Bài 9: Nước Đại Cồ Việt thời Đinh Tiền – Lê – Lịch sử 7

Sau khi dẹp loạn 12 sứ quân, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi hoàng đế, nhưng đến năm 979, ông bị ám sát bất ngờ. Lê Hoàn đã lên ngôi vua, lập lên nhà Tiền Lê, đồng thời lãnh đạo binh lính tiến hành cuộc kháng chiến chống quân xâm lược Tống. Bài học của chúng tôi ngày hôm nay giúp các bạn hiểu rõ hơn về hoàn cảnh lịch sử của cuộc chuyển giao giữa hai thời đại, cũng như chiến thắng của quân ta trước quân Tống.

A. Lí thuyết

I . Tình  hình chính trị và quân sự

1. Nhà  Đinh xây dựng đất nước  ( 968  – 980 )

– Năm 968, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi hoàng đế -Đinh Tiên Hoàng-, đặt tên hước là Đại Cồ Việt, đóng đô ở Hoa Lư, đặt niên hiệu là Thái Bình,cho đúc tiền riêng, phong tước cho các con, và quan hệ bình thường với nhà Tống.

– Cử các tướng thân  cận nắm chức vụ chủ  chốt.

– Dựng cung điện, đúc tiền , xử phạt nghiêm với kẻ phạm tội.

(Đinh Bộ Lĩnh là người Việt đầu tiên xưng đế, chứng tỏ  độc lập hoàn toàn là 1 nước lớn mạnh, tự hào ngang hàng với Nhà Tống, không là nước phụ thuộc)

Cố đô Hoa Lư – Ninh Bình

2. Tổ chức  chính quyền thời Tiền Lê ( 981 – 1009 )

* Sự thành  lập nhà Lê :

–  Đinh Tiên Hoàng  bị giết chết (979).

– Vua Đinh Toàn mới 6 tuổi.

– Nhà Tống chuẩn bị xâm lược nước ta, nên Thái Hậu Dương Vân Nga đưa Lê Hoàn lên ngôi vua  năm 981 để chỉ huy kháng chiến  (Thái hậu Dương Vân Nga nhường ngôi cho Lê Hoàn là đúng, biết hy sinh quyền lợi của dòng họ để bảo vệ dân tộc)

–  Lê Hoàn lên ngôi vua-Lê Đại Hành, đổi niên hiệu là Thiên Phúc ( gọi là Tiền Lê )

–  Vua nắm mọi quyền hành về quân sư  và dân sự  .

–  Giúp vua có quan Thái Sư, Đại sư ; bộ máy quan lại gồm ban văn, võ ,tăng .

–  Con vua được phong vương nắm giữ vùng biên giới .(đây là  chế độ quân chủ tập trung còn sơ sài)

– Cả nước chia làm 10 lộ, dưới lộ có phủ và châu,

* Quân đội:  gồm 10 đạo , 2 bộ phận :

      +Quân Điện Tiền(Cấm quân ): bảo vệ nhà   Vua và kinh thành.

      +Quân địa phương   đóng tại các lộ , thay phiên nhau luyện tập và sản xuất.

Lược đồ kháng chiến chống Tống năm 981

3. Cuộc kháng chiến chống xâm lược Tống của Lê Hoàn 981

* Hoàn cảnh : cuối năm 979, nhà Đinh rối loạn , quân Tống xâm lược .

* Diễn biến :

– Cuối năm 981, nhà Tống cử Hầu Nhân Bảo chỉ huy quân thủy bộ tiến vào nước ta :

– Lê Hoàn cho đóng cọc và chận giặc ở  sông bạch Đằng (đóng cọc ở áp dụng kinh nghiệm của Ngô Quyền , đã nối tiếp truyền thống trong nghệ thuật đánh  giặc)

– Diệt quân bộ  ở biên giới phía Bắc  , Hầu Nhân Bảo tử trận.

* Kết quả: cuộc xâm lược của Nhà Tống thất bại.

* Ý nghĩa: 

        –Đánh bại  cuộc xâm lược của quân Tống , củng cố lòng tin  vững chắc ở sức mạnh và tiền đố của dân  tộc.

-Khẳng định quyền làm chủ đất nước .

– Lê Hoàn  trao trả tù binh và quan hệ bình thường với nhà Tống .

* Nguyên nhân thắng lợi : sự chiến đấu anh dũng của của quân dân, tài chỉ huy của Lê Hòan

II . Sự phát triển của kinh tế- văn hóa

1. Bước đầu xây dựng nền kinh tế tự chủ

a. Nông nghiệp:

– Nông dân đưộc làng xã chia ruộng đất công để cày cấy, họ phải đi lính, nộp thuế, lao dịch .

– Nhà nước chú ý đến thủy lợi , khai hoang, trồng dâu, nuôi tằm.

– Để khuyến nông , nhà vua làm lễ cày ruộng.

– Năm 987-989  được mùa .

    –>     Nông nghiệp phát triển.

b. Thủ công nghiệp:

– Nghề thủ công cổ truyền như đúc đồng , rèn sắt, làm giấy, dệt vải ,làm đồ gốm phát triển.

– Tại kinh đô Hoa Lư, lập 1 số xưởng thủ công nhà nước, tập trung thợ khéo, đúc vũ khí, dúc tiền ,may áo mũ cho vua.Kinh đô được xây dựng thêm, các chùa phát triển

c. Thương nghiệp:

– Đào sông, đắp đường, thống nhất tiền tệ ( dùng tiền đồng ).

– Trung tâm buôn bán , chợ làng phát triển

– Buôn bán trong nước và với người nước ngoài phát triển , nhất là biên giới Việt Trung.

Nguyên nhân kinh tế thời Đinh Tiền Lê có bước phát triển :  do đất nước đã giành độc lập, thợ giỏi không bị bắt sang Trung Quốc , nhân dân chăm chỉ, có kinh nghiệm lao động .

-Bước đầu xây dựng nền kinh tế tự chủ, nông nghiệp,  thủ công nghiệp bước đầu phát triển.

2. Đời sống xã hội và  văn hóa

* Xã hội có 3 tầng lớp;

-Tầng lớp thống trị gồm vua ,quan, nhà sư.

-Tầng lớp bị trị gồm nông dân ,thợ thủ công, người buôn bán và một ít địa chủ

-Tầng lớp nô tỳ.

Sự phân biệt trong xã hội chưa sâu sắc mặc dầu  đã chia thành tầng lớp thống trị và bị trị

*Làng xã vẫn là nơi sinh hoạt chính và là đơn vị hành chánh chủ yếu.

*Cuộc sống đơn giản bình dị.

*Giáo dục chưa  phát triển, đạo Phật được truyền bá rộng, các nhà sư  giỏi chữ Hán nên được coi trọng

* Văn hóa dân gian  như ca hát , nhảy múa, đua thuyền, đấu vật , hát chèo.

* Nhiều chùa như  chùa Nhất Trụ , chùa Tháp.

Xã hội văn hóa thời Đinh -Tiền Lê  so với trước là bước tiến quan trọng , đạo Phật phát triển , các lễ hội phát huy .

Đồng tiền Thái Bình, tiền đầu tiên của Việt Nam –  của Vua Đinh Tiên Hoàng

Tiền triều Tiền Lê, 980 – 988, Thiên Phúc Trấn Bảo

 Chùa Nhất Trụ ở Cố đô Hoa Lư

B. Bài tập

Câu 1:Việc nhà Đinh đặt tên nước và không dùng niên hiệu của Hoàng đế Trung Quốc nói lên điều gì ?

Trả lời:

– Khẳng định độc lập, chủ quyền của nước ta.
– Thể hiện nước ta ngang hàng với Trung Quốc, không phải là nước phụ thuộc.

Câu 2: Vì sao các tướng lĩnh lại suy tôn Lê Hoàn lên ngôi vua ?

Trả lời:

Ông là người có tài, có chí lớn, mưu lược, khoẻ mạnh, nên được triều Đinh phong làm Thập đạo tướng quân, Điện tiền chỉ huy sứ. Khi Đinh Tiên Hoàng qua đời, triều đình cử ông làm phụ chính, giúp vua trông coi việc nước (vì Đinh Toàn lên ngôi còn nhỏ tuổi). Trước nguy cơ xâm lược của quân Tống, Thái hậu họ Dương thấy Lê Hoàn được lòng người quy phục, quan lại đồng tình, bèn lấy áo long bào khoác lên người Lê Hoàn và suy tôn ông làm vua.

Câu 3: Nhà Đinh đã làm gì để xây dựng đất nước ?

Trả lời:

Để trả lời câu hỏi này, các em dựa vào nội dung mục 1, SGK . Trong đó, nêu rõ việc Đinh Bộ Lĩnh xưng Hoàng đế (Đinh Tiên Hoàng), định đô (Hoa Lư, Ninh Bình), đặt tên nước (Đại Cồ Việt), xây dựng bộ máy chính quyền mới, quan hệ đối ngoại tốt đẹp với các nước láng giềng … và đánh giá ý nghĩa của những việc làm đó (Đinh Bộ Lĩnh đã tiến thêm một bước trong việc xây dựng chính quyền độc lập, tự chủ, khẳng định chủ quyền quốc gia dân tộc).

Câu 4: Hãy mô tả bộ máy chính quyền trung ương và địa phương thời Tiến Lê

Trả lời:

+ Bộ máy cai trị ở trung ương : vua nắm mọi quyền hành, giúp vua có thái sư, đại sư và quan lại gồm hai ban văn, võ : các con vua được phong vương và trấn giữ các nơi quan trọng.
+ Chính quyền địa phương : cả nước chia thành 10 lộ, dưới lộ có phủ và châu.
+ Xây dựng quân đội (10 đạo và hai bộ phận cấm quân, quân địa phương).
Nhà Tién Lẽ đã tiến thêm một bước trong việc xây dựng chính quyền độc lập tự chủ. Đây là sự hoàn thiện chính quyền ờ trung ương, chia lại đơn vị hành chính cả nước, chú trọng xây dựng quân đội…

Câu 5: Hãy trình bày diễn biến của cuộc kháng chiến chống Tống do Lê Hoàn chỉ huy

Trả lời:

– Diễn biến :
+ Đầu năm 981, quân Tống theo hai đường thuỷ, bộ tiến đánh nước ta.
+ Lẽ Hoàn trực tiếp tổ chức và lãnh đạo cuộc kháng chiến.
+ Nhiều trận chiến diễn ra trên sông Bạch Đằng. Trên bộ, quân ta chặn đánh địch quyết liệt, quân Tống đại bại.

Những chuyên mục hay của Lịch sử lớp 7:

• Giải bài tập Sách giáo khoa môn Lịch sử lớp 7
• Câu hỏi ôn tập môn Lịch sử lớp 7
• Đáp án môn Lịch sử lớp 7
• Đề thi học sinh giỏi môn Lịch sử lớp 7

Trên đây chúng tôi đã tái hiện lại hoàn cảnh lịch sử của cuộc chuyển giao giữa hai thời đại: thời Đinh sang thời Tiền- Lê, trên cơ sở đó chúng tôi đã khái quát lại diễn biến của cuộc kháng chiến chống quân Tống của Lê Hoàn. Với những kiến thức trên, hi vọng các bạn có thêm những kiến thức bổ ích.