Tinh tinh "tinh ranh"

Loài tinh tinh có khả năng nhận thức và đoán biết tác động của những hành vi của mình lên môi trường xung quanh, khả năng vốn chỉ có ở con người.

Theo trang tin Discovery, phát hiện của các chuyên gia thuộc Viện Nghiên cứu Linh trưởng thuộc Đại học Kyoto (Nhật Bản) thách thức các giả thuyết lâu nay về ranh giới giữa “người” và “vật”, đồng thời làm sáng tỏ nguồn gốc tiến hóa của quá trình nhận thức.

Một con tinh tinh tham gia thử nghiệm - Ảnh: Đại học Kyoto.

Các nghiên cứu trước đây cho thấy nhiều loài linh trưởng, voi và cá heo có thể tự nhận biết chúng trong gương. Trên cơ sở đó, các nhà khoa học Nhật đã thực hiện 3 cuộc thử nghiệm để kiểm tra xem liệu tinh tinh, “bà con” gần gũi nhất của con người, ở một chừng mực nào đó có khả năng “suy nghĩ” như con người khi thực hiện một số hành động cụ thể hay không.

Trong cuộc thử nghiệm đầu tiên, 3 tinh tinh cái khởi động trò chơi video bằng cách đặt ngón tay lên màn hình cảm ứng và dùng viên bi, tương tự như chuột máy tính, để dịch chuyển một trong hai con trỏ trên màn hình. Sự chuyển động của con trỏ thứ hai, được thiết kế nhằm phân tán sự chú ý hoặc gây bối rối cho tinh tinh, được điều khiển bởi máy tính. “Trò chơi” kết thúc khi con vật nhắm trúng mục tiêu hoặc sau một hồi gián đoạn.

Khi đó, các chuyên gia yêu cầu tinh tinh xác nhận bằng ngón tay đã điều khiển con trỏ nào, và nếu chỉ trúng sẽ được thưởng những miếng táo hoặc nho khô. Cả ba đều đạt điểm trên 90% và ít bị con trỏ giả đánh lạc hướng. Điều này chứng tỏ tinh tinh có khả năng phân biệt chuyển động của con trỏ do chúng điều khiển và con trỏ do các yếu tố khác điều khiển.

Ở cuộc thử nghiệm thứ hai, cả hai con trỏ di chuyển độc lập với sự điều khiển của tinh tinh và máy tính. Thực chất, viên bi được gỡ ra và không còn kết nối với màn hình máy tính. Nếu con vật thể hiện tốt ở thí nghiệm đầu nhưng làm tệ ở thí nghiệm này, các nhà nghiên cứu cho rằng điều đó cho thấy tinh tinh không chỉ phản ứng lại những gì chúng nhìn thấy mà còn biết bản thân chúng đảm nhận việc điều khiển con trỏ.

Trong cuộc thử nghiệm cuối cùng dành cho các con tinh tinh tài năng nhất, nhóm nghiên cứu trì hoãn thời gian tương tác giữa con trỏ và viên bi như thể cả hai không “ăn rơ” với nhau và làm lệch hướng điều khiển của con trỏ trên màn hình.

Theo các chuyên gia, tất cả kết quả đều chứng minh tinh tinh và con người cùng chia sẻ quá trình nhận thức cơ bản khi nhận biết bản thân là một tác nhân độc lập. Đây là bằng chứng về hành vi đầu tiên chứng tỏ tinh tinh có thể phân biệt giữa bản thân và đối tượng khác đối với những tình huống bên ngoài trên cơ sở quá trình tự quan sát.