Phân tích và nêu cảm nghĩ của em về Hồi thứ mười bốn trong tác phẩm Hoàng Lê nhất thống chí – Văn mẫu lớp 9

Đánh giá bài viết Phân tích và nêu cảm nghĩ của em về Hồi thứ mười bốn trong tác phẩm Hoàng Lê nhất thống chí – Bài làm 1 của một bạn học sinh chuyên Văn tỉnh Bắc Ninh Hoàng Lê nhất thống chí là cuốn lịch sử chương hồi của một số tác giả trong Ngô gia văn phái. Tác phẩm đã khái quát một giai đoạn lịch sử với bao biến cố dữ dội đẫm máu từ khi Trịnh Sâm lên ngôi chúa đến khi Gia Long chiếm Bắc ...

Phân tích và nêu cảm nghĩ của em về Hồi thứ mười bốn trong tác phẩm Hoàng Lê nhất thống chí – Bài làm 1 của một bạn học sinh chuyên Văn tỉnh Bắc Ninh

Hoàng Lê nhất thống chí là cuốn lịch sử chương hồi của một số tác giả trong Ngô gia văn phái. Tác phẩm đã khái quát một giai đoạn lịch sử với bao biến cố dữ dội đẫm máu từ khi Trịnh Sâm lên ngôi chúa đến khi Gia Long chiếm Bắc Hà (1868 – 1802) như: loạn kiêu binh, triều Lê – Trịnh sụp đổ, Nguyễn Huệ đại phá Mãn Thanh, Gia Long lật đổ triều đại Tây Sơn

Sự sụp đổ không thể cưỡng nổi của triều đại Lê-Trịnh và khí thế sấm sét của phong trào nông dân Tây Sơn là hai nội dung lớn được phản ánh qua Hoàng Lê nhất thống chí. Đặc biệt Hồi thứ mười bốn đã thể hiện một cách hào hùng sức mạnh quật khởi của dân tộc trước thù trong giặc ngoài và khắc họa hình tượng Nguyễn Huệ, người anh hùng dân tộc đã làm nên chiến công Đống Đa bất tử.

Ta như được sống lại những giờ phút lịch sử nghiêm trọng và hào hùng của dân tộc vào cuối năm Mậu Thân (1788), đầu năm Ki Dậu (1789) khi Lê Chiêu Thống đã rước 29 vạn quân Thanh do Tôn Sĩ Nghị cầm đầu, kéo sang xâm lược nước ta. Tác giả Hoàng Lê nhất thống chí mở đầu hồi XIV đã viết:

Đánh Ngọc Hồi, quân Thanh bị thua trận,

Bỏ Thăng Long, Chiêu Thống trốn ra ngoài.

Vị cứu tinh của dân tộc thuở ấy là Nguyễn Huệ, người anh hùng áo vải đất Tây Sơn. Ngày 22 tháng 11 năm Mậu Thân, Tôn Sĩ Nghị chiếm Thăng Long. Tướng Ngô Văn Sở lui binh về án ngữ tại Tam Điệp. Ngày 24, Nguyễn Huệ được tin cấp báo, và ngày 25 lên ngôi hoàng đế "tế cáo trời đất cùng các thần sông, thần núi". Lấy niên hiệu là Ọuang Trung. Nguyễn Huệ đốc xuất đại binh ra Bắc. Ngày 29 đến Nghệ An tuyển thêm một vạn quân tinh nhuệ. Nguyễn Huệ tổ chức duyệt binh truyền hịch đánh quân Thanh, vạch trần âm mưu xâm lược của bọn chúng "mưu đồ lấy nước Nam ta đặt làm quận huyện; kêu gọi tướng sĩ đồng tâm, hiệp lực, để dựng nên công lớn"… Nhà vua chia quân làm 5 doanh (tiền, hậu, tả, hữu, trung quân) rồi thần tốc ra Tam Điệp hội quân với cánh quân Ngô Văn Sở. Quang Trung chia đại quân làm 5 đạo, cho quân ăn Tết Nguyên đán trước, "bảo kín" với các tướng soái đến tối 30 thần tốc đánh quân Thanh, hẹn đến ngày mồng 7 năm mới thì vào thành Thăng Long "mở tiệc ăn mừng”. Qua đó, ta thấy rõ Quang Trung có tầm nhìn chiến lược sâu rộng, sáng suốt, giàu mưu lược, nêu cao tinh thần quyết chiến, quyết thắng lũ xâm lăng. Các sự kiện như lên ngôi hoàng đế ở Phú Xuân, tuyển quân và truyền hịch ở Nghệ An, cho quân sĩ ăn Tết Nguyên đán trước;

Đặc biệt nhà vua đã tạo nên yếu tố bất ngờ đánh quân Thanh vào đúng dịp tết khi chúng "chỉ chăm chú vào việc yến tiệc vui mừng, không hề lo chi đến việc bất trắc' đã thể hiện tinh thần quyết đoán của một thiên tài quân sự khi Tổ quốc lâm nguy.

Tác giả mượn lời người cung nhân cũ để làm nổi bật tính cách anh hùng phi thường của Nguyễn Huệ khi trận Ngọc Hồi chưa xảy ra:

"Không biết rằng, Nguyễn Huệ là một tay anh hùng lão luyện, dũng mãnh và có tài cầm quân. Xem hắn ra Bắc vào Nam, ấn hiện như quỷ thần, không ai có thể lường biết. Hắn bắt Hữu Chỉnh như bắt trẻ con, giết Văn Nhậm như giết con lợn không một người nào dám nhìn thẳng vào mặt hắn. Thấy hắn trỏ tay, đưa mắt là ai nấy đã phách lạc hồn xiêu, sợ hơn sấm sét".

Nguyễn Huệ là một anh hùng có tài điều binh khiển tướng, trù hoạch quân mưu như thần. Ra quân đánh thắng như chẻ tre. Bắt sống toàn bộ toán quân Thanh đi do thám tại Phú Xuyẻn, dùng mưu gọi loa, vây kín làng Hà Hồi, quân Thanh "rụng rời sợ hãi" phải đầu hàng. Dùng kì mưu kết ba tấm ván thành một bức bên ngoài lấy rơm dấp nước phủ kín, tất cả là 20 bức; mỗi bức có 20 dũng sĩ, lưng dắt dao ngắn dàn thành trận chữ "nhất" xông thẳng vào đồn Ngọc Hồi. Súng quân Thanh bắn ra đều vô hiệu. Vua Quang Trung cưỡi voi đốc chiến. Sáng mồng 5, đồn Ngọc Hồi bị tiêu diệt, Sầm Nghi Đống phải thắt cổ tự tử, hàng vạn giặc bị giết "thây nằm đầy đồng, máu chảy thành suối, quân Thanh đại bại". Vua đã đặt phục binh tại đê Yên Duyên và Đại Áng, hợp vây quân Thanh tại Quỳnh Đô, giặc trốn xuống đầm Mực bị quân Tây Sơn "lùa voi cho giày đạp, chết đến hàng vạn người". Thừa thắng, vua Quang Trung tiến vào giải phóng kinh thành Thăng Long đúng trưa mồng 5 tháng Giêng năm Kỉ Dậu, trước kế hoạch 2 ngày. Có tài thao lược vô song, có tin vào sức mạnh chiến đấu và tinh thần yêu nước của tướng sĩ, của nhân dân ta mới có niềm tin tất thẳng ấy. Chiến thắng Đống Đa 1789 đã làm cho tên tuổi người anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ sáng ngời mãi ngàn thu.

Các tác giả Hoàng Lè nhất thông chí đã từng ăn lộc của nhà Lê, vốn có cảm tình với vua Lê nhưng trước họa xâm lăng và chiến công Đống Đa oanh liệt, họ đã đứng trên lập trường dân tộc, viết nên những trang văn đẹp nhất, dựng lên một tượng đài kì vĩ, tráng lệ về người anh hùng Nguyễn Huệ. Chỉ mấy năm sau, trong bài Ai tư vãn khóc vua Quang Trung qua đời, Ngọc Hân công chúa đã viết:

Mà nay áo vải cờ đào,

Giúp dân dựng nước biết bao công trình.

Đó là hình tượng người anh hùng Quang Trung trong văn học mà ta cảm nhận được với bao ngưỡng mộ.

Bằng biện pháp nghệ thuật tương phản đối lập, các tác giả Hoàng Lê nhất thống chí miêu tả và nêu bật sự thảm bại của quân Thanh xâm lược và số phận nhục nhã, bi đát của bọn vua quan phản nước hại dân.

Chỉ huy 29 vạn quân Thanh sang xâm lược nước ta là Tôn Sĩ Nghị. Sau khi chiếm được Thăng Long "không mất một mũi tên, như vào chỗ không người" hắn vô cùng "kiêu căng buông tuồng". Bọn tướng tá chỉ biết "chơi bời tiệc tùng, không hề để ý gì đến việc quân". Chúng huênh hoang tuyên bố là đầu xuân sẽ kéo quân thẳng đến sào huyệt của Tây Sơn để "bắt sống, không một tên nào lọt lưới!".

Thế nhưng, trước sức tiến công như vũ bão của Nguyễn Huệ, bao đồn giặc bị đánh tơi bời. Đồn Hà Hồi phải đầu hàng. Đồn Ngọc Hồi bị đập nát, Sầm Nghi Đống phải tự tử. Hàng vạn giặc phải bỏ mạng ở đầm Mực. Tôn Sĩ Nghị “sợ mất mật, ngựa không kịp đóng yên, người không kịp mặc giáp… nhằm hướng bắc mà chạy". Quân tướng "hoảng hổn, tan tác bỏ chạy". Chúng tranh nhau chạy, xô đẩy nhau rơi xuống sông. Cẩu phao đứt, hàng vạn giặc bị rơi xuống nước mà chết, đến nỗi nước sông Nhị Hà bị tắc nghẽn. Bọn sống sót chạy tháo thân về nước!

Bọn Việt gian bán nước cầu vinh như Lê Chiêu Thống, Lê Quýnh, Trịnh Hiến trên đường tháo chạy trở thành lũ ăn cướp. Chúng bạt vía kinh hồn chạy đến Nghi Tàm, "thình lình gặp được chiếc thuyền đánh cá vội cướp lấy rồi chèo sang bờ bắc”

Tại cửa ải, Lê Chiêu Thống và bọn cận thần "than thở, oán giận, chảy nước mắt "trông thật bi đát, nhục nhã. Còn Tôn Sĩ Nghị "cũng lấy làm xấu hổ". Chết nhưng nết không chừa! Lê Chiêu Thống hứa "lại xin sang hầu tướng quân", nghĩa là tiếp tục rước voi về giày mả tổ! Còn Tôn Sĩ Nghị vẫn khoác lác: "Nguyễn Quang Trung chưa diệt, việc này còn chưa thôi!".

Có thể nói, hình ảnh lũ xâm lược và bọn bán nước được miêu tả bằng nhiều chi tiết châm biếm, thể hiện một thái độ khinh bỉ sâu sắc.

Đọc Hồi thứ mười bốn (Hoàng Lê nhất thống chí) ta càng thấu rõ tim đen quân xâm lược phương Bắc và âm mưu của thiên triều, và bộ mặt dơ bẩn của bọn Việt gian bán nước. Ta càng thêm tự hào về truyền thống yêu nước, anh hùng của dân tộc ta, vô cùng kính phục và biết ơn Nguyễn Huệ, nhà quân sự thiên tài của Đại Việt.

Nghệ thuật kể chuyện, bút pháp miêu tả nhân vật lịch sử (Nguyễn Huệ, Lê Chiêu Thống, Tôn Sĩ Nghị) rất chân thực và sinh động tạo nên những trang văn hào hùng tuyệt đẹp vừa giàu giá trị văn chương, vừa mang tính lịch sử sâu sắc.

Phân tích và nêu cảm nghĩ của em về Hồi thứ mười bốn trong tác phẩm Hoàng Lê nhất thống chí – Bài làm 2

Phân tích và nêu cảm nghĩ của em về Hồi thứ mười bốn trong tác phẩm Hoàng Lê nhất thống chí – Bài làm 3

Tác phẩm đã tái hiện chân thực và sinh động bối cảnh lịch sử đầy biến động ở nước ta trong khoảng hơn ba thập kỉ cuôi của thế kỉ XVIII và mấy năm đầu thế kỉ xrx. Khởi đầu câu chuyện là sự sa đoạ, thối nát đến cực độ của các tập đoàn phong kiến. Thời Lê mạt, vua chẳng ra vua. Vua Lê Hiển Tông ốm đau, bạc nhược, chỉ còn biết chắp tay rủ áo, cam phận làm bù nhìn. Câu nói cửa miệng của ông ta là: Chúa gánh cái lo, ta hưởng cái vui, Vua Lê Chiêu Thông đê hèn, cúi đầu khuất phục trước giặc Mãn Thanh, mong cứu vãn cái ngai vàng mục ruỗng sắp sụp đổ. Ông vua cuối cùng là Lê Duy Mật thì tệ hại đến mức bị người đời đánh giá cùng chỉ là một cục thịt trong cái túi da mà thôi.

Bên phủ Chúa, Trịnh Sâm sông xa hoa hưởng lạc, hoang dâm vô độ. Vì say mê Đặng Thị Huệ nên Chúa Trịnh sẵn sàng phế con trưởng, lập con thứ, gây nên loạn từ trong nhà loạn ra. Anh em chém giêt lẫn nhau.

Kiêu binh ỷ thế lộng hành, Sự tranh giành quyền lực giữa các phe phái phong kiến đã đến hồi quyết liệt, cần được giải quyết. Trong bối cảnh đó, cuộc nổi dậy với khí thế ngất trời của phong trào Tây Sơn là một tất yếu. Rồi Nguyễn Huệ đánh tan quân xâm lược Mãn Thanh, lập nên triều đại Tây Sơn. Nhưng cơ nghiệp nhà Tây Sơn ngắn ngủi. Chúa Nguyền dần dần hồi phục thế lực, dẹp Tây Sơn, lập vương triều mới (1802). Kết thúc tác phẩm là tình cảnh thảm hại, nhục nhã của vua tôi Lê Chiêu Thống khi nương thân ở nước người.

Tất cả nhừng sự kiện lịch sử trên được các tác giả ghi chép lại thật cụ thể, tỉ mi. Nối bật lên trên bối cảnh của thời đại nhiễu nhương ấy là hình bóng của những con người thuộc các phe phái đôi lập, đặc biệt là hình ảnh ngời sáng của vua Quang Trung Nguyễn Huệ – người anh hùng tiêu biểu cho sức mạnh quật cường của dân tộc.

Hồi thứ mười bốn là đoạn trích dài, kể lại diễn biến của nhiều tình tiết, sự kiện. Để hiếu rõ đoạn trích này, chúng ta phải tìm hiểu đôi nét về nội dung của hồi mười hai và mười ba. Khi Bắc Bình Vương Nguyễn Huệ kéo quân ra Bắc lần thứ hai đề bắt viên quan phản bội Vũ Văn Nhậm thì vua Lê Chiêu Thông sợ hãi bỏ kinh thành Thăng Long chạy lên vùng biên ải phía Bắc, chiêu mộ nghĩa binh Gần vương đế chống lại. Nhưng nhóm nghĩa binh ít ỏi ấy không đủ sức đối địch với quân Tây Sơn. Lê Chiêu Thống bèn cử hai viên quan hầu cận là Lê Duy Đản và Trần Danh Án bí mật trốn sang Trung Quốc, gặp viên Tổng đốc Lưỡng Quảng là Tôn Sĩ Nghị để cầu viện. Tôn Sĩ  Nghị muốn nhân cơ hội này cướp nước ta liền tâu lên vua Mãn Thanh,xin đưa quân sang đánh. Được lệnh, Tôn Sĩ Nghị kéo đại quân sang với danh nghĩa phù Lê, diệt Tây Sơn. Trước thế giặc mạnh, quân Tây Sơn rút lui về cố thủ ở Tam Diệp. Quân giặc kéo thẳng tới Thăng Long, không gặp sức kháng cự nào liền sinh ra kiêu căng, tự mãn. Lê Chiêu Thống cùng theo về, nhận sắc phong bù nhìn An Nam Quốc Vương.

Đoạn đầu của hồi thứ mười bốn nói về việc Tôn Sĩ Nghị kéo quân vào Thăng Long, thấy dễ dàng, cho là vô sự nên không đề phòng gì cả. Điều đó làm cho vua tôi Lê Chiêu Thống vốn đã biết rất rõ tài cầm quân xuất quỷ nhập thần của Nguyễn Huệ, rất lo lắng.

Quân tướng Tôn Sĩ Nghị ở Thăng Long chỉ lo chơi bời, tiệc tùng, không hề để ý đến việc quân, lính thì tự tiện bỏ cả đội ngũ, đi lại lang thang, không còn có kỉ luật gì cả. Người cung nhân cũ đến tâu với thái hậu về thái độ chủ quan coi thường Tây Sơn của giặc Thanh và vua tôi Lê Chiêu Thống có nguy cơ phải chạy sang đất Trung Hoa một chuyến nữa. Thái hậu hoảng hốt nói với vua. Nhà vua lúc bấy giờ mới hoảng sợ, đến doanh trại xin Tôn Sĩ Nghị xuất quân, bị hắn mắng thẳng vào mặt nên sợ hãi lui về.

Ở hồi thứ mươi bốn này, với cảm quan lịch sử nhạy bén và niềm tự hào dân tộc to lớn, các tác giả đã khắc hoạ thành công hình ảnh người anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ qua chiến công thần tốc đại phá quân Thanh, miêu tả sự thảm bại của các tướng lĩnh nhà Thanh và số phận bi đát của vua Lê Chiêu Thống phản nước, hại dân.

Bài văn có thể chia làm ba đoạn:

Đoạn một: Từ đầu đến … hôm ấy nhằm vào ngày 25 tháng Chạp năm Mậu Thân (1788): Được tin báo quân Thanh đã chiêm Thăng Long, Bắc Bình Vương Nguyễn Huệ lên ngôi hoàng đế và thân chinh cầm quân lên đường ra Bắc dẹp giặc.

Đoạn hai: Từ Vua Quang Trung tự mình đốc xuất đại binh… đến vua Quang Trung tiến binh đến Thăng Long rồi kéo vào thành: Cuộc hành quân thần tốc và chiến thắng lẫy lừng của vua Quang Trung.

Đoạn ba: Phần còn lại: Sự đại bại của quân tướng nhà Thanh và tình trạng thảm hại của vua tôi Lê Chiêu Thống.

Từ đầu đến cuối đoạn trích, Nguyền Huệ được miêu tả là con người tài ba, hành động một cách quả quyết, xông xáo, nhanh gọn và có chủ đích rõ ràng. Nghe tin giặc Thanh dã chiếm đến tận Thăng Long. Nguyễn Huệ đã thân chinh cầm quân đi ngay. Rồi chỉ trong vòng hơn một tháng (từ 24 tháng 11 đến 30 tháng Chạp), Nguyễn Huệ đã làm được bao nhiêu việc lớn: tế cáo trời đất, lên ngôi hoàng đế đốc xuất đại binh ra Bắc, gặp gỡ người cống sĩ ở huyện La Sơn, tuyển mộ quân lính và mở cuộc duyệt binh lớn ở Nghệ An, phủ dụ tướng sĩ, định kế hoạch hành quân, đánh giặc và nghĩ đến cả kế hoạch đối phó với nhà Thanh sau chiếu thắng.

Nguyễn Huệ là ông vua có trí tuệ sáng suốt, nhạy bén trong việc phân tích tình hình thời cuộc và thế tương quan chiến lược giữa ta và địch. Trong lời phủ dụ quân lính ở Nghệ An, Nguyễn Huệ đã noi theo việc làm của Nguyễn Trãi trong Đại cáo bình Ngô. Ông khẳng , định chủ quyền dân tộc của ta và lên án hành động xâm lăng phi nghĩa, trái đạo trời của giặc: Trong khoảng vũ trụ, đất nào sao ấy , đều đã phân biệt rõ ràng, phương Nam, phương Bắc chia nhau mà cai trị. Người phương Bắc không phải nòi giống nước ta, bụng dạ ắt khác. Từ đời Hán đến nay, chúng đã mấy phen cướp bóc nước ta, giết hại nhân dân, vơ vét của cải, người mình không thể chịu nổi, ai cũng muốn đuổi chúng đi. Đời Hán có Trưng Nữ Vương, đời Tống có Đinh Tiên Hoàng, Lê Đại Hành, đời Nguyên cỏ Trần Hưng Đạo, đời Minh có Lê Thái Tổ, các Ngài không nỡ ngồi nhìn chúng làm điều tận bạo, nên đã thuận lòng người, dậy nghĩa quân, đều chỉ đánh một trận là thắng và đuổi được chúng về phương Bắc…

Nguyên Huệ đã nhắc lại truyền thống chống giặc ngoại xâm kiên cường, bất khuất của dân tộc ta từ xa xưa. Ông đưa ra một hệ thống dẫn chứng song hành liên tục, cứ một triều đại phương Bắc đi liền với một nhân vật kiệt xuất tiêu biếu của phương Nam. Việc khởi binh của Nguyễn Huệ nằm trong cái tất yếu song hành ấy. Cũng từ cái nhìn sắc sảo này, hơn ai hết, ông vạch ra bản chất việc phù Lê của Tôn Sĩ Nghị chẳng qua là sang cướp nước ta: Nay người Thanh lại sang, mưu đồ lấy nước Nam ta đặt làm quận huyện… Vì vậy ta phải, kéo quân ra đánh đuổi chúng. Các ngươi đều là những kẻ có lương tri, lương năng, hãy nên cùng ta đồng tâm hiệp lực, để dựng nên công lớn. .

Đồng thời, ông cũng ban ra kỉ luật thật nghiêm đế răn dạy quân lính: Chớ có quen theo thói cũ, ăn ở hai lòng, nếu như việc phát giác ra, sẽ bị giết chết ngav tức khắc, không tha một ai, chớ bảo ta không nói trước. Lời phủ dụ có thể xem như một bài hịch ngắn gọn mà ý tứ thật phong phú, sâu sắc, có tác dụng kích thích lòng yêu nước và động viên tinh thần quân sĩ.

Nguyễn Huệ sáng suốt trong việc xét đoán và dùng người, thế hiện qua cách xử trí với các tưởng sĩ tại Tam Điệp. Ông rât hiểu sở trường, sở đoản của từng người, khen chê đều đúng người, đúng việc.,. Chẳng hạn khi đại binh thần tốc ra tới Tam Điệp, hai viên tướng Sở và Lân đều mang gươm trên lưng và xin chịu tội. Nguyễn Huệ hiểu trong binh pháp đã nêu rõ 1 “Quân thua chém tướng” nhưng ông đánh giá rất đúng rằng: Sở, Lân không phải hạng người hèn nhát. Hơn nữa, họ làm theo mưu kế của Ngô Thì Nhậm. Khi thế giặc đang mạnh, Thăng Long lại ở trong tình trạng bị cô lập, thì việc rút lui để bảo toàn lực lượng, chờ đại quân kéo ra là thượng sách. Lẽ ra Sở, Lân bị trừng phạt nhưng cuối cùng lại được Nguyễn Huệ ngợi khen. Hiểu người và dùng người đến mức “tri kỉ, tri âm” như thế là tài của người cầm quân. Hay như khi Nguyễn Huệ sai đại tướng là Hám Hổ Hầu đi kén lính ở Nghệ An theo định mức cứ ba trai tráng, tức là ba suất đinh thì lấy một người. Vì thế nên chẳng mấy chốc đã tuyển được hơn một vạn quân tinh nhuệ.

Nguyễn Huệ có ý chí quyết thắng và tầm nhìn xa trông rộng. Hiếm có một niềm tin nào vững chắc như niềm tin của Nguyền Huệ. Mới khởi binh đánh giặc, chưa giành lại được một tấc đất nào, vậy mà trước mọi người, ông khẳng định chắc chắn rằng: Lần này ta ra thân hành cầm quân, phương lược tiến đánh đã có tính sẵn. Chẳng qua mươi ngày có thể đuổi được người Thanh. Ông còn chuẩn bị cả kế hoạch ngoại giao sau khi chiến thắng đổi với một nước lớn gấp mười nước mình. Thắng thì thắng, nhưng việc binh đao chưa thể dứt được ngay vì sỉ nhục của một nước lớn dễ gì nguôi ngoai. Vì thế cần phải hoà hiếu tạm thời: Chờ mười năm nữa cho ta được yên ổn mà nuôi dưỡng lực lượng, bấy giờ nước giàu quân mạnh, thì ta có sợ gì chúng?

Quang Trung Nguyễn Huệ có tài dụng binh như thần. Cuộc hành quân thần tốc do ông đích thân chỉ huy. Ngày 25 tháng Chạp bắt đầu xuất quân ở Phú Xuân (Huế), ngày 29 đã ra tới Nghệ An, vượt khoảng mấy trăm dặm qua núi, qua đèo. Tại đây, ông vừa tuyển quân, vừa tổ chức đội ngũ duyệt binh, chỉ trong một ngày. Hôm sau, tiến quân ra Tam Điệp, giáp giới Ninh Bình, Thanh Hoá. Đêm 30 tháng Chạp, quân sĩ lập tức lên đường, tiến ra Thăng Long. Tất cả đều đi bộ. Có sách còn kể vua Quang Trung sử dụng cả cáng và võng. Cứ hai người khiêng thì một người được nằm nghỉ, luân phiên nhau suốt đêm ngày. Từ Tam Điệp ra tới Thăng Long khoảng hơn trăm dặm. Vừa hành quân, vừa đánh giặc, vậy nên vua Quang Trung khẳng định là mồng 7 tháng giêng sẽ ăn Tết ở Thăng Long. Thực tế đã rút gọn được hai ngày. Hành quân xa liên tục như vậy, nhưng cơ nào đội ấy vẫn chỉnh tề, cùng do tài năng  tổ chức của người đứng đầu. Hơn một vạn quân mới tuyển đặt ở trung quân, còn quân tinh nhuệ từ đất Thuận Quảng ra thì bao bọc ở bốn doanh tiền, hậu, tả, hữu.

Quả thật, theo dõi cuộc hành quân của Nguyễn Huệ từ Tam Điệp trở ra, người đọc mới hiếu thế nào là thần tốc, về lực lượng, quân cua Nguyễn Huệ chia làm năm đạo, có cả thuỷ và bộ, nhưng bộ binh là chính. Phương tiện hành quân không thấy nói đến lừa, ngựa, chỉ có một ít voi, trong đó có con voi do vua Quang Trung cưỡi. Vậy thì đại quân chủ yếu là đi bộ. Từ Nghệ An ra, sau khi nhà vua hạ lệnh tiến quân, các quân đều – nghiêm chỉnh mà đi Từ Tam Điệp trở ra, tình hình cụng chẳng khác gì hơn. Đó là chưa nói vừa đi vừa đánh giặc. Đêm 30 tháng Chạp năm Mậu Thân (1788), đạo quân của Nguyễn Huệ còn ở Tam Điệp, mà đến đêm mùng 3 tháng giêng năm Kỷ Dậu (1789) đá tới Hà Hồi, vượt qua hai con sông Gián Khẩu và Thanh Quyết, tiếp cận Thăng Long. Hơn một trăm dặm mà chỉ đi có ba ngày! Giữ nguyên tốc độ ấy, mờ sáng ngày mùng 5 Tết, đại quấn đã đến đồn Ngọc Hồi, dập tắt sự kháng cự dữ dội của giặc dưới sự chỉ huy của tên thái thú Sầm Nghi Đống.

Trong trận chiến, vua Quang Trung thân chinh cầm quân. Ông là vị tổng chỉ huy chiến dịch, tự hoạch định chiến lược tiến đánh, tổ chức quân sĩ, tự mình thông lĩnh một mũi tiến công, xồng pha tên đạn… Đội quân Tây Sơn chưa được luyện tập, lại vừa trải qua những ngày hành quân vất vả, vậy mà đà đánh những trận áp đảo kẻ thù. Khi công phá đồn Ngọc Hồi, ông chỉ đạo quân ta lấy ván ghép phủ rơm dấp nước để làm mộc che; giáp lá cà thì quăng ván xuống đất, ai nấy cầm dao ngắn chém bừa, những người cầm binh khí theo sau củng nhất tề xông tới mà đánh… Khí thế của nghĩa quân làm cho kẻ thù phải khiếp vía: Thật là: Tướng ở trên trời xuống, quân chui dưới đất lên, Hình ảnh dũng mãnh của vua Quang Trung cưỡi voi đi đốc thúc trận đánh phản ánh cuộc chiến đấu thật quỵết liệt và cũng thật hào hùng.

Cùng ngày hôm đó đại quân đà tiến đến Thăng Long. Cuộc hành quân thần tồc ây đà đem lại hiệu quả ngoài sức tưởng tượng. Mưu lược quân sự của vua Quang Trung biến hoá như thần, không có trong bất cứ một cuốn binh thư nào từ trước đến nay.

Nguyên nhân của những thắng lợi to lớn ấy trước hết là nhờ quân ta đảm bảo được yếu tố “ bất ngờ”. Mỗi trận đánh, Quang Trung đều dồn đối phương vào một ván cờ đã bày sẵn mà ông nắm chắc phần thắng, khiến chúng không kịp trở tay. Chính vì coi trọng yếu tố bất ngờ nên khi tới sông Thanh Quyết, Quang Trung đã cho truy đuổi và tiêu diệt gọn toán do thám của giặc để đảm bảo bí mật nhừng trận đánh lớn tiếp theo, để quân Thanh đóng ngoài Thăng Long không kịp biết tin tức mà chủ động dề phòng. Trong chiến tranh, đảm bảo được bí mật, bất ngờ đã là nắm chắc một nửa thắng lợi trong tay.

Nói cho cùng, thắng bại của cuộc chiến phụ thuộc vào nhiều yếu tố" nhưng hai yếu tố chính là thế và lực. Lực liên quan đến thế và thế có thể tạo ra lực. Quang Trung đã tận dụng và phát huy tối đa hai yếu tố" then chốt ấy. Bất ngờ là một khía cạnh của thế. Quang Trung giữ kín yếu tố" bất ngờ về thời gian và địa điểm tấu công. Ngoài ra còn có sự bất ngờ về cách đánh. Trường hợp đánh, đồn Hạ Hồi là một đồn nhỏ thì chiến thắng của đại quân có phần đơn giản, bởi không cần bắn một mũi tên nào mà kẻ thù tự đem mình chịu trói. Cái đó còn nhờ vào mưu. Người cầm quân phải có một sự quyền biến trong mưu lược đạt tới mức nghệ thuật thì mới có thể vừa chiện thắng vẻ vang, vừa bảo toàn được lực lượng. Tới đồn Ngọc Hồi, cửa ngõ của kinh thành Thăng Long thì tình thế lại hoàn toàn khác. Lực lượng lớn của giặc đóng ở đây. Muôn áp đảo kẻ thù ngay từ phút đầu thì phải thay đổi cách đánh. Để vô hiệu hóa hoả lực của giặc, Quang Trung đã ra lệnh cho quân sĩ dùng ván bọc rơm ướt làm thành một thứ khiên mộc đơn giản để che chắn cho đại quân dàn chữ “nhất” tiến iên. Kết quả là quân giặc bắn ra chẳng trúng người nào cả. Đến khi quân Thanh dùng ống phun khói để làm cho đại quân ta rối loạn thì bỗng chốc gió trở chiều, thành ra quân Thanh lậi tự hại mình, dồn mình vào cái thế không thể chống đỡ được nữa. Uất ức vì tướng giỏi, quân đông, ý chí xâm lược và mưu kế có thừa mà phải tự trói tay nộp mạng, sầm Nghi Đống đã thắt cổ tự tử.  

Để đạt được chiến thắng tuyệt đối, Nguyễn Huệ đặt ra mục đích vừa tiêu diệtlực lượng đối phương, vừa bẻ gãy hoàn toàn ý chí của chúng. ông đã bày ra một thế trận mà giặc cảm thấy là một thiên la địa võng.

Cho nên quân tướng nhà Thanh càng đánh càng thua, phải hoảng loạn rút chạy. Ở vào cái thế cùng đường, quân Thanh đều hết hồn hết vía, lội trốn xuống đầm Mực, làng Quỳnh Đô, quân Tây Sơn lùa Voi cho giày đạp, chết đến hàng vạn người.

Giữ vững thế và lực ấy, tranh thủ thời cơ, không một phút nghỉ ngơi hay thoả mãn, đại binh của Tây Sơn kéo thẳng vào kinh thành Thăng Long. Quy mô các trận đánh ngày càng mở rộng.

Quân tướng giặc kinh hoàng, Tôn Sĩ Nghị sợ mất mật, không kịp trở tay. Thế là, ngựa không kịp đóng yên, người không kịp mặc áo giáp, Tôn tống đốc    chỉ còn biết cắm đầu nhằm hướng Bắc mà chạy. Chi tiết có thực này mang ý nghĩa rất lớn bởi vì chỉ mới ít ngày trước đó, hai chục vạn quân từ phương Bắc hùng hổ kéo sang, tuyên bố “làm cỏ giặc Tây Sơn”. Hợm hĩnh, kiêu căng là thế, nay một mảnh giáp không còn, nhục nhã biết bao!

Câu hỏi đặt ra ở đây là tại sao các tác giả Ngô gia văn phái vốn trung thành với nhà Lê mà lại có thể viết thực và hay đến thế về người hùng Nguyễn Huệ? Ta thấy quan điếm phản ánh hiện thực của các tác giả là tôn trọng sự thật lịch sử và nêu cao ý thức tự hào dân tộc. Dù có cảm tình với nhà Lê, nhưng họ không thể bỏ qua sự thực là vua Lê Chiêu Thông hèn nhát đã cõng rắn cắn gà nhà và chiến công lẫy lừng của vua Quang Trung là niềm tự hào lớn lao của cả dân tộc. Cho nên, họ mới có thể viết được những trang viết hào hùng, phấn khích như vậy.

Tướng giặc Tôn Sĩ  Nghị kéo quân sang cướp nước ta nhằm những lợi ích riêng, nhưng hắn lại không muôn tốn nhiều xương máu. Như lời người cung nhân cũ nói với thái hậu: …những điều họ bắt buộc mình phải đương lấy rất là nặng nề; còn họ thì chi lảng vảng ở bên bờ sông, lấy thanh thế suông để doạ dẫm mà thôi.

Tôn Sĩ Nghị là một tên tướng bất tài, cầm quân mà không nắm được  tình hình thực hư ra sao, lại còn kiêu căng, tự mãn, chủ quan khinh địch. Dù đã được vua Lê Chiêu Thông cảnh báo trước, y vẫn không chút đề phòng, suốt mấy ngày Tết chỉ chăm chú vào yến tiệc… không hề lo chi đến việc bất trắc, cho quân lính mặc sức vui chơi..

Khi quân Tây Sơn tiến đánh đến nơi, tướng thì sợ mất mật, ngựa không kịp đóng yên, người không kịp mặc giáp… chuồn trước qua cầu phao, quán thì ai nấy đều rụng rời sợ hãi xin ra hàng hoặc bỏ chạy tán loạn, giày xéo lên nhau mà chết… Quân sĩ các doanh nghe tin, đều hoảng hồn, tan tác bỏ chạy, tranh nhau qua cầu sang sông, xô đẩy nhau rơi xuống mà chết rất nhiều… đến nỗi nước sông Nhị Hà vì thế mà tắc nghèn không chảy được nữa. Cả đội binh hùng tướng mạnh, chỉ quen diễu võ đương oai, giờ đây chỉ còn biết tháo chạy suốt đêm suốt ngày, không dám nghỉ ngơi.

Tác giả miêu tả chân thực tình cảnh khốn cùng của vua tôi Lê Chiêu Thống và kín đáo gửi gắm vào đó một chút cảm xúc riêng của người bề tôi cũ. Cảm xúc ấy biểu hiện qua giọng văn có phần ngậm ngùi, chua xót, khác với âm hưởng sôi nồi, hào hứng ở trên.

Bằng lối văn trần thuật kết hợp miêu tả chân thực, sinh động, tác giả đã giúp chúng ta cảm nhận được vẻ đẹp hào hùng của người anh hùng dân tộc Nguyễn Huệ trong chiến công đại phá quân Thanh cùng sự thảm bại của bộn xâm lược và số phận của lũ vua quan phần dân hại nước.

Từ khóa tìm kiếm

• cảm nhận của em về vua Quang Trung trong đoạn văn hoàng lê nhất thống chí nửa đêm mùng 3 tháng giêng
• cảm nghĩ của em về vua Lê Chiêu Thống
• cảm nghĩ về tác phẩm lớp 9
• con cho bac
• quang trung lấy rơm ướt phủ vào tấm mộc để làm gì
• Viết đoạn văn 10 câu tạo phân hợp nêu suy nghĩ của em về tài năng của vua Quang Trung trong đoạn trích ở trận thứ 3 ở đường Ngọc Hồi