Soạn bài Ngữ văn lớp 12: Luật thơ (tiếp theo)

LUYỆN TẬP
1. So sánh những nét giống nhau và khác nhau về cách gieo vần, ngắt nhịp, hài thanh trong luật thơ ngũ ngôn truyền thống ở bài Mặt trăng (mục II.3 bài trước) với đoạn thơ năm tiếng trong bài Sóng của Xuân Quỳnh.
a) Bài Mặt trăng
 
- Gieo vần: 1 vần (độc vận), vần chân (cuối câu), gieo vần cách (bên, đen, lên, hèn).
 
- Nhịp lẻ: 2/3
 
- Hài thanh: có sự luân phiên B-T hoặc niêm B-B, T-T ở tiếng thứ 2 và thứ 4
.
b) Đoạn thơ trong bài Sóng:
- Gieo vần:
 
+ Vần chân, gieo vần cách trong từng khổ ở tiếng cuối câu thứ 2 và thứ 4:
 
• Khổ 1: thế, trẻ.
• Khổ 2: em, lên.
 
+ Khổ 1 gieo vần trắc (Tv) thì khổ 2 gieo vần bằng (Bv).
 
- Ngắt nhịp: 3/2.
 
- Hài thanh: không theo quy luật luân phiên B- T như trong ngũ ngôn truyền thống mà chủ yếu là theo quy luật của tình cảm, cảm xúc. Chẳng hạn, ở khổ 1, ta thấy:
 
B                    B
Ôi con sóng ngày xưa
 B                  T
Và ngày sau vẫn thế
T                   B
Nỗi khát vọng tình yêu
B                   T
Bồi hồi trong ngực trẻ.
 
2. Phân tích cách gieo vần, ngắt nhịp khổ đầu bài Tống biệt hành của Thâm Tâm để thấy sự đổi mới, sáng tạo trong thể thơ bảy tiếng hiện đại so với thơ thất ngôn truyền thống.
Đưa người, / ta không đưa qua sông, (2/5)
Sao có / tiếng sóng ở trong lòng? (2/5)
Bóng chiều không thắm, / không vàng vọt, (4/3)
Sao đầy hoàng hôn / trong mắt trong? (4/3)
 
- Cách gieo vần: gieo vần chân ở cuối câu thơ thứ 1, thứ 2 và thứ 4: sông, lòng, trong. Đây là vần bằng (Bv).
 
- Cách ngắt nhịp: Hai câu 3 và 4 ngắt nhịp 4/3 theo cách ngắt nhịp của thơ thất ngôn truyền thống; nhưng hai câu 1 và 2 lại ngắt nhịp 2/5 cho phù hợp với tình cảm và cảm xúc của tác giả trong buổi đưa tiễn người bạn lên đường lúc bấy giờ.
 
3/ Bài này anh (chị) tự làm. (Có thể trao đổi thêm trong nhóm học tập).
 
4. Tìm những yếu tố vần, nhịp và hài thanh của khổ đầu bài thơ Tràng giang của Huy Cận để chứng minh ảnh hưởng của thể thơ thất ngôn bát cú trong thơ mới. - Gieo vần: vần chân, gieo vần cách (song, dòng) và là vần bằng (Bv).
 
- Ngắt nhịp: 4/3 (như cách ngắt nhịp trong thể thơ thất ngôn bát cú).
 
- Hài thanh: theo đúng mô hình của thể thơ thất ngôn bát cú (đã ghi các thanh bằng (B) và trắc (T) ở các tiếng thứ 2, 4, 6 trên bốn dòng thơ).