Tư tưởng hồ chí minh về dân chủ

a.  Quan niệm của Hồ Chí Minh về dân chủ

– Dân chủ là khát vọng muôn đời của con người. Quan niệm về dân chủ được diễn đạt qua hai mệnh đề: “Dân là chủ” và “Dân làm chủ”.

Dân là chủ: nói đến vị thế của dân. Dân làm chủ: đề cập đến năng lực và trách nhiệm của dân. Cả hai đi đôi với nhau, thể hiện vị trí, vai trò, quyền và trách nhiệm của dân. Người nói :“Nước ta là nước dân chủ, nghĩa là nhà nước do nhân dân làm chủ”; “Chế độ ta là chế độ dân chủ. Tức là nhân dân làm chủ”;“Nước ta là nước dân chủ, địa vị cao nhất là dân, vì dân là chủ”.

Phản ánh đúng nội dung bản chất về dân chủ. Quyền hành và lực lượng đều thuộc về nhân dân. Xã hội đảm bảo điều đó được thực thi thì đó là một xã hội thực sự dân chủ.

b.  Dân chủ trong các lĩnh vực của đời sống xã hội

– Dân chủ thể hiện ở việc bảo đảm quyền con người, quyền công dân, thể hiện trên tất cả các lĩnh vực chính trị, kinh tế, văn hóa, xã hội. Trong đó lĩnh vực chính trị là quan trọng nhất nổi bật nhất và được biểu hiện tập trung trong hoạt động của nhà nước.

– Dân chủ còn biểu hiện ở phương thức tổ chức xã hội thì phải có cấu tạo quyền lực xã hội mà ở đó người dân cả trực tiếp, cả gián tiếp qua dân chủ đại diện, một hệ thống chính trị do “dân cử ra” và “do dân tổ chức nên”.

– Nguồn gốc, lực lượng tạo ra quyền hành là nhân dân. Đó là quan điểm gốc để Hồ Chí Minh coi cách mạng là sự nghiệp của quần chúng. Công cuộc đổi mới, xây dựng, kháng chiến kiến quốc là trách nhiệm và công việc của dân.

c. Thực hành dân chủ

– Xây dựng và hoàn thiện chế độ dân chủ rộng rãi

Ngày 2/9/1945 Hồ Chí Minh đọc Tuyên ngôn độc lập khai sinh ra nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, trong đó có các giá trị về dân chủ được gắn liền với đất nước độc lập, tự do, hạnh phúc. Dân chủ mới được thể hiện và bảo đảm trong đạo luật cơ bản nhất là Hiến pháp. Hiến pháp 1946 đặt cơ sở pháp lý đầu tiên cho thực hiện quyền lực của nhân dân.

Hồ Chí Minh chú trọng đảm bảo quyền lực của các giai cấp, tầng lớp, các cộng đồng dân tộc trong thể chế chính trị nước ta:

+ Đối với giai cấp công nhân: công nhân có quyền thực sự trong các xí nghiệp, làm chủ về tư liệu sản xuất, quản lý, phân phối sản phẩm lao động.

+ Đối với nông dân: nông thôn, nông dân thật sự nắm chính quyền, nông dân phải được giải phóng thì mới có dân chủ thực sự.

+ Đối với tầng lớp trí thức: Hồ Chí Minh đánh giá cao vai trò của trí thức trong tiến trình dân chủ hóa ở Việt Nam và cho rằng họ có nhiệm vụ rất quan trọng trong sự nghiệp kháng chiến kiến quốc.

+ Đối với phụ nữ: Hồ Chí Minh đặc biệt quan tâm tới vấn đề giải phóng phụ nữ, để phụ nữ bình đẳng với nam giới, thực sự tham gia tích cực vào các công việc xã hội.

+ Đối với thanh thiếu niên: Hồ Chí Minh đề cao vai trò làm chủ đất nước của thanh thiếu niên.

+ Đối với nhân dân tất cả các dân tộc: Hồ Chí Minh quan tâm đến việc đảm bảo quyền làm chủ của nhân dân, của các dân tộc, phải làm cho các dân tộc làm chủ đất nước nhằm phát triển kinh tế, văn hóa và thực hiện các dân tộc bình đẳng về mọi mặt.

– Xây dựng các tổ chức Đảng, Nhà nước, Mặt trận và các đoàn thể chính trị – xã hội vững mạnh để bảo đảm dân chủ trong xã hội

Trong việc xây dựng nền dân chủ, Hồ Chí Minh chú trọng đến xây dựng Đảng với tư cách là Đảng cầm quyền, lãnh đạo Nhà nước, lãnh đạo toàn xã hội; xây dựng Nhà nước của dân, do dân, vì dân; xây dựng Mặt trận với vai trò là liên minh chính trị tự nguyện của tất cả các tổ chức chính trị xã hội vì mục tiêu chung của sự phát triển của đất nước; xây dựng các tổ chức chính trị xã hội rộng rãi khác của nhân dân:

+ Đảng trở thành hạt nhân chính trị của toàn xã hội và là nhân tố tiên quyết để bảo đảm tính chất dân chủ của xã hội. Do đó, dân chủ trong Đảng trở thành yếu tố quyết định tới trình độ dân chủ của toàn xã hội.

+ Nhà nước thể hiện chức năng quản lý xã hội của mình qua việc bảo đảm thực thi ý chí của giai cấp công nhân và nhân dân lao động đối với sự phát triển của đất nước. Nhà nước thể chế hóa toàn bộ bản chất dân chủ của chế độ.

+ Các tổ chức mặt trận và đoàn thể nhân dân thể hiện quyền làm chủ và tham gia quản lý xã hội.

Tất cả các tổ chức đó đều có một mục tiêu chung là đạt tới trình độ dân chủ cao, dân chủ xã hội chủ nghĩa. Đó cũng là động lực cơ bản nhất để các giai cấp, tầng lớp trong xã hội phấn đấu trong sự nghiệp cách mạng. Thực hành dân chủ rộng rãi là trên nền tảng của khối đại đoàn kết toàn dân tộc nòng cốt là liên minh công – nông – trí thức.