Quản lý chất thải dựa trên cộng đồng tại Siem Reap, Cambodia

Giới thiệu

Quản lý chất thải là một thách thức đối với nhiều cộng đồng, cho dù là nông thôn hay thành thị, công nghiệp hoá hay đang phát triển. ở Đông Nam á, quản lý chất thải gặp nhiều khó khăn do thiếu các nguồn lực và năng lực của địa phương. Tại nhiều nơi, chính quyền địa phương không quan tâm hoặc không đủ khả năng cung cấp dịch vụ xử lýchất thải. Trong trường hợp này cần phải áp dụng những giải pháp mang tính sáng tạo. Một trong những giải pháp đó là

Quản lý chất thải dựa trên cộng đồng (QLCTDTCĐ), có nghĩa là các thành viên trong cộng đồng địa phương tổ chức và vận hành các hệ thống quản lý chất thải. Nghiên cứu này nhằm đánh giá khả năng thực hiện dự án QLCTDTCĐ tại 1 khu vực ở Siem Riep,Cambodia. Nhóm nghiên cứu đã tiến hành đánh giá thái độ và hành vi của cộng đồng, dòng chất thải, thành phần chất thải và ý kiến của những bên có liên quan chủ yếu (key informants) để đánh giá tính khả thi và thiết kế (có thể) của dự án QLCTDTCĐ tại khu vực nghiên cứu.

Nghiên cứu này được tiến hành tại khu vực dọc theo 2 bên sông Siem Riep về phía nam thành phố . Khu vực này bao gồm 2 xã với khoảng 1.000 hộ dân. Cư dân địa phương có hoàn cảnh kinh tế xã hội và hình thức sở hữu đất đai khác nhau. Khu vực này được chọn làm địa điểm có thể thực hiện dự án QLCTDTCĐ vì ở đây chưa có dịch vụ thu gom chất thải. Một trở ngại lớn đối với việc thực hiện dịch vụ thu gom chất thải có thu phí trong khu vực này là việc người dân có thể dễ dàng đổ chất thải ra sông, đốt chất thải, chôn lấp chất thải hoặc đổ chất thải ra nơi công cộng mà không phải trả một đồng lệ phí nào. QLCTDTCĐ là hình thức quản lý chất thải chủ yếu dựa vào sự tham gia và hợp tác của các thành viên trong cộng đồng để: xác định các vấn đề liên quan đến chất thải, quản lý thực hiện các dự án QLCTDTCĐ, thu gom và vận chuyển chất thải…….

QLCTDTCĐ có thể là giải pháp thích hợp trong trường hợp chính quyền địa phương không thể hoặc không giải quyết nhu cầu quản lý chất thải của cộng đồng. Chính quyền địa phương có thể không có khả năng thu gom chất thải vì lý do tài chính. Ngoài ra, việc thiếu cơ sở hạ tầng tại những khu vực đông dân nghèo hoặc khu ngoại ô (như các khu phố nhỏ hoặc tồi tàn) có thể gây khó khăn cho những người thu gom rác thải tiếp cận được cộng đồng. Hơn nữa, chính quyền địa phương có thể từ chối cung cấp dịch vụ nếu cộng đồng đó lại là khu định cư bất hợp pháp. QLCTDTCĐ có thể tạo cơ hội cho việc trao thêm quyền và khả năng tự cải thiện trong việc phát triển cộng đồng, những điều rất cần thiết đối với vấn đề sức khoẻ và mỹ quan, những vấn đề có liên quan tới lượng rác thải quá mức trong các khu dân cư.

Nói chung, trong QLCTDTCĐ, chất thải sinh hoạt được thu gom từ các hộ gia đình và tập trung tại một địa điểm để sau đó chuyển đi. Hệ thống thu gom có thể sử dụng những người được thuê để làm nhiệm vụ thu gom hoặc có thể là người dân tự mang rác thải nhà mình tới địa điểm tập trung. QLCTDTCĐ có thể bao gồm thu gom rác thải, phân loại phế liệu có thể tái chế và/hoặc chất thải hữu cơ ở cộng đồng, tổng vệ sinh đường phố..vv...

Nguyên tắc cơ bản của QLCTDTCĐ là tạo ra giá trị từ chất thải, có thể là từ việc bán lại nguyên liệu đã được thu gom hoặc là từ phí thu gom (dựa vào nhận thức của cộng đồng về giá trị của việc rác thải của họ được loại bỏ). Trong khi cơ cấu của các dự án QLCTDTCĐ thay đổi tuỳ theo tình hình, một số yếu tố cơ bản dường như không bao giờ thay đổi. Ví dụ, những dự án QLCTDTCĐ thường kết hợp sự tham gia của các tổ chức dựa trên cộng đồng, các tổ chức phi chính phủ, các đối tác chính quyền và các doanh nghiệp địa phương. Trong phạm vi hộ gia đình thì phụ nữ và trẻ em có xu hướng đóng vai trò quan trọng trong việc tổ chức và thực hiện quản lý chất thải.