Về bài thơ Cảnh chiều hôm (Vãn cảnh) của Hồ Chí Minh

DÀN BÀI

1. Hai câu thơ đầu

   - Câu thơ thứ nhất là một thi tứ quen thuộc trong thơ cổ: hoa nở rồi lại tàn theo quy luật tự nhiên. Câu thơ gợi ra một dự cảm về sinh mệnh mỏng manh của loài hoa hồng: nở ra, rơi rụng, rồi tàn lụi.

   Đến câu thơ thứ hai mới thực sự bộc lộ ý tưởng mà Bác muốn gửi gắm: "Hoa khai, hoa tạ lưỡng vô tình” (Hoa nở, hoa tàn, hai sự đó đều vô tình). Vân đề cần xác định là chủ thể của “vô tình” là ai? Có lẽ nên hiểu theo cách: Chỉ có tạo hóa, hiểu như một quy luật của tự nhiên lạnh lẽo vô tình với sự tàn sự nở của bông hoa. Vậy là có một kiếp hoa uổng phí. Nó là hiện thân của cái Đẹp, được Ịuyền tồn tại mãi trên cõi đời này. Nhưng cái Đẹp mỏng manh ấy làm sao có thể chiến thắng được quy luật của tự nhiên. Mặt khác, bông hoa tàn, nở khung cảnh chiều hôm. Giữa sự tàn, nở của hoa với thời gian trôi, cả hai đồi tình, lạnh lẽo. Chắc chắn câu thơ ẩn chứa một tâm trạng bồn chồn, sốt ruột của  Bác khi thời giờ cứ trôi đi một cách uổng phí trong tù.