Soạn bài Thuật ngữ

I. Thuật ngữ là gì?

Câu 1:  So sánh hai cách giải thích từ nước và từ muối :

- Cách 1 : nêu những dấu hiệu bên ngoài, có thể quan sát được trực tiếp bằng giác quan. Các từ muối, nước ở cách 1 là từ thông thường.

- Cách 2 : nêu những tính chất đặc trưng bên trong. Những tính chất này là kết quả nghiên cứu khoa học. Người nghe cũng phải có những kiến thức khoa học nhất định thì mới hiểu được. Các từ muối, nước ở đây là thuật ngữ.

Câu 2 :

- Thạch nhũ : thuật ngữ môn Địa lí.

- Bơ-dơ : thuật ngữ môn Hóa học.

- Ẩn dụ : thuật ngữ môn Ngữ văn.

- Phân số thập phân : thuật ngữ môn Toán

Những thuật ngữ trên chủ yếu dùng trong văn bản khoa học và công nghệ.

II. Đặc điểm của thuật ngữ :

Câu 1 : Các thuật ngữ ở mục 2 nói trên chỉ có một nghĩa.

Câu 2 :

- Từ muối trong câu (a) – Muối là một tập hợp chất có thể hòa tan trong nước – là nghĩa thuật ngữ, chỉ có một nghĩa.

- Từ muối thứ hai trong câu (b) (Tay nâng chén muối đĩa gừng – Gừng cay muối mặn xin đừng quên nhau) là từ thông thường ở đây được dùng theo sắc thái biểu cảm (gợi lên nỗi vất vả đã nếm trải).

Luyện tập

Câu 1 : Vận dụng kiến thức đã học ở các môn Ngữ văn, Lịch sử, Địa lí, Toán học, Vật lí, Hóa học, Sinh học để điền thuật ngữ thích hợp vào chỗ trống và xác định mỗi thuật ngữ được điền vào thuộc lĩnh vực khoa học nào.

- Lực là tác dụng đẩy, kéo của vật này lên vật khác. (Vật lí)

- Xâm thực là hiện tượng làm hủy hoại dần dần lớp đất đá phủ trên mặt đất do các tác nhân : gió, băng hà, nước chảy,… (Địa lí)

- Hiện tượng hóa học là hiện tượng trong đó có sinh ra chất mới. (Hóa học)

- Trường từ vựng là tập hợp của những từ có ít nhất một nét chung về nghĩa. (Ngữ văn)

- Di chỉ là nơi có dấu vết cư trú và sinh sống của người xưa. (Lịch sử)

- Thụ phấn là hiện tượng hạt phấn tiếp cúc với đầu nhụy. (Sinh học)

- Lưu lượng là lượng nước chảy qua mặt cắt ngang lòng sông ở một điểm nào đó, trong một giây đồng hồ. (Địa lí)

- Trọng lực là lực hút của Trái Đất. (Vật lí)

- Khí áp là sức ép của khí quyển lên bề mặt Trái Đất. (Địa lí)

- Đơn chất là những chất do một nguyên tố hóa học cấu tạo nên. (Hóa học)

- Thị tộc phụ hệ là thị tộc theo dòng họ người cha, trong đó nam có quyền hơn nữ. (Lịch sử)

- Đường trung trực là đường thẳng vuông góc với một đoạn thẳng tại  điểm giữa của đoạn ấy. (Toán học)

Câu 2 : Điểm tựa là một thuật ngữ vật lí, có nghĩa là điểm cố định của một đòn bẩy, thông qua đó lực tác động được truyền tới lực cản. Nhưng trong đoạn trích này nó không được dùng như một thuật ngữ. Ở đây, điểm tựa chỉ nơi làm chỗ dựa chính (ví như điểm tựa của đòn bẩy).

Câu 3 :

- Trong trường hợp (a) (Nước tự nhiên ở sông, hồ, ao, biển,… là một hỗn hợp), từ hỗn hợp được dùng như một thuật ngữ.

 - Trong trường hợp (b) (Đó là một chương trình biểu diễn hỗn hợp nhiều tiết mục), từ hỗn hợp được dùng như một từ thông thường.

- Đặt câu với từ hỗn hợp dùng theo nghĩa thông thường :

Dùng hỗn hợp phân chuồng và phân hóa học thì tốt hơn dùng riêng rẽ.

Câu 4 : Thuật ngữ cá của sinh học : động vật có xương sống, sống ở dưới nước, bơi bằng vây, thở bằng mang. Theo cách hiểu thông thường của người Việt (thể hiện qua cách gọi cá voi, cá heo và có thể kể thêm cá sấu), cá không nhất thiết phải thở bằng mang.

Câu 5 : Hiện tượng đồng âm giữa thuật ngữ thị trường của kinh tế học và thuật ngữ thị trường của quang học không vi phạm nguyên tắc một thuật ngữ - một khái niệm, vì hai thuật ngữ này được dùng trong hai lĩnh vực khoa học riêng biệt, chứ không phải trong cùng một lĩnh vực.

Zaidap.com