Phân tích hình ảnh người mẹ trong bài thơ Khúc hát ru của Nguyễn Khoa Điềm

Đề bài: Phân tích hình ảnh người mẹ trong bài thơ Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ của Nguyễn Khoa Điềm.

I. Mở bài

Nổi bật trong Khúc hát ru những em bé lớn trên lưng mẹ của Nguyễn Khoa Điềm là hình ảnh người mẹ Tà-ôi như là biểu tượng về người mẹ Việt Nam anh hùng. Đó là một người mẹ rất mực thương con nhưng cũng vô cùng yêu nước. Dường như đứa con yêu quý và đất nước thân thương; nuôi con nên người và đánh giặc giải phóng quê hương là những gì trọng đại nhất, cao quý nhất của người mẹ này trong những năm đất nước phải gồng mình chống đế quốc Mĩ xâm lược.

II. Thân bài

Khúc hát... có ba đoạn lời ru. Những lời ru mô tả công việc mà người mẹ đang làm, cảnh mẹ địu em cu Tai và những lời mẹ ru, cũng là những khát vọng về tương lai của đứa con, của quê hương đất nước.

1-  Người mẹ đang gánh vác những công việc rất khó khăn, vất vả: (mẹ làm gì? công việc khó khăn như thế nào?).

+ Đoạn 1:             ....Mẹ giã gạo mẹ nuôi bộ đội

                                    .... Mồ hôi mẹ rơi….vai mẹ gầy....

+ Đoạn 2:             ....Mẹ đang tỉa bắp trên núi Ka-lưi

                              Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ

                              ....Mẹ thương a-cay, mẹ thương làng đói

+ Đoạn 3:             ....Mẹ đang chuyển lán, mẹ đi đạp rừng

                              ....Mẹ địu em đi để giành trận cuối

Lời bình: Lúc ở nhà giã gạo nuôi quân, lúc lên núi tỉa bắp lấy lương thực chống đói cho dân làng, trong chiến dịch lớn thì trực tiếp tham gia trận cuối, mọi công việc vất vả mẹ làm đều vì việc chung, vì làng xóm, vì sự nghiệp cáchmạng. Tình yêu quê hương, đất nước, tinh thần kháng chiến chống Mỹ là động lực, là sức mạnh để mẹ có thể vượt lên mọi nhiệm vụ gian nan.

2   

-     Dù trong hoàn cảnh nào mẹ vẫn chăm bẵm đứa con yêu thương.

-     Mọi hoạt động của mẹ đều phục vụ cho quê hương, đất nước, cho sự nghiệp chống Mỹ cứu nước. Nhưng dù làm việc gì, ở đâu, em cu Tai, đứa con thương yêu vẫn ngon giấc trên lưng mẹ:

-     Những câu thơ thể hiện vẻ đẹp tuyệt vời bằng hình ảnh độc đáo mẹ địu con, thấm đượm vị ngọt ngào đằm thắm của tình mẫu tử.

      + Đoạn 1:             Mồ hôi mẹ rơi má em nóng hổi

                              Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối

                              Lưng đưa nôi mà tim hát thành lời

+ Đoạn 2:             Lưng núi thì to mà lưng mẹ nhỏ

                              Em ngủ ngoan, em đừng làm mẹ mỏi

                              Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi

                              Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng

+ Đoạn 3:             Anh trai cầm súng, chị gái cầm chông

                              Mẹ địu con đi để giành trận cuối

-     Bình một số câu thơ trong bài:

                              Vai mẹ gầy nhấp nhô làm gối

                              Lưng đưa nôi mà tim hát thành lời

+ Lời thơ đã gợi lên một hình ảnh thật đẹp. Mẹ vừa địu con vừa giã gạo, mặc dù vậy, mẹ vẫn tạo ra sự thoải mái cho đứa con nhỏ. Đứa bé vẫn được gối trên vai mẹ, lưng mẹ là chiếc nôi đung đưa ru con giấc ngủ say. Tuy nhiên, người đọc không khỏi bùi ngùi xúc động trước hình ảnh đôi vai gầy của mẹ. Và biết bao trân trọng và yêu thương khi nghe con tim mẹ hát, vỗ về nâng đỡ giấc ngủ con thơ.

+ Chiếc gối vai, chiếc nôi lưng và tiếng hát con tim là những biểu tượng thật độc đáo về tình mẹ.

                              Mặt trời của bắp thì nằm trên đồi

                              Mặt trời của mẹ em nằm trên lưng

+ ở đây có sự so sánh: mặt trời của bắp /mặt trời của mẹ

+ Từ ý nghĩa, tác dụng to lớn của mặt trời đối với cây bắp đã thể hiện được ý nghĩa to lớn của đứa con (mặt trời của mẹ) đối với mẹ.

3

-     Lời ru của mẹ về giấc mơ của con:

-     Lời ru của mẹ nói với con:

...Con mơ cho mẹ hạt gạo trắng ngần

Mai sau con lớn vung chày lún sân...

...Con mơ cho mẹ hạt bắp lên đều

Mai sau con lớn phát mười Ka-lưi...

...Con mơ cho mẹ được thấy Bác Hồ

Mai sau con lớn làm người Tự do...

-     Những điều mẹ mong ước:

+ Mong muốn công cuộc lao động và chiến đấu đạt được những kết quả to lớn.

+ Mong muốn em cu Tai của mẹ có một tương lai, một cuộc sống tốt đẹp, mà cuộc sống tốt đẹp nhất là được sống trên một đất nước độc lập tự do.

+ Tình yêu nước và tình thương con, cái chung và cái riêng đã gặp nhau ở lý tưởng của thời đại.

-     Những điệp ngữ: Con mơ cho mẹ... cho thấy ý nghĩa của cuộc đời, những khát vọng lớn lao của mẹ chĩ duy nhất là tương lai tốt đẹp của con.

III - Kết bài

-     Một đất nước mà văn học dân gian đã đúc kết thành một câu như đinh đóng cột: "Giặc đến nhà, đàn bà cũng đánh", thì những người phụ nữ anh hùng giỏi nuôi con, giỏi đánh giặc luôn luôn có mặt ngoài cuộc đời.

-     Trong thời kì kháng chiến chống Mỹ cứu nước, những người mẹ rất đáng kính trọng ấy đã được khắc hoạ rất thành công trong văn chương nghệ thuật. Khúc hát ru... của Nguyễn Khoa Điềm là một tác phẩm như vậy.

-     Nét độc đáo của bài thơ là lần đầu tiên một người mẹ miền núi Tà-ôi được đưa vào văn chương và trở thành một trong những biểu tượng về Người mẹ Việt Nam nhân hậu và anh hùng.