Khái niệm và thành phần của khu vực kinh tế ngoài quốc doanh

a. Khái niệm:

Đại hội Đảng lần thứ IV đã nhận định: Trong xã hội ta còn nhiều người có sức lao động, chưa có việc làm, chưa sử dụng hết thời gian lao động. khả năng thu hút sức kao động của khu vực Nhà nước là có hạn trong khi nguồn vốn của Nhà nước eo hẹp thì nguồn dự trữ vốn trong nhân dân hầu như chỉ để đưa vào tiêu dùng, cất giữ. Phải có chính sách mở đường cho người lao động tự tạo việc làm, kích thích mọi người đưa vốn vào sản xuất kinh doanh, mở rộng tái sản xuất trên quy mô toàn xã hội. Xuất phát từ sự đánh giá những tềm năng tuy phân tán, nhưng rất quan trọng trong nhân dân, cả về sức lao động, kỹ thuật, tiền vốn, khả năng tạo việc làm, từ đó khu vực kinh tế ngoài quốc doanh được chính thức thừa nhận.

Theo luật doanh nghiệp Nhà nước được Quốc hội khoá IX kỳ họp thứ 7 thông qua ngày 20/04/1995, luật doanh nghiệp sữa đổi được Quốc hội khóa X, kỳ họp thứ 5 thông qua ngày 12/06/1999, và luật khuyến khích đầu tư trong nước được Quốc hội khoá IX kỳ họp thứ 5 thông qua ngày 22/06/1994 có quy định:

Doanh nghiệp là tổ chức kinh tế có tên riêng, có tài sản, có trụ sở giao dịch ổn định, được đăng ký kinh doanh theo quy định của pháp luật nhằm mục đích thực hiện các hoạt động kinh doanh.

Kinh doanh là việc thực hiện một, một số hoặc tất cả các công đoạn của quá trình đầu tư, từ sản xuất đến tiêu thụ sản phẩm hoặc cung ứng dịch vụ trên thị trường nhằm mục đích sinh lợi.

Khu vực kinh tế ngoài quốc doanh là toàn bộ các đơn vị sản xuất kinh doanh của tư nhân đứng ra thành lập, đầu tư kinh doanh và tổ chức quản lý.

b, Thành phần của các khu vực kinh tế ngoài quốc doanh:

Theo hình thức sở hữu tài sản, Việt Nam chia thành hai loại hình doanh nghiệp sau:

- Doanh nghiệp nhà nước

- Doanh nghiệp ngoài quốc doanh

Các doanh nghiệp ngoài quốc doanh bao gồm:

- Doanh nghiệp tư nhân

- Các công ty:

+Công ty cổ phần

+Công ty trách nhiệm hữu hạn:

.Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên

.Công ty trách nhiệm hữu hạn có hai thành viên trở lên

+Công ty hợp doanh

+Doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài:

.Doanh nghiệp 100% vốn đầu tư nước ngoài

.Doanh nghiệp liên doanh

+Doanh nghiệp tập thể

+Doanh nghiệp đoàn thể

Vì số lượng các đơn vị DNNQD là rất lớn, thời gian và nguồn tài liệu hạn chế nên em chỉ đề cập đến doanh nghiệp tư nhân, công ty cổ phần, công ty trách nhiệm hữu hạn, công ty hợp doanh. Đây là các loại hình đơn vị sản xuất kinh doanh cơ bản cấu thành nên khu vực kinh tế ngoài quốc doanh. Em hy vọng vào một lần khác sẽ đề cập một cách tổng quan hơn các thành phần trong nền kinh tế. Cụ thể:

* Doanh nghiệp tư nhân:

Doanh nghiệp tư nhân là doanh nghiệp do cá nhân làm chủ và tự chịu trách nhiệm bằng toàn bộ tài sản của mình về mọi hoạt động của doanh nghiệp.

Với tư cách là chủ sở hữu duy nhất, nhà đầu tư có toàn quyền quyết định các hoạt động kinh doanh của mình bao gồm cả lợi nhuận thu được. Tuy nhiên, chủ doanh nghiệp lại là người phải chịu rủi ro rất lớn, chịu trách nhiệm cá nhân đối với toàn bộ rủi ro nếu xảy ra trong hoạt động kinh doanh. Nghĩa là khi hoạt động kinh doanh phát sinh thua lỗ, chủ doanh nghiệp có thể rơi vào tình trạng khánh kiệt, phá sản dễ dàng. Do đó đây là loại hình doanh nghiệp đầy tính rủi ro đối với nhà đầu tư. Doanh nghiệp tư nhân không được coi là pháp nhân.

Đặc trưng của doanh nghiệp tư nhân:

+ Không sự phân biệt pháp lý về quyền, quyền lợi và nghĩa vụ giữa cá nhân và doanh nghiệp.

+ Việc thành lập, giải thể hay chấm dứt hoạt động kinh doanh hết sức đơn giản và không ảnh hưởng đến nghĩa vụ cá nhân của chủ sở hữu.

*Công ty trách nhiệm hữu hạn:

Xét về mặt bản chất, công ty trách nhiệm hữu hạn có những đặc trưng cơ bản sau:

+Là một pháp nhân độc lập, địa vị pháp lý này quyết định chế độ trách nhiệm của công ty.

+ Thành viên công ty không nhiều và thường là những người quen biết nhau.

+ Vốn điều lệ chia thành nhiều, mỗi thành viên có thể góp nhiều, ít khác nhau và bắt buộc phải góp đủ khi thành lập công ty. Trong điều lệ công ty phải ghi rõ số vốn ban đầu. Nếu khi thành lập công ty mà các thành viên chưa góp đủ phần vốn thì công ty bị coi là vô hiệu.

+ Phần vốn góp không thể hiện dưới hình thức cổ phiếu và rất khó chuyển nhượng ra bên ngoài.

+ Trong quá trình hoạt động, công ty trách nhiệm hữu hạn không được phép công khai huy động vốn trong công chúng (không được phép phát hành cổ phiếu).

+ Các loại hình công ty trách nhiệm hữu hạn:

- Công ty trách nhiệm hữu hạn một thành viên.

- Công ty trách nhiệm hữu hạn hai thành viên.

*Công ty cổ phần:

Từ góc độ pháp lý, có thể khái quát một số đặc trưng cơ bản của công ty cổ phần như sau:

+ Công ty cổ phần là loại hình doanh nghiệp có tư cách pháp nhân độc lập. Đây là loại hình công ty có tính tổ chức cao, hoàn thiện về vốn, hoạt động mang tính chất xã hội hóa cao.

+ Công ty cổ phần chỉ chịu trách nhiệm đối với mọi khoản nợ bằng tài sản tiêng của công ty. Các cổ đông chỉ chịu trách nhiệm về nợ và nghĩa vụ tài sản khác của công ty trong phạm vi số vốn đã góp vào công ty.

+ Vốn điều lệ của công ty cổ phần được chia ra nhiều phần bằng nhau gọi là cổ phần. Trong quá trình hoạt động, công ty cổ phần có quyền phát hành chứng khoán ra công chúng để công khai huy động vốn.

+ Công ty cổ phần có số lượng thành viên rất đông. Có công ty cổ phần có tới hàng vạn cổ đông ở hầu khắp các nước trên thế giới, vì vậy khả năng huy động vốn rộng rãi nhất trong công chúng để đầu tư vào nhiều lĩnh vực khác nhau, nhất là trong công nghiệp.

*Công ty hợp danh:

Công ty hợp doanh là sự liên kết một cách tự nguyện, được thiết lập để kinh doanh và nhằm mục tiêu lợi nhuận. Tuy niên, sự liên kết này không nhất thiết đòi hỏi có thỏa thuận bắng văn bản. Các hoạt động kinh doanh được tổ chức dưới dạng hợp danh thường là cửa hàng dịch vụ bán lẻ hoặc hoạt động mang tính nghề nghiệp như luật sư, kế toán, khám chữa bệnh. Công ty hợp danh không phải là đối tượng chịu thuế mà các thành viên sẽ phải nộp thuế thu nhập theo luật thuế thu nhập.

3 yếu tố để xác định loại hình doanh nghiệp này có phải là hợp danh hay không: sự liên kết của 2 hay nhiều người, kinh doanh nhằm mục tiêu lợi nhuận, đồng thời sở hữu (cùng chia sẽ rủi ro, cùng chia sẽ lợi nhuận và việc quản lý).

Các loại công ty hợp danh:

+ Công ty hợp danh phổ thông.

+ Công ty hợp danh trách nhiệm hữu hạn.

+ Công ty hợp danh hữu hạn.

*Hợp tác xã:

Hợp tác xã là tổ chức kinh tế tự chủ do những người lao động có nhu cầu, lợi ích chung, tự nguyện cùng góp vốn, góp sức lập ra theo quy định của pháp luật để phát huy sức mạnh của tập thể và từng xã viên nhằm giúp nhau thực hiện có hiệu quả hơn các hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ và cải thiện đời sống, góp phần phát triển kinh tế-xã hội của đất nước.