Phân tích nhân vật Độ trong “Đôi mắt” của Nam Cao

Đề bài: Phân tích nhân vật Độ trong "Đôi mắt" của Nam Cao

Bài làm

Nhà văn Nam Cao là một nhà văn tiêu biểu của nền văn học hiện thực của nước ta. Mỗi tác phẩm của ông đều là một bản Tuyên ngôn nghệ thuật của nhà văn Nam Cao.

Trong đó, tác phẩm Đôi mắt là một tác phẩm điển hình tiêu biểu cho phong cách văn chương và tuyên ngôn nghệ thuật của nhà văn Nam Cao. Thông qua truyện ngắn này Nam Cao muốn nói lên lập trường, quan điểm, thái độ sống của mình trước thời cuộc.

Truyện ngắn xoay quanh hai nhân vật Hoàng và Độ, hai người đều là những nhà văn từ Hà Nội. Nói về tuổi đời và tuổi nghề thì Độ là đàn em khóa sau của Hoàng. Nhưng sau khi cách mạng tháng Tám thành công Độ đã nhìn nhận được vấn đề của thời cuộc và có thái độ sống vô cùng tích cực. 

Ngược lại Hoàng vẫn giữ lối sống cũ, Tuy đi tản cư sống cùng với những người nông dân nhưng anh lại xa rời quần chúng, nên có cái nhìn lệch lạc về người nông dân. Hoàng không thể nào nhìn ra vẻ đẹp tâm hồn bên trong những con người chân vẫn lấm bùn và phèn chua.  Nếu như anh không thật sự sống cùng họ, không mở lòng mình để nhìn ra những ưu điểm từ bên trong tâm hồn họ.

Phân tích nhân vật Độ trong Đôi mắt của Nam Cao

Nếu như trong mắt của Hoàng người nông dân toàn những người xấu tính, toàn một lũ ngu dốt, đần độn lỗ mãng, tham lam ích kỷ. Thì Độ lại nhìn thấy ở người nông dân những đức tính vô cùng quý báu, mà chỉ có những người thật sự sống cùng người nông dân, hòa chung với cuộc sống của người nông dân mới đủ tâm đủ tầm để nhìn thấy nội tâm trong sáng, anh dũng của họ.

Nhân vật Độ nhìn người nông dân với cái nhìn đầy cảm thông, thiện cảm, bao dung. Anh cảm nhận thấy họ có rất nhiều ưu điểm, thấy rằng sức mạnh quần chúng từ người nông dân là vô cùng to lớn. Chính sức mạnh đó làm cho lịch sử của dân tộc đã sang trang, nhìn thấy trong tâm hồn của người nông dân những điều mới mẻ, tích cực

Trước khi cách mạng diễn ra, Độ cũng như Hoàng có cái nhìn lệch lạc chưa đúng phiến diện về người nông dân. Anh cũng từng bị qua, lo lắng chán nản trước vận mệnh của dân tộc, Nhưng rồi Độ đã ngã ngửa người ra khi mà sức mạnh đoàn kết của người nông dân đã làm cho vận mệnh tổ quốc thay đổi, vẻ đẹp tâm hồn sự anh dũng của người nông dân thật đáng trân trọng, đáng quý biết bao.

Độ nhận ra rằng hơn ai hết chính những người nông dân lại là những người yêu nước hơn bất kỳ tầng lớp giai cấp nào. Họ sẵn sàng hy sinh thân mình để bảo vệ tổ quốc, bảo vệ mảnh đất thân thương.

Chính những người nông dân răng đen, mắt toét ngọng líu ngọng lo gọi "lựu" đạn thành "nựu đạn", hát tiến quân ca thì như người buồn ngủ cầu kinh nhưng khi ra trận thì họ xung phong anh dũng, can đảm lắm. Chính Độ đã đi khắp làng này tới làng kia để tìm hiểu ngõ ngách tâm hồn sâu kín của người nông dân, để hiểu được tiếng lòng của họ.

Độ ước mong nhìn thấu nội tâm, vẻ đẹp tâm hồn của họ vì với anh những người nông dân áo vải vẫn còn là một bí mật, một ẩn số, Độ đã được thấy sức mạnh tiềm ẩn, bên trong vẻ ngoài khờ khạo của họ. Chứ không như nhân vật Hoàng chỉ nhìn thấy những đức tính xấu xa, tiêu cực.

Độ cảm nhận được rằng người nông dân của ta yêu nước lắm, cùng một sự việc anh thanh niên đọc thuộc lòng bài ba giai đoạn.Nếu như Hoàng cảm nhận rằng anh ta chỉ như con vẹt biết nói, thì Độ thấy được bó tre anh ta vác đi để làm hàng rào ngăn cản kẻ thù. Chính tấm lòng bao dung nhân hậu đồng cảm với người nông dân của Độ đã nhìn thấu trái tim yêu nước của người nông dân thông qua vẻ bề ngoài tưởng như ngu dốt, khờ khạo kia.

Phải sống cùng người nông dân, hòa vào những khó khăn gian khổ của họ mới biết tấm lòng của người nông dân, Độ cảm nhận và hiểu sâu sắc suy nghĩ tâm hồn của họ như thế.

Chính sự chân thật và cái nhìn đầy cảm thông của Độ, nên nhân vật Độ đã cảm nhận được sức mạnh tâm hồn lương thiện cao đẹp của người nông dâ, không dừng ở đó Độ đã nhìn thấy vào tận sâu thẳm tâm hồn cao quý, dũng cảm yêu nước của người nông dân.

Trong khi đó, nhân vật Hoàng chỉ nhìn thấy cái nhìn phiến diện một chiều xa rời quần chúng nhân dân, thì Độ đã thể hiện mình có cái nhìn tiến bộ tích cực, thể hiện được tâm thế của một người sẵn sàng hòa mình vào thời cuộc, cùng tay xây dựng đất nước.

Thông qua cái nhìn của nhân vật Độ ta có thể thấy được tâm thế của của nhà văn Nam Cao trước thời cuộc, thể hiện cái nhìn nhân sinh quan của tác giả trước vận mệnh của dân tộc. 

Truyện ngắn Đôi mắt được xem là tuyên ngôn nghệ thuật của nhà văn Nam Cao  trong thời kỳ kháng chiến, thể hiện tư tưởng nhập cuộc, yêu nước của tác giả

Đồng thời, thông qua tác phẩm của mình nhà văn Nam Cao phê phán những tư tưởng tiêu cực, lệch lạc những người có tri thức nhưng lại muốn sống xa hoa không hòa mình vào quần chúng vào cuộc kháng chiến của dân tộc, bàng quan, thờ ơ trước vận mệnh của tổ quốc.

Đông Thảo