Chỉ từ là gì, ví dụ, giải bài tập và soạn bài Khái niệm Chỉ từ Ngữ văn 6

Chỉ từ là gì, lấy ví dụ minh họa, giải bài tập và soạn bài Chỉ từ Ngữ văn 6, tìm hiểu khái niệm chỉ từ và vai trò của nó trong câu. Dù sách giáo khoa chỉ đề cập tới Chỉ từ rất ít, nhưng từ loại này lại đóng vai trò rất quan trọng ở phần ngữ pháp tiếng Việt, đặc biệt tần suất xuất hiện của Chỉ từ trong câu là rất nhiều.

Tuy nhiên, nhiều người không biết ý nghĩa của Chỉ từ là gì và cách phân loại chỉ từ có tác dụng như thế nào trong từng hoàn cảnh cụ thể. Vì thế ở bài viết này, Giainghia.com sẽ giúp mọi người hiểu khái niệm Chỉ từ là gì và cách soạn bài Chỉ từ ngữ văn 6.

A.Chỉ từ là gì?

Chỉ từ là từ loại dùng để chỉ, trỏ vào sự vật nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian, ví dụ như Này, Kia, Đó, Nọ, Ấy, Đấy, Đây. Những từ như Hôm Ấy, Thời gian Đấy, Những ngày Đó… thì chỉ từ đóng vai trò xác định vị trí sự vật trong thời gian. Còn như Bạn ấy, Gia đình này, Sân bóng đó… thì chỉ từ có nhiệm vụ xác định vị trí sự vật trong không gian.

Để hiểu thêm khái niệm Chỉ từ là gì thì chúng ta cần phân tích từng ví dụ, từ đó tìm ra vai trò cụ thể của chỉ từ trong câu. Nhiều bạn cũng gặp khó trong việc soạn bài Chỉ từ trong sách giáo khoa ngữ văn 6, đặc biệt ở phần giải bài tập.

B.Soạn bài Chỉ từ trong sách ngữ văn lớp 6

Nội dung bài học về khái niệm Chỉ từ trong sách Ngữ văn lớp 6 ở trang 136 – 139 như sau:

1.Các từ được in đậm trong những câu sau bổ sung ý nghĩa cho từ nào?

“Ngày xưa có ông vua nọ sai một viên quan đi dò la khắp nước tìm người tài giỏi. Viên quan ấy đã đi nhiều nơi, đến đâu quan cũng ra những câu đố oái oăm để hỏi mọi người. Đã mất nhiều công tìm kiếm nhưng viên quan vẫn chưa thấy có người nào thật lỗi lạc.

Một hôm, viên quan đi qua một cánh đồng làng kia, chợt thấy bên vệ đường có hai cha con nhà nọ đang làm ruộng […]” – (Em bé thông minh)

2.So sánh các từ và cụm từ sau, từ đó rút ra ý nghĩa của những từ được in đậm:

-Ông vua / ông vua nọ;

-Viên quan / Viên quan ấy;

-Làng / Làng kia;

-Nhà / Nhà nọ.

Trả lời: Từ nọ bổ sung ý nghĩa cho từ ông vua – Từ ấy bổ sung ý nghĩa cho từ viên quan – Từ kia bổ sung ý nghĩa cho từ làng

Tác dụng: Các chỉ từ nọ, ấy, kia xác định không gian cụ thể cho sự vật được biểu thị là danh từ mà nó đi kèm. – Nếu không có các từ “nọ, ấy, kia” thì danh từ như “ông vua”, “viên quan”, “làng”, “nhà” sẽ mơ hồ, không xác định được

3.Nghĩa của các từ ấy, nọ trong những câu sau có điểm nào giống và điểm nào khác với các trường hợp đã phân tích?

“Hồi ấy, ở Thanh Hóa có một người làm nghề đánh cá tên là Lê Thận. Một đêm nọ, Thận thả lưới ở một bến vắng như thường lệ. – (Sự tích Hồ Gươm)

Trả lời: Các từ “ấy”, “nọ” trong câu 3 có tác dụng xác định thời gian trong không gian. Khác với các chỉ từ phía trên xác định sự vật (danh từ) trong không gian.

So sánh các từ ấy (hồi ấy), nọ (đêm nọ) với các từ đã phân tích ở trên, ta thấy:

• Giống nhau: Cùng xác định vị trí của sự vật.
• Khác nhau:
  – Các từ: viên quan ấy, nhà nọ ⟶ định vị sự vật trong không gian.
  – Các từ hồi ấy, đêm nọ ⟶ định vị sự vật về thời gian.

Khái niệm Chỉ từ là gì?

Ghi nhớ: Chỉ từ là những từ dùng để trỏ vào sự vật, nhằm xác định vị trí của sự vật trong không gian hoặc thời gian. Ví dụ: Này, nọ, kia, đó, ấy, đấy, đây…

Vai trò Hoạt động của Chỉ Từ trong câu: Chỉ từ thường làm phụ ngữ trong cụm danh từ. Ngoài ra, chỉ từ còn có thể làm chủ ngữ hoặc trạng ngữ trong câu. Ví dụ về vai trò hoạt động của chỉ từ trong câu:

• Chỉ từ làm phụ ngữ trong cụm danh từ: Bốn thằng đó đang chơi ngoài sân.
• Chỉ từ làm chủ ngữ trong câu: Đấy là những gì tôi muốn nói.
• Chỉ từ làm trạng ngữ trong câu: Kể từ hôm đó, tôi không còn dám nhìn mặt Trăng nữa.

C.Luyện tập: Ví dụ về Chỉ từ trong sách giáo khoa Ngữ văn lớp 6:

Bài tập 1: Tìm chỉ từ trong những câu sau đây. Xác định ý nghĩa và chức vụ của các chỉ từ ấy.

a- Vua cha xem qua một lượt rồi dừng lại trước chồng bánh của Lang Liêu, rất vừa ý, bèn gọi lên hỏi. Lang Liêu đem giấc mộng gặp thần ra kể lại. Vua cha ngẫm nghĩ rất lâu rồi chọn hai thứ bánh ấy đem tế Trời, Đất cùng Tiên vương. – (Bánh chưng, bánh giầy)

b- Đấy vàng, đây cũng đồng đen

Đấy hoa thiên lí, đây sen Tây Hồ. – (Ca dao)

c- Nay ta đưa năm mươi con xuống biển, nàng đưa năm mươi con lên núi, chia nhau cai quản các phương. – (Con Rồng cháu Tiên)

d- Từ đó nhuệ khí của nghĩa quân ngày một tăng. – (Sự tích Hồ Gươm)

Trả lời Bài tập 1: Các chỉ từ có trong các câu và ý nghĩa, chức vụ của chúng là:

a- Hai thứ bánh ấy:

• Định vị sự vật trong không gian
• Làm phụ ngữ sau trong cụm danh từ.

b- Đấy, đây

• Định vị sự vật trong không gian
• Làm chủ ngữ

c- Hay

• Định vị sự vật trong thời gian
• Làm trạng ngữ

d- Đó

• Định vị sự vật trong thời gian
• Làm trạng ngữ

Bài tập 2.Thay cụm từ in đậm dưới đây bằng những chỉ từ thích hợp và giải thích vì sao cần thay như vậy.

a- Giặc tan vỡ. Đám tàn quân giẫm đạp lên nhau chạy trốn, tráng sĩ đuổi đến chân núi Sóc(Sóc Sơn). Đến chân núi Sóc, một mình một ngựa, tráng sĩ lên đỉnh núi, cởi giáp sắt bỏ lại, rồi cả người lẫn ngựa từ từ bay lên trời. – (Theo Thánh Gióng)

b- Người ta còn nói, khi ngựa thét ra lửa, lửa đã thiêu cháy một làng, cho nên làng bị lửa thiêu cháyvề sau gọi là làng Cháy. – (Theo Thánh Gióng)

Trả lời Bài tập 2: Có thể thay như sau, Thay như vậy để khỏi lặp từ:

a- đến chân núi Sóc = đến đấy

b- làng bị lửa thiêu cháy = làng ấy

Bài tập 3: Có thể thay các chỉ từ trong đoạn văn dưới đây bằng những từ hoặc cụm từ nào không? Rút ra nhận xét về tác dụng của chỉ từ.

Năm ấy, đến lượt Lí Thông nộp mình. Mẹ con hắn nghĩ kế lừa Thạch Sanh chết thay. Chiều hôm đó, chờ Thạch Sanh kiếm củi về, Lí Thông dọn một mâm rượu thịt ê hề mời ăn, rồi bảo:

“Đêm nay, đến phiên anh canh miếu thờ, ngặt vì dở cất mẻ rượu, em chịu khó thay anh, đến sáng thì về “- (Thạch Sanh)

Trả lời bài tập 3: Không thể thay các chỉ từ: Năm ấy, chiều hôm đó, đêm nay trong đoạn văn được.

Chỉ từ có vai trò rất quan trọng. Chúng có thể chỉ ra những sự vật, thời điểm khó gọi thành tên, giúp người nghe, người đọc định vị được các sự vật, thời điểm ấy trong chuỗi sự vật hay trong dòng thời gian vô hạn.

Hy vọng bài viết ngắn gọn này của Giainghia.com đã giúp độc giả hiểu được khái niệm Chỉ từ là gì và biết cách soạn bài Chỉ từ Ngữ văn 6 thật đầy đủ. Phần Chỉ từ dù không khó, nhưng việc xác định vai trò, tác dụng của Chỉ từ trong câu vân thì không phải ai cũng làm được. Vì thế, bạn nên làm nhiều bài tập về phần Chỉ từ này để vừa hiểu hơn ý nghĩa, lại có thể tự tin giải các bài tập khác trong các kỳ thi.