Ý nghĩa bài ca dao “Trâu ơi ta bảo trâu này …” – Văn hay lớp 8

Ý nghĩa bài ca dao “Trâu ơi ta bảo trâu này …” – Văn hay lớp 8

Ý nghĩa bài ca dao "Trâu ơi ta bảo trâu này…" – Bài làm số 1 của một bạn học sinh giỏi văn tỉnh Cà Mau

Người dân Việt Nam từ ngàn xưa đến nay vốn giàu tình cảm. Những gì xảy ra hàng ngày xung quanh họ. Thiên nhiên, cuộc sống, công việc được cảm nhận với những cảm xúc sâu sâu ấy đã ngưng đọng lại thành những lời thơ lưu truyền rộng rãi mà ngày nay vẫn được giữ gìn: ca dao. Ca dao là một kho tàng phong phú những kinh nghiệm và cảm xúc của con người Việt Namvề cuộc sống, con người, tình cảm. Trong đó nổi lên một mảng bao gồm những bài ca dao về người lao động và công việc của họ:

Trâu ơi ta bảo trâu này:

Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta 

Cấy cày vốn nghiệp nông gia 

Ta đây trâu đấy ai mà quản công.

Bao giờ cây lúa có bông 

Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn.

Bài ca dao ấy là một điển hình của những bài ca dao lao động. Hãy cùng lắng nghe lời ca dao ấy để hiểu thêm về tâm hồn của người dân Việt Nam và những gì người xưa muốn gửi gắm đến chúng ta.

Mở đầu bài ca dao là tiếng gọi của người nông dân:

Trâu ơi ta bảo trâu này. 

Hai tiếng Trâu ơi nghe thật thân thiết, đầy tình cảm. Con trâu trong cuộc sống của người nông dân Việt Nam vốn là một yếu tố rất quan trọng.

Con trâu là đầu cơ nghiệp.

Nhưng dù vậy, con trâu vẫn chỉ là một con vật trung thành và giúp ích cho con người vậy mà ở đây hai tiếng Trâu ơi kia như xoá đi cái ranh giới chủ tớ giữa người nông dân với con trâu. Tiếng gọi như gọi một người bạn, một người thân và tiếp theo đó là người nhắn nhủ: Ta bảo trâu này. Đọc những lời này, người ta không cảm nhận gì khác hơn là một lời khuyên nhủ, nhắn gửi hết mực chân tình. Người nông dân bảo với trâu:

Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta.

Bảo trâu ra ngoài ruộng làm việc, người dân cày không dùng đến mệnh lệnh hoặc đòn roi mà là một lời nói thật chân tình. Nhất là từ với ta đầy thân thiết. Nó thể hiện sự gắn bó của người nông dân với công việc. Trâu cày với ta là sự chia sẻ của người nông dân với con trâu với con trâu trong những công việc cực khổ, nhọc nhằn như việc cày đồng. Nó càng chứng tỏ sự gần gũi giữa người lao động và con trâu, cái cày của họ, như một số câu ca dao khác cũng đã nói đến:

Trên đồng cạn, dưới đồng sâu.

Chồng cày, vợ cấy, con trâu đi bừa.

Câu tiếp theo vẫn là lời khuyên nhủ chân thành của người nông dân:

Cấy cày vốn nghiệp nông gia,

Ta đây, trâu đấy ai mà quản công.

Người nông dân Việt Nam luôn gắn bó với ruộng đồng – Sự nghiệp cha truyền con nối: Cấy cày vốn nghiệp nông gia. Từ vốn càng nhấn mạnh hơn sự gắn bó đó giữa cái cày, cây lúa với người nông dân.

Ta đây, trâu đấy ai mà quản công – Mấy từ ta đây – trâu đấy nhịp nhàng, thể hiện sự gắn bọ cũng trong công việc đồng áng, cùng với tiếng ai thể hiện sự trân trọng của người nông dân đối với con trâu, coi nó cũng như con người. Đặc biệt là cụm từ ai mà quản công nghe thân thương lạ. Nó như lời nói yêu thương dành cho một người bạn thân mật và đầm ấm. Hiểu sâu hơn, đây chính là lời nhắn gửi đến con người xưa và nay trong xã hội: lao động thì phải hết lòng, tận tuỵ, đừng nên tiếc công, ngại khó. Cùng nhau dốc sức làm việc thì mới mong có được thành quả:

Bao giờ cây lúa có bông 

Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn.

Đây là lời hứa hẹn phần thưởng dành cho công sức lao động bỏ ra. Trâu giúp người cày cấy, người có được hạt lúa thơm thì trâu cũng được thưởng những ngọn cỏ tươi xanh. Đó chính là lời hứa hẹn đối với con người: cùng nhau lao động hết lòng, khi có được thành quả thì mỗi người đều được đền bù xứng đáng công lao của mình.Bài ca dao là một bài học kín đáo gởi gấm đến chúng ta của người xưa. Xuyên suốt bài ca dao là giọng điệu chân tình, nhắn nhủ, tâm sự, nhẹ nhàng mà thấm thía. Bên cạnh đó, sự có mặt của thanh bằng tràn ngập trong bài ca dao và những hình ảnh thân quen: trâu, cày, ruộng đồng, lúa, cỏ… góp phần tạo nên bức tranh thôn dã quen thuộc, êm đềm. Lời lẽ nhẹ nhàng, thân thiết bài ca dao thể hiện tâm hồn của người nông dân Việt Nam: nhân hậu, bao dung và tình yêu công việc lao động của họ. Hơn thế nữa, bài ca dao giúp chúng ta hiểu hơn về giá trị của sự cần cù lao động trong cuộc sống mà chúng ta đã được biết một phần qua một số bài ca dao khác:

Cày đồng đang buổi ban trưa,

Mồ hôi thánh thót như mưa ruộng cày 

Ai ơi! Bưng bát cơm đày,

Dẻo thơm một hạt đắng cay muôn phần

Ai ơi đừng bỏ ruộng hoang 

Bao nhiêu tấc đất tấc vàng bấy nhiêu.

Đọc bài ca dao, tôi thấy mình như được trở về miền quê Việt Nam, ngồi trong bầu không khí đầy mùi thơm rơm rạ mà nghe tiếng hát những bài ca dao văng vẳng, càng thấm thía hơn bài học trong bài ca thôn dã ấy. Trải qua bao tháng năm, bài học ấy vẫn không bao giờ là cũ đối với con người ngày nay ; Hãy làm việc hết mình để có được những thành quả xứng đáng như những người nông dân xưa kia đã làm. Như bao bài và câu ca dao khác, bài ca dao này cũng cho tôi thêm hiểu, thêm yêu con người Việt Nam và tiếp nhận một bài học thấm thía để rèn luyện bản thân mình.

Ý nghĩa bài ca dao "Trâu ơi ta bảo trâu này…" – Bài làm số 2

Khi  ta nới đến những người bạn của nhà nông thì không thể không nhắc đến một người bạn luôn đồng hành với người dân. Đó chính là con trâu, đó là một con vật gắn bó mật thiết với người nông dân. Để bàn về mối qua hệ mật thiết ấy thì có rất nhiều câu ca dao tục ngữ đã ra đời. Trong số đó ta không thể không nhắc đến bài ca dao:

“Trâu ơi ta bảo trâu này
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta
Cấy cày nối nghiệp nông gia
Ta đây trâu đấy ai mà quản công"

Mở đầu bài ca dao là một tiếng gọi tha thiết trìu mên « trâu ơi ». Ta thấy cách gọi như thế khiến con trâu như một chủ thể đang nới chuyện đang tâm sự với con người. Hơn nữa cách gọi trìu mến ấy khiến ta cảm nhận được đây là một mới quan hệ rất khăng khít giữa hai đối tượng đang giao lưu tâm sự với nhau.  Công chuyện đồng áng tuy vất vả nhưng vốn cần cù nên người nông dân không ngại phải chân lấm tay bùn mà còn phấn khởi làm ăn.

Đã yêu lao động, yêu quý nghề nông, nên đối với công cụ sản xuất, đối với con trâu người nông dân cũng biểu lọ tất cả sự chăm nom, yêu thương của họ. Con trâu là cánh tay đắc lực của nhà nông, đồng cam cộng khổ với nhau, tin cậy “trâu ra ngoài ruộng, trâu cày với ta”. Hai câu thơ tiếp theo cho chúng at một cảm nhận dặc biệt khi mà tác giả sử dụng hai từ ai trong cùng một câu thơ. Dường như giữa người và trâu không hề có một sự phân biệt xa cánh nào thậm chí không có sự phân biệt nào giữa con người và động vật cả. Người nông dân đã coi trâu như một người bạn để tâm sự để rủ trâu ra ngoài đồng cúng cày với mình. Họ cùng có mặt với nhau trên đồng ruộng cùng vất vả nắng mưa cùng không quả ngại khó khăn vất vả cúng nhau làm việc cùng nhau lao động và khi nghỉ ngơi thì cả hai lại cùng nghỉ ngơi an nhàn. Đó là một mối quan hệ khăng khít gắn bó với nhau một cánh mật thiết keo sơn. Dường như là một giao ước giữa trâu và người hôm nay chúng ta vất vả trên đồng rộng này thì ngày mai ngày kia cúng ta sẽ cùng nhau hưởng lợi trên đồng ruộng đó. Hai câu thơ cuối bài đã nói lên điều đó.

Bao giờ cây lúa còn bông,
Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn”

Cây lúa thì bao đời mới hết bông được là cây lúa còn bông thì người nông dân đảm bảo với trâu là nhất định sẽ còn cỏ ngoài đồng cho trâu ăn. Đó là một niềm tin một lời hứa một tấm lòng trung hậu thủy chung một tình cảm bạn bè có trước có sau cùng làm cùng chịu vất vả nắng mưa chúng ta cùng cố gắng hết sức thì nhất định sẽ có được thành quả ai cũng có cái ăn. Hình ảnh cây lúa còn bông và ngọn cỏ ngoài đổng là mối quan hệ không phải là so sánh logic khoa học mà chính là logic tâm hồn. Đó chính là cái logic của một tâm hồn đôn hậu thủy chung đối với người bạn đường của mình
Tình yêu thương của con người không chỉ với người mà đối với tát cả vạn vật, lòng triều mến khăng khít qua lời nhắn nhủ trên đã thể hiện tình thân thiết của người nông dân đối với loài gia súc gần gũi nhất trong đời sống hằng ngày. Đối với nhà nông, trâu bò còn là sức kéo không thể thiếu được, từ việc cày bừa, dọn đát gieo cấy đến việc cộ lúa, xe đát làm nền, chở cây, lá cất nhà…không chỉ là dùng làm sức kéo mà còn cho phân bón cho lúa rất tốt, sụ phát triển tốt của cây nông nghiệp không thể nào thiếu phân bón. Mọi việc nặng nhọc đều do con trâu đảm đương, trong sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt nông thôn không thể nào thiếu sự giúp sức của con vật thân yêu đó. Và hình ảnh con trâu đi trước cái cày theo sau là hình ảnh phổ biến ở nông thôn nước ta ngày xưa. Chính vì thế con trâu rất là quan trọng, gắn bó với người nông dân chúng ta.

Bài ca dao đã phản ánh tâm hồn của người nông dân thật tình nghĩa thật hiền lành thật đôn hậu khiến cho chúng ta càng yêu thương quý mến trân trọng những người dân một nắng hai sương vất vả cả cuộc đời

Ý nghĩa bài ca dao "Trâu ơi ta bảo trâu này…" – Bài làm số 3

Từ ngàn xưa, nhân dân lao động nước ta âm thầm làm việc trên mảnh đất tổ tiên. Đôi khi nửa đêm, đôi khi sáng sớm, họ cô đơn bên cầu ao, bên mảnh ruộng. Người nông dân thiết tha yêu cuộc sống ruộng đồng, gắn bó với quê hương, đất nước. Đối với vườn cải, luống rau họ còn tỏ bày tình thân thiết:

   Trời đừng nắng lắm trời ơi,
Rau con nó mệt nữa rồi nó đau!

Và có khi bên cạnh người nông dân chỉ còn lại con trâu hiền lành. Họ nói trâu bằng giọng thân tình và ngọt ngào như nói với con, với cháu:

"Trâu ơi ta bảo trâu này, Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta. Cấy cày vốn nghiệp nông gia. Ta đây trâu đấy, ai mà quản công. Bao giờ cây lúa còn bông, Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn."

 Ta hãy tìm hiểu ý nghĩa bài ca dao trên.

Tiếng gọi "Trâu ơi" mở đầu bài ca dao bằng giọng điệu thân tình và từ xưng hô "ta"thể hiện lòng trìu mến. Nhà nông xem trâu như người bạn để tâm sự. Trâu được dẫn dụ, khuyên nhủ nên siêng năng ra đồng cùng cày ruộng với người:

Trâu ơi ta bảo trâu này.
Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta.

Trâu với ta, đây với đấy chung nghiệp nông gia nên phải cùng chịu nhọc nhằn dãi nắng dầm mưa để một ngày nào đó sẽ thu hoạch vụ mùa:

Cấy cày vốn nghiệp nông gia.
Ta đây trâu đấy, ai mà quản công.

Đại từ "ai"có nội dung và sắc thái biểu cảm đặc biệt: người và vật bình đẳng, không có chút phân biệt, ngăn cách.

Nhà nông và con vật thân yêu như cùng giao ước: bây giờ cùng ra công khó nhọc, ngày mai sẽ cùng được hường lợi. Ta có lúa để ăn thì trâu có cỏ để gặm, ta no thì trâu không bao giờ phải đói:

Bao giờ cây lúa còn bông
Thì cồn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn.

Lòng trìu mến khăng khít qua lời nhắn nhủ trên đã thể hiện tình thân thiết của người nông dân đối với loài gia súc gần gũi nhất trong đời sống hằng ngày.

Đối với nhà nông, trâu bò còn là sức kéo không thể thiếu được, từ việc cày bừa, dọn đất gieo cấy đến việc cộ lúa, xe đất làm nền, chở cây, lá cất nhà… Mọi việc nặng nhọc đều do trâu đảm đương, cho nên trong sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt nông thôn, không thể không có sự giúp sức của con vật thân yêu đó. Hình ảnh con trâu đi trước cái cày theo sau là hình ảnh phổ biến ở nông thôn ta.

Qua bài ca dao này, chúng ta thấy hiện lên hình ảnh một người nông dân chất phác, hiền hòa và chăm chỉ. Đó là hình ảnh một người dân quê chỉ biết trông cậy vào hai bàn tay mình, mảnh đất và con trâu, để tìm kế mưu sinh và đóng góp của cải cho xã hội. Hàng ngàn năm qua, bao nhiêu người nông dân ấy đã sống, đã nuôi hi vọng "cây lúa còn bônng" và đã ra đi, truyền lại hi vọng ấy và truyền cả trái tim yêu thương gia súc cho cháu con – Là người Việt Nam ai không từng hưởng thụ những hạt gạo dẻo, những chén cơm thơm? Nhưng mấy ai từng nghĩ đến một phương thức mới, cho người nông dân Việt Nam nở nụ cười hạnh phúc trên cánh đồng trĩu hạt.

Ý nghĩa bài ca dao "Trâu ơi ta bảo trâu này…" – Bài làm số 4

Ca dao tục ngữ Việt Nam không chỉ là những truyền thống đạo lý của con người mà còn ca ngợi lối sống giàu tình nặng nghĩa của người dân lao động. Người nông dân luôn thiết tha yêu cuộc sống ruộng đồng,gắn bó với quê hương, đất nước, họ luôn bày tỏ tình thân thiết với từng vườn cải, từng luống rau, đồng lúa. Và trong lao động nông nghiệp thì con trâu là người bạn thân thiết nhất, là con vật mà cùng chịu khổ nhọc với họ trong lao động, bằng tình cảm nặng nghĩa tình của mình, người nông dân dã nhắn nhủ:

“Trâu ơi ta bảo trâu này,

Trâu ra ngoài đồng trâu cày với ta.

Cấy cày vốn nghiệp nông gia,

Ta đây trấu đấy, ai mà quản công.

Bao giờ cây lúa còn bong,

Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn.”

Mở đầu bài ca dao bằng tiếng gọi “trâu ơi” với giọng điệu thật thân tình và đã dùng đại từ xưng hô “ta” thể hiện một lòng hết sức triều mến. Người nông dân xem con trâu như một người bạn thân để cùng tâm sự, cùng cam chịu khổ cực nắng mưa với người. Và con trâu được khuyên nhủ, được dẫn dụ nên siêng năng ra đồng cày ruộng với người:

Trâu ơi ta bảo trâu này

Trâu ra ngoài ruộng trâu cày với ta.

Con người xem trâu như một người bạn thân tình “trâu với ta”, “đây với đấy” ý nói là trâu và người cùng chung nghiệp nông gia nên phai cùng chịu nhọc nhằn, dãi nắng dầm mưa để một ngày nào đó sẽ thu hoạch vụ mùa:

Cấy cày vốn nghiệp nông gia,

Trâu đây ta đấy, ai mà quản công.

Đại từ ai được sử dụng và sắc thái biểu cảm đặc biệt: người và vật bình đẳng, không có một chút nào phân biệt hay ngăn cách.Nhà nông và con vật thân yêu như cùng giao ước: bây giờ cùng ra công khó nhọc, ngày mai sẽ cùng được hưởng lợi. Ta có lúa ăn thì trâu có cỏ để gặm,ta no thì trâu cũng không bao giờ phải đói:

Bao giờ cây lúa còn bông,

Thì còn ngọn cỏ ngoài đồng trâu ăn

Tình yêu thương của con người không chỉ với người mà đối với tát cả vạn vật, lòng triều mến khăng khít qua lời nhắn nhủ trên đã thể hiện tình thân thiết của người nông dân đối với loài gia súc gần gũi nhất trong đời sống hằng ngày. Đối với nhà nông, trâu bò còn là sức kéo không thể thiếu được, từ việc cày bừa, dọn đát gieo cấy đến việc cộ lúa, xe đát làm nền, chở cây, lá cất nhà…không chỉ là dùng làm sức kéo mà còn cho phân bón cho lúa rất tốt, sụ phát triển tốt của cây nông nghiệp không thể nào thiếu phân bón. Mọi việc nặng nhọc đều do con trâu đảm đương, chon en trong sản xuất nông nghiệp và sinh hoạt nông thôn không thể nào thiếu sự giúp sức của con vật thân yêu đó. Và hình ảnh con trâu đi trước cái cày theo sau là hình ảnh phổ biến ở nông thôn nước ta ngày xưa. Chính vì thế con trâu rất là quan trọng, gắn bó với người nông dân chúng ta.

Bài ca dao ngắn gọn nhưng thật súc tích, thắm đượm tình thương yêu của nhà nông đối với con vật thân yêu, con vật thân cận hết sức gần gũi cùng chịu vất vả với người nông dân trong việc đồng áng. Đồng thời thể hiện lối sống giàu tình nặng nghĩa của người nông dân ta thời xưa.

Hồng Loan tổng hợp