Lạm dụng thuốc chống viêm steroid và không - steroid sẽ gây viêm - loét ? Tại sao?

Lạm dụng thuốc chống viêm steroid và không - steroid sẽ gây viêm loét dạ dày tá tràng? Tại sao? Làm thế nào để hạn chế tác dụng phụ của nhóm thuốc này?

Thuốc chống viêm steroid và không - steroid là những loại thuốc được sử dụng nhiều, đặc biệt thuốc chống viêm không - steroid  (CVKS) là một trong 3 nhóm thuốc được kê nhiều nhất trên thế giới sau các thuốc tim mạch và chống ung thư. Các loại thuốc nhóm này gây ra nhiều tác dụng phụ với đường tiêu hoá đặc biệt là dạ dày, 76% đối với dạ dày, 27% đối với tá tràng, nguy cơ xuất huyết tiêu hoá tăng gấp 3 lần so với người không dùng thuốc. Nhóm thuốc này còn gây viêm loét ống tiêu hoá.

Thuốc chống viêm steroid, thuốc có tên đầy đủ là corticosteroid hoặc corticoid, gồm có: cortisol acetat, prednison, prednisolon, depersolon, solummedron, dexamethason, các thuốc thế hệ sau có tác dụng chống viêm, giảm đau mạnh gấp 4 lần đến 35 lần so với thế hệ đầu. Đây là nhóm thuốc chỉ có tác dụng điều trị triệu chứng, không làm mất căn nguyên bệnh. Thuốc có tác dụng giữ nước gây tăng huyết áp và hội chứng Cushing, làm tăng đường huyết và loãng xương, đặc biệt gây viêm loét dạ dày - tá tràng và làm tăng nguy cơ chảy máu dạ dày.

Chú ý: Các thuốc corticoid khi dùng qua đường tiêm cũng có tác dụng phụ như khi dùng qua đường uống.

Thuốc chống viêm không steroid: trước đây có tới hàng chục loại thuốc kinh điển như: diclofenac, indomethacin, naproxen, piroxicam... Các thuốc nhóm này có tác dụng ức chế sinh tổng hợp prostaglandin thông qua việc ức chế men cyclooxygennase (COX), có hai enzym đồng dạng của COX là COX-1 và COX-2, trong đó COX-1 tham gia tổng hợp prostaglandin (PG) gồm PGE1 và PGE2 là chất kích thích tiết nhầy và bicarbonat, khi ức chế men này sẽ làm giảm tiết chất nhầy và bicarbonat sẽ làm ảnh hưởng tới tuần hoàn của niêm mạc dạ dày, do đó làm giảm yếu tố bảo vệ, tạo điều kiện cho các yếu tố tấn công như acid HCL, pepsin và xoắn khuẩn H.pylori làm tổn thương niêm mạc dạ dày và gây viêm - loét DDTT. Những thuốc này cũng ức chế COX-2 là men tham gia tổng hợp PG gây ra các triệu chứng viêm do đó khi ức chế COX-2 sẽ làm giảm các triệu chứng viêm. Các thuốc CVKS thế hệ mới, chỉ ức chế chọn lọc trên COX-2 đã làm giảm tác dụng phụ trên đường tiêu hoá. Từ năm 1998 các thuốc thuộc nhóm này được sử dụng gồm: meloxicam, nimesulide, celecoxib, rofecoxib... Tuy nhiên nhóm nimesulide, rofecoxib có làm giảm tai biến trên dạ dày nhưng lại làm tăng các tai biến về tim mạch nên đã bị ngừng lưu hành.

Tuy vậy, các thuốc CVKS thế hệ mới vẫn có tác dụng phụ trên dạ dày do đó để nâng cao độ an toàn khi sử dụng thuốc CVKS cần lưu ý:

- Chỉ dùng thuốc khi có chỉ định của bác sĩ.

- Tuyệt đối không được kết hợp hai hay nhiều loại thuốc CVKS.

- Dùng liều tối thiểu trong thời gian ngắn nhất. Nếu dùng thuốc tiêm chỉ khuyến cáo nên dùng 3 ngày.

- Trước khi dùng thuốc phải xem có bệnh dạ dày không, nếu cần thiết phải soi dạ dày để loại trừ bệnh dạ dày.

- Để giảm bớt tác dụng phụ của thuốc trên đường tiêu hoá cần phải uống thuốc sau khi ăn no, uống với nhiều nước 200-250ml, không uống rượu khi đang dùng thuốc.

- Dùng kèm theo với các thuốc bọc niêm mạc dạ dày như: gastropulgit, sucrat-gel, phosphalugel... Tuy nhiên các thuốc này ít có tác dụng dự phòng tai biến trên dạ dày do thuốc CVKS. Chú ý các thuốc này vẫn phải được uống sau khi ăn 1-2 giờ để trách sự cản trở sự hấp thu của thuốc CVKS.

- Dùng kèm theo các thuốc ức chế tiết acid HCL dùng vào buổi tối trước khi đi ngủ, gồm có: famotidin, losce, lansoprasol, nexium...

- Tuyệt đối không dùng thuốc CVKS cho phụ nữ có thai 3 tháng đầu, 3 tháng cuối và phụ nữ cho con bú.