng đã tiến đến chân núi Sóc Sơn. Gióng bèn cởi toàn bộ giáp, nón rồi cả người lẫn ngựa bay thẳng lên trời.