Cảm nhận của em về bài thơ Con cò của Chế Lan Viên

Đề bài: Cảm nhận về bài thơ Con cò của Chế Lan Viên. Bài làm Con người ta ai chẳng có tuổi thơ. Ở vào cái tuổi nằm nôi hay lớn hơn một chút khi chập chững những bước đầu đời, đó là cái thời đẹp nhất. Sau này, khi nhớ lại, biết bao kỉ niệm ùa về chấp chới như một giấc mơ hoa. Trong tâm thức người Việt, sự cất cánh của tâm hồn con trẻ không thể rời xa những cánh đồng bát ngát, những lời ru êm ái ngọt ngào. Và cả hai thường hoà vào một hình ảnh thơ ngây: con cò cánh trắng. 1. ...

Đề bài: Cảm nhận về bài thơ Con cò của Chế Lan Viên.

Bài làm

Con người ta ai chẳng có tuổi thơ. Ở vào cái tuổi nằm nôi hay lớn hơn một chút khi chập chững những bước đầu đời, đó là cái thời đẹp nhất. Sau này, khi nhớ lại, biết bao kỉ niệm ùa về chấp chới như một giấc mơ hoa. Trong tâm thức người Việt, sự cất cánh của tâm hồn con trẻ không thể rời xa những cánh đồng bát ngát, những lời ru êm ái ngọt ngào. Và cả hai thường hoà vào một hình ảnh thơ ngây: cánh trắng.

1. Thành công trước hết ở bài thơ là sự khai thác truyền thống (ca dao) một cách sáng tạo. Trong phần đầu của tác phẩm, ta bắt gặp ba bài ca dao : cánh cò Đồng Đăng, cánh cò cổng phủ, cánh cò ăn đêm... nghĩa là một không khí lung linh hoài niệm. Quá khứ tưởng xa xôi mà lại hoá rất gần. Nói một cách khác đi là những cánh cò tưởng đã ngủ yên, nay được đánh thức. Sự đánh thức lại nằm trong khuôn khổ lời ru, nó êm đềm như tiếng đưa nôi muôn đời nay vẫn thế. Toàn bộ bài thơ là sự cấu tứ xung quanh hình ảnh cánh cò: cánh cò trong vòng tay người mẹ, cánh cò cắp sách đến trường, cánh cò khôn lớn mai sau. Do có sự xuyên suốt này mà bài thơ có dược một hương vị ngọt ngào, đằm thắm, trẻ trung và sự liền mạch toàn bài. Nhưng nói khai thác truyền thống không có nghĩa là lặp lại quá khứ. Sự sáng tạo của bài thơ tạo nên tính hiện đại cho thơ thể hiện trên nhiều yếu tố.

- Yếu tố lời dẫn. Bài thơ bắt dầu bằng những lời dẫn đáng yêu :

Con còn bế trên tay 

Con chưa biết con cò 

Nhưng trong lời mẹ hát 

Có cánh cò đang bay

Yếu tố lời dẫn ấy đi suốt cuộc hành trình mà ba đoạn thơ là ba chặng dừng chân. Con cò đầu tiên chỉ mới hiện ra trong câu hát (đoạn I), sau đó, nó đến làm quen kết bạn (đoạn II) rồi đến khi bước chân của đứa con biết "Lên rừng xuống bể", cò vẫn lặn lội đi tìm (đoạn III). Kết hợp với yếu tố lời dẫn là nhịp diệu vỗ về "Ngủ yên ! Ngủ yên", hoặc "Lớn lên, lớn lên, lớn lên...", rồi sau đó "Dù ở gần con - Dù ở xa con"...

- Cùng với yếu tố lời dẫn là giọng điệu tâm tình. Ta bắt gặp giọng diệu này trong cấu trúc âm diệu của lời thơ. Đó là những hiện tượng lặp từ có nghệ thuật rất trìu mến thân thương. Ngay trong hai câu mớ đầu, những từ "con" được nhắc đi nhắc lại vừa để căn dặn, vừa để giãi bày và đó không phải là hiện tượng duy nhất hoặc hiếm hoi:

Con chưa biết con cò con vạc.

Con chưa biết những cành mềm mẹ hát.

Nói đến cánh cò cũng thế "Cò sẽ tìm con - Cò mãi yêu con". Giọng điệu tâm tình có khi trong lời thoại : mẹ hỏi con rồi ngay sau đó, thay con, mẹ tự trả lời : "Lớn lên, lớn lên, lớn lên... Con làm gì ? - Con làm thi sĩ !". Có khi lại thể hiện ở yếu tố tự sự, nghĩa là miêu tả trong thơ.

Ngủ yên ! Ngủ yên ! Ngủ yên ! ,

Cho cò trắng đến làm quen,

Cò đứng ở quanh nôi

Rồi cò vào trong tổ.

Con ngủ yên thì cò cũng ngủ,

Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi.

- Biện pháp đối chiếu, lấy nay đối chiếu với xưa, hình tượng con cò có những bổ sung, biến hoá, một mặt nhằm khẳng định hệ số an toàn của thời đại mới cho thế hệ trẻ thơ, một mặt gợi được không khí xót xa của những cuộc đời nhọc nhằn trong quá khứ. Biộn pháp này dễ thấy nhất ở những đối câu đối lập, song hành như hai mảng tối sáng của thời gian được đặt cạnh nhau :

Cò một mình, cò phải kiếm lấy ăn,

Con có mẹ, con chơi rồi lại ngủ.

Hoặc "Ngủ yên ! Ngủ yên ! Cò ơi, chớ sợ !

- Cánh cò mềm, mẹ đã sẵn tay nâng !".

- Hình thức nâng cấp ý thơ biến cái nhỏ thành cái lớn, biến cái riêng thành cái chung. Trong câu "Trong lời ru của mẹ thấm hơi xuân", lời ru là của một người, nhưng "hơi xuân" là của cuộc đời, của cả thiên nhiên tạo vật thấm vào, và về mặt tinh thần, nó cũng là một dòng sữa ngọt. Nhất là trong đoạn kết : câu hát như cánh cò vỗ cánh qua nôi, nghĩa là chí trong một "chớp mắt đời người" mà dứa trẻ lớn lên có cả một bát ngát trời xanh cao rộng. Đó là giấc mơ, đó cũng là hiện thực :

Ngủ đi ! Ngủ đi !

Cho cánh cò, cánh vạc,

Cho cả sắc trời Đến hát Quanh nôi.

- Trong sự đổi mới cho thơ, Chế Lan Viên có những triết lí bất ngờ mà vô cùng thấm thía. Ví dụ như chiều sâu của tình mẫu tử:

Con dù lớn vẫn là con của mẹ,

Đi hết đời lòng mẹ vẫn theo con.

Trước người mẹ, đứa con, dù có lớn đến dâu vẫn cứ mãi là bé bỏng. Vì tình thương của người mẹ là không bến không bờ. "Nghĩa mẹ như nước trong nguồn chảy ra" thì làm sao có thể vơi cạn được. Mặt khác, đứa con là bến bờ của mẹ, là mặt trời mang lại hơi ấm nồng nàn, mang lại sức sống trẻ trung cho mẹ, làm sao người mẹ có thể rời xa. Với người mẹ, đứa con giống như một lẽ sống để sinh tồn. Chân lí ấy, quy luật ấy muôn đời vẫn là vĩnh hằng bất biến. Bản thân ý nghĩ ấy đã thấm đượm chất thơ.

2. Về nghệ thuật bài thơ, như ta biết : thơ Chế Lan Viên có một phong cách riêng, ấy là suy tướng triết lí, giàu hình ảnh, lấp lánh vẻ đẹp của trí tuệ và tài hoa, đặc điểm này trên một phương diện nào đó đã thể hiện ở đây. Trước hết về đề tài, đề tài tình mẹ con vốn không mới, nhưng Chế Lan Viên đã làm mới cho nó một cách rất thông minh. Hình tượng con cò trong ca dao đã hội nhập được cách nghĩ, cách nhìn của thời đại. Tương ứng với sự đổi mới đề tài là thể loại, không nhất thiết cứ phải là ca dao mới diễn tả được nhịp điệu êm đềm của lòng yêu thương - một tình cảm vốn ít gập ghềnh gấp khúc. Với thể loại đã được cách tân, chúng ta nhận ra dòng chảy của thơ đã khác. Người ta có thể ngụp lặn trong đó mà không phải là thứ "ao nhà" quen thuộc lâu nay. Đồng hành với sự đổi mới thể loại này là bao nhiêu ý thơ, giọng thơ, lúc thầm thì tâm sự, lúc đau đáu thiết tha, khi thì bồng bột dâng trào. Đa dạng, phong phú hết cỡ, hết tầm, nhưng cái vòng tròn tâm tưởng dù có mở rộng đến đâu vẫn cứ xoay quanh một điểm trung tâm bất di bất dịch. Ấy là hình tượng con cò lúc nhập thân, khi phân thân, là đứa trẻ và khi không còn là đứa trẻ, và nhất là cốt cách lời ru. Lời ru ấy thực chất là tiếng "À ơi" nhưng cũng vô cùng biến hoá, khi thì con cò bay la, con cò bay lả, lúc là giọng điệu vỗ về, có lúc lại là một phát hiện mới mẻ thú vị "Con ngủ yên thì cò cũng ngủ - Cánh của cò, hai đứa đắp chung đôi".

Bởi vậy, sự mở rộng của chủ nghĩa nhân văn (ở đây là tình mẹ thương con) đã kết hợp làm một với sự mở rộng để tài, giọng điệu, hình ảnh không chỉ làm phong phú cho nội dung mà còn đưa nghệ thuật của thơ lên một trình độ mới. Đóng góp của Chế Lan Viên trong bài thơ thật đáng kể biết bao !